Γιάννης Μόραλης: Αρχιτεκτονικές Συνθέσεις στο μουσείο Μπενάκη

του Γιάννη Ασδραχά

Η μνημειώδης, εμπνευσμένη από την αρχαιότητα, σύνθεση που έχει πραγματοποιήσει ο Γιάννης Μόραλης στις προσόψεις του ξενοδοχείου Χίλτον, αποτελεί την πιο διάσημη και επιβλητική έκφανση της αρχιτεκτονικής εφαρμογής της τέχνης του. Ωστόσο, δεν είναι η μοναδική, αφού ο καλλιτέχνης έντυσε με τις δημιουργίες του υπαίθριους χώρους, δημόσια κτήρια, ξενοδοχεία, τράπεζες, οικίες.

Η αρχιτεκτονική διάσταση του έργου του αποτιμάται στην έκθεση που εγκαινιάζεται αύριο στο κεντρικό κτήριο του Μουσείoυ Μπενάκη και φέρει τον τίτλο «Γιάννης Μόραλης. Αρχιτεκτονικές Συνθέσεις».

Η «μαγιά» της προέρχεται από υλικό που δώρισε ο ίδιος ο καλλιτέχνης 9 μήνες πριν φύγει από τη ζωή, τον Φεβρουάριο του 2009. Πρόκειται για μακέτες και προσχέδια 120 αρχιτεκτονικών συνθέσεων που φύλασσε στο εργαστήριό του.

Η εκτενής παρουσίαση της διαδρομής του έργου του που διαγράφει ένα χρονικό ορίζοντα τεσσάρων δεκαετιών, γίνεται με τη συνδρομή επιπλέον υλικού που λειτουργεί επεξηγηματικά: σχέδια, ακουαρέλες, λάδια, μακέτες, φωτογραφικό υλικό, κεραμικά αλλά και δείγματα αρχιτεκτονικών στοιχείων, που αναζητήθηκαν και εντοπίστηκαν σε ιδιωτικές κυρίως συλλογές.

Όμως, όπως τόνισε στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε χθες η Φανή-Μαρία Τσιγκάκου -που επιμελείται την έκθεση αλλά και πέρασε στιγμές δίπλα στον Γιάννη Μόραλη πριν από μία δεκαετία με αφορμή την έκδοση που συνόδευσε την έκθεση «Γιάννης Μόραλης. Άγγελοι, Μουσική, Ποίηση» (2001)-, «πολλά από τα αρχιτεκτονικά έργα του Γιάννη Μόραλη δυστυχώς καταστράφηκαν, κακοποιήθηκαν και αλλοιώθηκαν». Τα λεγόμενά της πιστοποιεί το ίδιο το υλικό της έκθεσης: τα παγκάκια που είχαν σχεδιαστεί για το κτήριο του ΟΛΠ στον Πειραιά με γεωμετρικά σχήματα που παραπέμπουν σε γλάρους και νησιώτικους οικισμούς, δεν υπάρχουν πια. Ένα επιτοίχιο δημιούργημά του στην τραπεζαρία του Mont Parnes έχει εξαφανιστεί, ενώ τμήμα του έργου του με σειρές από γράμματα και αριθμούς σε πρόσοψη της Σχολής Μωραΐτη, «αποκαθηλώθηκε» για να μεγαλώσουν τα… παράθυρα.

Τον επισκέπτη της έκθεσης υποδέχεται ένα μέρος από την ξύλινη εγκατάσταση του Γιάννη Μόραλη στο υποκατάστημα της Citibank στο Κολωνάκι. Στην αφετηρία της διαδρομής βρίσκεται η μακέτα και το προσχέδιο για την πρόσοψη του Χίλτον (1959-1962). Μαθαίνουμε πως πριν πάρει ο καλλιτέχνης την τελική απόφαση να λαξευτεί η πομπή της Αθηνάς, επεξεργαζόταν μία πρόταση με εκατοντάδες πλακάκια στο χρώμα των αρχαίων αγγείων και παραστάσεις επηρεασμένες από την θεματογραφία τους, την οποία ωστόσο απέρριψε επειδή, όπως είχε πει στην Φανή-Μαρία Τσιγκάκου, «θα έκαναν την Αθήνα να θυμίζει με τη… Μεσοποταμία».

Επίσης στην έκθεση περιλαμβάνονται κατασκευές που δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ, όπως αυτή για την οικία του Ξενοφώντα Ζολότα. Αλλά και δημιουργίες που δεν βρίσκονται σε κοινή θέα, όπως το έργο του για το Νομισματοκοπείο Αθηνών και σε ιδιωτικές οικίες. Άλλοι σταθμοί της διαδρομής είναι τα ξενοδοχεία Mont Parnes, Mediterranean (Ρόδος), Αμαλία (Δελφοί), Ξενία (Κέρκυρα) και Astir (Βουλιαγμένη). Τα καταστήματα της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας, της Citιbank και της Τράπεζας Πειραιώς. Το εστιατόριο Διόνυσος στο Φιλοπάππου. Το Δημαρχείο Αθηνών. Και καταλήγει στο Σταθμό «Πανεπιστήμιο» του μετρό.

Την έκθεση συνοδεύει μια εικονογραφημένη έκδοση (280 σελίδες, 200 φωτογραφίες) η οποία αποτελεί την πρώτη πλήρη παρουσίαση των αρχιτεκτονικών δημιουργιών του Μόραλη. Τα κείμενα που υπομνηματίζουν τα έργα αποτελούν προσωπικά σχόλια και μαρτυρίες του ίδιου του καλλιτέχνη. Εκτός από το εισαγωγικό κείμενο της Φανής-Μαρίας Τσιγκάκου, περιλαμβάνει αδημοσίευτα κείμενα των Σπύρου Κονταράτου και Θύμιου Παπαγιάννη, καθώς επίσης και ορισμένα -ήδη δημοσιευμένα- των Αλέξανδρου Ξύδη, Μαρίνου Καλλιγά και Νίκου Παπαδάκη, τα οποία εστιάζουν στη δημιουργική συμβολή του Γιάννη Μόραλη στην αρχιτεκτονική αλλά και τη διεύρυνση ενός γόνιμου πλαισίου συνεργασίας αρχιτέκτονα και εικαστικού. Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, «τα διαφωτιστικά κείμενα σε συνδυασμό με την ποικιλία του εικονογραφικού υλικού συγκροτούν ένα μοναδικό αρχείο για τους μελετητές του αρχιτεκτονικού έργου του μεγάλου Έλληνα καλλιτέχνη».

Η καλλιτεχνική επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στη σκηνογράφο Λίλη Πεζανού. Τόσο για την έκθεση και τον εμπλουτισμό της, όσο και για τον κατάλογο που την συνοδεύει, το Μουσείο Μπενάκη οφείλει πολλά στην πολύτιμη συνεργασία του Διονύση Φωτόπουλου.

Η έκθεση θα εγκαινιαστεί σήμερα, Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου, από την Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Τίνα Μπιρμπίλη, στις 9 μ.μ.

Πού: Μουσείο Μπενάκη Κεντρικό Κτήριο (Βασ. Σοφίας & Κουμπάρη 1)
Διάρκεια: 10 Φεβρουαρίου – 30 Απριλίου 2011
Ωράριο λειτουργίας:
Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 9:00 - 17:00
Πέμπτη: 9:00 - 24:00
Κυριακή: 9:00 - 15:00
Τρίτη: Κλειστά