Όσα είδαμε στην φετινή Art Athina

του Γιάννη Ασδραχά

Καλλιτέχνες, φιλότεχνοι συλλέκτες, γκαλερίστες, όλες οι «φυλές» όσων αγαπούν ή αναπνέουν με την τέχνη έδωσαν το παρόν το βράδυ της περασμένης Πέμπτης στην μεγαλύτερη Ελληνική φουάρ, την Αrt Athina. Πέντε χιλιάδες ήταν ο αριθμός των επισκεπτών που πέρασαν την πρώτη μόνο μέρα από την είσοδο του Κλειστό Σταδίου Παλαιού Φαλήρου (γήπεδο TaeKwonDo) στην 17η διοργάνωση και την τρίτη που διοργανώθηκε στον ίδιο χώρο με θέα τον Σαρωνικό. Την Αrt Athina δεν πτόησαν οι σειρήνες της οικονομικής κρίσης.

Η συμμετοχή των γκαλερί και των φορέων κυμάνθηκε στα περσινά επίπεδα και έτσι το παρόν έδωσαν 58 γκαλερί και 40 φορείς. Άλλωστε, όπως σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης η Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Αιθουσών Τέχνης Γιάννα Γραμματοπούλου, «η δυσχερής οικονομική συγκυρία την οποία βιώνει η χώρα μας θα μπορούσε να αποτρέψει την οποιαδήποτε σκέψη για τη διοργάνωση της Αrt Athina», ωστόσο, όπως συνεχίζει η Γιάννα Γραμματοπούλου, «η αθρόα συμμετοχή επισκεπτών στην περσινή διοργάνωση είναι αναμφισβήτητα ενθαρρυντική και δεσμευτική. Η ανταπόκριση αυτή καθώς και η ανανεωμένη λίστα των συμμετεχόντων για το 2011 δίνει ώθηση και δύναμη για συνέχεια».

Αυτό αποδεικνύεται άλλωστε και από την περσινή έκθεση που προσέλκυσε σχεδόν 16.000 επισκέπτες και έδωσε μία δυναμική πνοή στα εικαστικά της χώρας, κόντρα στο απαισιόδοξο οικονομικό κλίμα. Όπως μάλιστα καταγράφει η πρώτη οργανωμένη έρευνα κοινού στην ιστορία της Art Athina που έγινε πέρσι, η διοργάνωση προσελκύει τα τελευταία δύο χρόνια όλο και περισσότερους καινούριους επισκέπτες (μια εντυπωσιακή αύξηση, που το 2010 έφτασε στο 59,2%), με κυριότερους λόγους επίσκεψης την ψυχαγωγία και την πληροφόρηση για τα εικαστικά, όταν μάλιστα το 71,5% του κοινού δεν επαγγέλλεται κάτι σχετικό με τα εικαστικά και ανήκει στην πλειονότητά του στην ηλικιακή κατηγορία 26-35 ετών.

«Η τέχνη είναι μοχλός εξέλιξης και προόδου και μπορεί να συμβάλει δυναμικά στον κοινωνικό διάλογο, αλλά και να χρωματίσει την καθημερινότητα». Ενώ υπογραμμίζει πως σε αυτούς του δύσκολους καιρούς η διοργάνωση είναι μία «ελπιδοφόρα νησίδα πολιτισμού προσφέροντας στους φιλότεχνους επισκέπτες της ένα πανόραμα εικαστικών ερεθισμάτων».

Προσιτές τιμές
Στο φετινό πρόγραμμα συμμετείχαν με έργα τους 300 και πλέον καλλιτέχνες. Αρκετά από τα έργα που παρουσιάστηκαν είχαν τις προϋποθέσεις για να συμπεριληφθούν σε μουσειακές ή μεγάλες ιδιωτικές συλλογές. Η δε τιμή έναρξης των έργων ξεκίνησε από το προσιτό ποσό των 300 ευρώ. Όπως κάθε χρόνο την δράση τους παρουσίασαν Μουσεία και Ιδρύματα, ενώ κυκλοφόρησαν και καλλιτεχνικές εκδόσεις. «Πολύχρωμο ψηφιδωτό ανθρώπων και πολιτιστικών δράσεων» χαρακτήρισε την Art Athina στον χαιρετισμό του ο Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλος Γερουλάνος, σημειώνοντας ακόμα πως η διοργάνωση αποτελεί ένα «σημαντικό βήμα για κάθε νέο δημιουργό δίνοντάς του την δυνατότητα να απευθυνθεί σε ένα ευρύ κοινό κάθε ηλικίας αλλά ταυτόχρονα και ένα σημείο επαφής της εγχώριας εικαστικής τέχνης με τη διεθνή, ένα όχημα προώθησης της δουλειάς των Ελλήνων καλλιτεχνών στο εξωτερικό».

Το παράλληλο πρόγραμμα
Πολυσυλλεκτικό και με έμφαση στη video-art ήταν το Παράλληλο Πρόγραμμα της διοργάνωσης. «Σχεδιάστηκε, συνενώνοντας δημιουργικές δυνάμεις από όλο τον καλλιτεχνικό κόσμο αλλά και επιδιώκοντας σημαντικές συνεργασίες» σημείωσε η Γιάννα Γραμματοπούλου για το πρόγραμμα που περιλαμβάνει μία σειρά από δράσεις-έργα σε εξέλιξη, αλλά και προβολές ντοκιμαντέρ.

Αναλυτικά, στο πρόγραμμα προβολών με τίτλο «Μυστικά ταξίδια» παρουσιάστηκαν έξι βίντεο από τη συλλογή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης με θέματα που βγήκαν μέσα από ταξίδια, αναζητήσεις και περιπλανήσεις, κυριολεκτικές ή εσωτερικές. Η επιμέλεια ήταν του Σταμάτη Σχιζάκη, ενώ παρουσιάστηκαν βίντεο των: Vito Acconci, Sophie Calle και Gregory Shephard, Gary Hill, Martha Rosler, Shelly Silver, Bill Viola.

Με αφορμή τρεις πρόσφατες σημαντικές απώλειες της σύγχρονης ελληνικής εικαστικής σκηνής –τον θάνατο του Βλάση Κανιάρη και του Νίκου Αλεξίου και την παύση της λειτουργίας του χώρου Ζήτα-Μι– η Art Athina οργάνωσε σειρά προβολών με ντοκιμαντέρ που αναφέρθηκαν στα τρία αυτά κεφάλαια της σύγχρονης εικαστικής σκηνής. Συγκεκριμένα παρουσιάστηκαν τα ντοκιμαντέρ: «Βλάσης Κανιάρης 1958» από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Η ιστορία των χρόνων μου» σε παραγωγή ΕΡΤ, «Νίκος Αλεξίου» από την τηλεοπτική σειρά «Οι Έλληνες» επίσης σε παραγωγή της ΕΡΤ, και το ντοκιμαντέρ του Αντώνη Κιούκα «I would Like to Give you my Heart Forever ZHTA-MI».

Η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση συμμετείχε με την προβολή μιας επιλογής έργων video-art, τα οποία παρουσιάστηκαν πρώτη φορά σε δημόσιους χώρους της Αθήνας στο πλαίσιο των Εικαστικών Διαλόγων σε επιμέλεια Μαριλένας Καρρά. Εικαστικοί καλλιτέχνες αποπειράθηκαν, χρησιμοποιώντας σύγχρονα μέσα έκφρασης, να μεταγράψουν σε εικόνα τις προβληματικές που εγείρει ο επιστημονικός λόγος σε σχέση με την ιστορία, τη δημοκρατία, την επιστήμη, την ηθική, την ποιότητα ζωής κ.τ.λ.

Καινοτομίες
Το project Blitzkrieg, που πήρε τον τίτλο του από τις επιθέσεις-αστραπή των Ναζί κατά τη διάρκεια Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περιείχε μια επιλογή τεσσάρων έργων από τους πιο καινοτόμους καλλιτέχνες βίντεο, από το αρχείο του οργανισμού Electronic Arts Intermix. Παρουσιάστηκαν έργα των Cheryl Donegan, Andrew Lampert, Cynthia Maughan και Takeshi Murata. Η επιμέλεια ήταν της ομάδας QW3RTY (Κατερίνα Νίκου, Αντωνία Πυλαρινού, Ρινέττα) σε συνεργασία με τον οργανισμό Electronic Arts Intermix.

Με τίτλο «Activation of Peripheral Vision» το «Αθηνόραμα» επιχείρησε να ανοίξει έναν διάλογο ανάμεσα στη σύγχρονη εικαστική παραγωγή της Αθήνας με αυτή δύο γειτονικών αλλά άγνωστων εν πολλοίς εικαστικών σκηνών από τα Βαλκάνια (Σερβία και Κόσοβο). Επρόκειτο για ένα πρόγραμμα βίντεο προβολών από το Dom Omladine, το κέντρο νεανικής κουλτούρας του Βελιγραδίου, και το κέντρο τέχνης Stacion, στην Πρίστινα, το οποίο ιδρύθηκε από τον εικαστικό Albert Heta και την αρχιτέκτονα Vala Osmani. Επιμέλεια και συντονισμός ήταν της Δέσποινας Ζευκιλή.

Η ομάδα δράσης Εν Φλω, φοιτητές του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Φλώρινας τους Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, με συντονιστές τους εικαστικούς Δήμητρα Σιατερλή, Θόδωρο Ζυρπιάδη και Χάρη Κοντοσφύρη, διδάσκοντες στο τμήμα, παρουσίασαν δύο δρώμενα με τη συμμετοχή των επισκεπτών της έκθεσης. Επρόκειτο για το «Τυπωθήτω», όπου χρησιμοποιώντας χαρακτικές και εκτυπωτικές μεθόδους, δημιούργησαν υπερμεγέθεις τυπογραφικούς κυλίνδρους, τους οποίους μελάνωσαν και στη συνέχεια τους κύλησαν πάνω σε χαρτιά απλωμένα στους διαδρόμους της έκθεσης, τυπώνοντας γραφές, εικονολέξεις και σύμβολα. Το κοινό κλήθηκε να απαντήσει, να αντιδράσει, να αναιρέσει, να σχολιάσει ή να διαγράψει τις γραφές, χρησιμοποιώντας μεγάλες λαστιχένιες σφραγίδες. Το δρώμενο αφορούσε προβληματισμούς με θέμα την τέχνη και τη σύγχρονη κοινωνική κατάσταση. Και το «Χ_ΑΡΤ_ΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ» όπου κάθε φοιτητής/παρα-χαράκτης χάραξε και, παρουσία του κοινού, τύπωσε και κυκλοφόρησε τα δικά του εικαστικά χαρτονομίσματα.

H Kunsthalle Athena έστησε έναν συμμετοχικό κύκλο παιχνιδιών πινγκ πονγκ με τίτλο «The Ping Pong Lab – Phase A: Ping Pong Diplomacy». Το πινγκ πονγκ δεν εκλαμβάνεται απλώς ως άθλημα, αλλά ως όχημα επιμελητικής μεθοδολογίας που θα επιτρέπει τη συμβολική και ποιητική χαρτογράφηση της διεθνούς φουάρ.

Οι Μικρογεωγραφίες ήταν ένα έργο εν εξελίξει που στόχεψε στη διερεύνηση των μετασχηματισμών ορισμένων νευραλγικών και παραμελημένων κοινωνικών και γεωγραφικών περιοχών. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στην περιοχή του Φαληρικού όρμου μετά τη μεγάλη αλλαγή που ακολούθησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Επικεντρώθηκε τόσο στη δράση των τοπικών κοινοτήτων όσο και σε ορισμένες μικρές, ελάχιστες δράσεις κοινωνικών και καλλιτεχνικών ομάδων. Οι Μικρογεωγραφίες παρουσιάστηκαν ταυτόχρονα στο Κλειστό Γυμναστήριο του Π. Φαλήρου (TaeKwonDo) και στον χώρο του ναυταθλητικού ομίλου Σ.Ε.Α.ΝΑ.Τ.Κ., ενώ κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης θα πραγματοποιήθηκαν δράσεις και συζητήσεις για τις οποίες υπάρχει ενημέρωση και στο http://microgeographies.blogspot.com/. Η επιμέλεια ήταν της Χαρίκλειας Χάρη.

Στο πρόγραμμα ομιλιών συμπεριλήφθηκαν μεταξύ άλλων οι εξής: Η ιδέα της κατασκευαστικής τέχνης (οργάνωση AICA Ελλάς), Video Art in Serbia: Past & Contemporary (οργάνωση του περιοδικού Αθηνόραμα, με τη συμμετοχή της Anja Obradovic, διευθύντριας προγράμματος εικαστικών τεχνών του Πολιτιστικού Κέντρου Dom Οmladine), παρουσίαση της στρατηγικής του ΚΜΣΤ για την Μπιενάλε Θεσσαλονίκης από τους επιμελητές της, και η 3η Μπιενάλε της Αθήνας (σε οργάνωση XYZ με τη συμμετοχή του Nicolas Bourriaud).

Οι συμμετοχές
Φέτος ανάμεσα στις ελληνικές και ξένες γκαλερί που συμμετείχαν, υπήρχαν πολλές που εκτίθενται κάθε χρόνο, αλλά και αρκετές οι οποίες ήρθαν για πρώτη φορά. Οι γκαλερί που συμμετείχαν ήταν οι: 50 πλην 1 (Λεμεσός, Κύπρος), a.antonopoulou.art (Αθήνα), About: (Αθήνα), Αγκάθι-Καρτάλος (Αθήνα), Α.Δ. (Αθήνα), AMP (Αθήνα), Apotheke (Λευκωσία, Κύπρος), Art Zone 42 (Αθήνα), Artis Causa (Θεσσαλονίκη), Artower Agora (Αθήνα), Αστρολάβος (Αθήνα), Basia Embiricos (Παρίσι, Γαλλία), Bernier / Eliades (Αθήνα), Cardi Black Box (Μιλάνο, Ιταλία), cheapart (Αθήνα), Γκαλερί 7 (Αθήνα), Γκαλερί της Έρσης (Αθήνα), Διάτοπος (Λευκωσία, Κύπρος), Donopoulos (Θεσσαλονίκη), Εικαστικός Κύκλος (Αθήνα), έκφραση – γιάννα γραμματοπούλου (Αθήνα), Ελένη Κορωναίου (Αθήνα), Elika (Αθήνα), Ζήνα Αθανασιάδου (Θεσσαλονίκη), Fabio Tiboni – Sponda (Μπολόνια, Ιταλία), Federico Bianchi (Μιλάνο, Ιταλία), fizz (Αθήνα), Françoise Heitsch (Μόναχο, Γερμανία), Gentili Apri (Βερολίνο, Γερμανία), Heinz-Martin Weigand (Έτλινγκεν, Γερμανία), Helena Papadopoulos / Nice and Fit (Αθήνα), Ιλεάνα Τούντα (Αθήνα), Isnotgallery (Λευκωσία, Κύπρος), John Martin (Λονδίνο, Μ. Βρετανία), Kalfayan (Αθήνα - Θεσσαλονίκη), Καπλανών 5 (Αθήνα), Καππάτος (Αθήνα), K-art (Αθήνα), Λόλα Νικολάου (Θεσσαλονίκη), Marc de Puechredon (Βασιλεία, Ελβετία), Μέδουσα (Αθήνα), Mihalarias Art (Αθήνα), Mulier Mulier (Κνόκε Ζότε, Βέλγιο), Nroom (Τόκιο, Ιαπωνία), Omikron (Λευκωσία, Κύπρος), Περιτεχνών (Αθήνα), Qbox (Αθήνα), Ρεβέκκα Καμχή (Αθήνα), Siakos.Hanappe (Αθήνα), Σκουφά (Αθήνα), Thanassis Frissiras (Αθήνα), The Apartment (Αθήνα),The Breeder (Αθήνα), The Flat – Massimo Carasi (Μιλάνο, Ιταλία), TinT (Θεσσαλονίκη), Titanium Yiayiannos (Αθήνα), Transit (Μέχελεν, Βέλγιο), Tsatsis Projects / Artforum (Θεσσαλονίκη).

Οι πολιτιστικοί φορείς, οι εκδόσεις και τα media που συμμετείχαν ήταν οι: Αθηνόραμα, Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, artAZ, ARTeSHOP, art-idea, Athens House of Photography, Athens Voice, Caid Κοινωνία - Επιστήμη - Τέχνη, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς – 15η Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών της Ευρώπης και της Μεσογείου, Δίκτυο Μουσείων και Πολιτιστικών Φορέων Ιστορικού Κέντρου Αθηνών, Εθνική Πινακοθήκη, Εκδόσεις Νηρέας, Εκδόσεις Φιλοθεάμων, eλculture, Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας, Flash Art, Ίδρυμα Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη, Insider Publications, Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Kunsthalle Athena, Κύβος Εκδόσεις Τέχνης, LLLarts (Μπεργκ, Γερμανία), Lo and Behold, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Μπιενάλε της Αθήνας, OMMU Distribution, Οδηγός Gallery Guide, Ozon Raw, Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Ελευσίνας, Project Greek Island, Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, Συλλεκτικές Εκδόσεις Διάττων & Καστανιώτης, Τα Νέα της Τέχνης, Το Φουγάρο / The Artshop, Velvet.

Από φέτος η Art Athina εντάχθηκε στο καινούργιο πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού «Αθήνα κάθε Εβδομάδα» που σκοπό έχει να αναδείξει την Αθήνα ως ένα διεθνή προορισμό με ισχυρό πολιτιστικό προφίλ.