"Εικόνες από την παλιά Αθήνα" στην Τεχνόπολη

του Γιάννη Ασδραχά

Νικοτίνη, τσίκνα και αναμνήσεις από παρέες έχουν προσδώσει στο έργο του Γιώργου Σαββάκη, εκτός από ένα υποκίτρινο «φίλτρο» και ένα ατόφιο «κομμάτι» ψυχής. Το όνομα του καλλιτέχνη δεν βρίσκεται σε λεξικά τέχνης, ούτε το έργο του απαντάται σε αποστειρωμένες επιφάνειες γκαλερί και μουσείων φωτισμένο με λαμπτήρες εκατοντάδων βατ. Ήταν όμως παρών δεκαετίες τώρα, δίπλα μας, σε παραδοσιακές ταβέρνες και καπηλειά, εκεί που συναντιόντουσαν και συναντιούνται οι συντροφιές, η χαρούμενη ομήγυρη γύρω από τραπέζια με πλαστικά τασάκια και χάρτινα τραπεζομάντηλα. Τα βράδια του Σαββάτου και τα απογεύματα της Κυριακής.

Πρωταγωνιστούν ο γνωστός μεθύστακας που αγκαλιάζει το φανάρι με την ασετιλίνη, οι εικόνες της παλιάς Αθήνας, τα σπίτια που στολίζουν ακροκέραμα καθώς κομψές άμαξες διασχίζουν τους δρόμους, οι κυρίες με τα κρινολίνα και οι κύριοι, που τις χαιρετούν ακουμπώντας το γείσο από το ημίψηλο καπέλο τους στους απογευματινούς περιπάτους στον κήπο του Ζαππείου, οι κανταδόροι που τάραζαν την ησυχία των μικρών ωρών με παιχνιδιάρικες μελωδικές νότες.

Αυτές οι εικόνες πολλές φορές «ντύθηκαν» και με το ασπρόμαυρο του παλιού Ελληνικού κινηματογράφου για να αποτελέσουν το φόντο πίσω από τους ηθοποιούς που με επίπλαστο τσακίρ κέφι αναπαρήγαγαν χονδροειδώς ένα κλίμα της διασκέδασης. Έργα φωτισμένα με σκονισμένες απλίκες και «τραυματισμένα» απ΄τις καρέκλες των θαμώνων. Αυτές οι «ζωγραφιές» έφυγαν πλέον από τις ταβέρνες. Καλύφθηκαν από στρώματα βαφής με αποχρώσεις που ταιριάζουν στην νέα μαζική αισθητική.

Τον κατεξοχήν καλλιτέχνη της ταβέρνας, τον αυτοδίδακτο ζωγράφο Γιώργο Σαββάκη και το έργο του θεώρησε ο δήμος Αθηναίων ότι ήρθε η ώρα να τιμήσει συστήνοντάς τον στο αθηναϊκό κοινό. Σήμερα που η εικόνα της πόλης αλλάζει ραγδαία και «εξωραΐζεται» από κάθε στοιχείο αυθεντικής λαϊκότητας. Η μεγάλη αναδρομική έκθεση με έργα του Σαββάκη εγκαινιάζεται στις 24 Φεβρουαρίου στην «Τεχνόπολη» (Αίθουσα «Τάκης Παπατσώνης») στον Γκάζι, υπό τον τίτλο «Γ.Σαββάκης: Εικόνες από την παλιά Αθήνα».

Λίγα μέτρα δηλαδή από την περιοχή που γεννήθηκε ο καλλιτέχνης (1924-2004), την ιστορική συνοικία της πόλης, τον Ψυρρή. Αν και αυτοδίδακτος, ο Σαββάκης έδειξε την κλίση και την αγάπη του για την ζωγραφική και το σχέδιο από νεαρή ηλικία. Μαθητής του δημοτικού ακόμη σχεδίαζε σκίτσα με σκηνές από την καθημερινή ζωή της πόλης.

Αυτό το πάρεργο του Γιώργου Σαββάκη, βρήκε δημιουργική διέξοδο όταν το 1956 ο Βαγγέλης Οικονομόπουλος, ιδιοκτήτης της ταβέρνας «Βάκχος» στην Πλάκα, προτείνει στο Σαββάκη να ζωγραφίζει τοιχογραφίες στο μαγαζί του. Το αποτέλεσμα εντυπωσίασε. Σύντομα οι καταστηματάρχες της Πλάκας ζήτησαν από τον Σαββάκη να δώσει ζωή και στους τοίχους των δικών τους μαγαζιών.

Συνολικά ζωγράφισε τοιχογραφίες σε περισσότερες από 40 παραδοσιακές ταβέρνες στην Πλάκα («Ταβέρνα του Βλάχου», η «Σπηλιά», η «Ταβέρνα του Σταματόπολου», η «Ταβέρνα του Ψαρά», ο «Πλάτανος», η «Κληματαριά», η «Σαΐτα» και η «Αμβροσία»), πολλές από τις οποίες σώζονται μέχρι σήμερα. Η τεχνοτροπία του δεν κάνει χρήση γραμμικών περιγραμμάτων. Ο Σαββάκης ζωγραφίζει κατευθείαν με χρώματα που κατασκεύαζε ο ίδιος, αυτοσχεδιάζοντας για να πετύχει την απόδοση που επιθυμεί. Γι’αυτό πριν ζωγραφίσει στον τοίχο, σχεδίαζε σε χαρτί.

Τα έργα του εμπνευσμένα από την ζωή στη συνοικία της Πλάκας αλλά και από την παλιά Αθήνα, έγιναν σχεδόν ταυτόσημα με την εικόνα της παραδοσιακής ταβέρνας. Τόσο που την δεκαετία του 1960 του έρχεται μία πρόσκληση από την Ελβετία για να δώσει με τα έργα του ένα «αρωμα πατρίδας» στις εκεί Ελληνικές ταβέρνες.

Το 1973, με τις επίμονες προτροπές των φίλων του, ξεκινά να ζωγραφίζει και σε καμβά. Τον Ιανουάριο του 1980, παρουσιάζει την πρώτη ατομική του έκθεση στην γκαλερί «Διογένης» στην Αθήνα. Από τότε, το έργο του παρουσιάστηκε σε πολλές ατομικές και συλλογικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από αυτές ξεχωρίζουν οι ατομικές του εκθέσεις στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στην Βοστώνη και στο Moulin d’Autrand στη Γαλλία.

Το 1991 μετά από πρόσκληση της Αδελφότητας των Ιπποτών της Ελιάς (Confrerie des Chevaliers de l’Olivier), ταξιδεύει στην Νυόν της Γαλλίας, όπου και του απονέμεται ο τίτλος του Ιππότη της Ελιάς εις αναγνώριση της αξίας του έργου του. Τον Φεβρουάριο του 2006, δύο χρόνια μετά το θάνατό του, διοργανώνεται η τελευταία μέχρι σήμερα έκθεση με έργα του ζωγράφου στο Μανχάταν. Η ζωή και το έργο του έχουν προβληθεί και στα ντοκιμαντέρ της κρατικής τηλεόρασης «Αθήνα...τον παλιό εκείνο καιρό», «Καλλιτέχνες και τα εργαστήρια τους» και «Έλληνες λαϊκοί ζωγράφοι».

Σήμερα τα έργα του βρίσκονται στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, στο Μουσείο Βορρέ, στην συλλογή της Εθνικής Τράπεζας, στο Διεθνές Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στη Γαλλία, σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και βεβαίως στο «φυσικό» τους περιβάλλον, σε πολλές παραδοσιακές ταβέρνες στην Πλάκα.

Στην έκθεση της δημοτικής αρχής οι πίνακες και τα σχέδια του Γ. Σαββάκη θα συνοδεύονται από οπτικοακουστικό υλικό από το αρχείο της ΕΡΤ. Την διοργάνωση στηρίζουν ο Εμπορικός Σύλλογος Πλάκας και οι ιστορικές ταβέρνες της περιοχής, οι οποίες θα δανείσουν για τις ανάγκες της έκθεσης τα έργα του ζωγράφου που έχουν στην κατοχή τους. Ένα έργο από τη μόνιμη συλλογή του θα δανείσει για την έκθεση και το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης.

Στο πλαίσιο της έκθεσης θα σχεδιαστεί δίγλωσσος κατάλογος με τα έργα του καλλιτέχνη και κείμενα που υπογράφουν άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών. Την έκθεση θα εγκαινιάσει ο Δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης.

Από τις 24 Φεβρουαρίου έως και τις 17 Μαρτίου 2010 (Αίθουσα «Τάκης Παπατσώνης», Πειραιώς 100, Γκάζι). Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα - Πέμπτη: 10.00-14.00 & 16.00-22.00,
Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή: 10.00-22.00

Είσοδος ελεύθερη