Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989: Η πρώτη αναδρομική έκθεση

«Δηλαδή τι θα δω εκεί;», θα αναρωτηθεί εύλογα ο μη εξοικειωμένος, εν δυνάμει επισκέπτης της έκθεσης που εγκαινιάζεται αυτήν την Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι συγκεκριμένη. Όπως συγκεκριμένο δεν ήταν ποτέ το καλλιτεχνικό στυλ που ακολούθησε ο Γιάννης Τσαρούχης. Καταφέρνοντας να αποτυπώσει στον καμβά τις νεοκλασικές αναζητήσεις και αντιρρήσεις της εποχής του, να στραφεί προς τον Ματίς, περνώντας από την τέχνη του Καραγκιόζη, ο «περίεργος ερευνητής» Γιάννης Τσαρούχης υπήρξε «ένας επαναστάτης που δεν πήγε να καταλύσει, αλλά να ανακαλύψει μια παράδοση», σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη.

Πώς το κατάφερε αυτό; Συνταιριάζοντας Ανατολή και Δύση, την στοχαστική ελληνικότητα με τον αβίαστο κοσμοπολιτισμό, το παραδοσιακό με το μοντέρνο. Αυτές οι «συγκρούσεις» έγιναν εμφανείς σε όλο το έργο του, στο οποίο αποτύπωσε τον διχασμό των ανθρώπων αυτού του τόπου και τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοελληνικής τέχνης και της γενιάς του ’30.

Η πρώτη του επαφή με την ζωγραφική ήταν μια ζωγραφιά του Νικόλαου Γύζη και απόρησε με το σκούρο χρώμα του φόντου. Εκείνη την εποχή, σε ηλικία μόλις οχτώ χρονών, ο Γιάννης Τσαρούχης χρησιμοποιούσε παστέλ σε χαρτί διαστάσεων 70 επί 100. Μέχρι το 1929, διαμορφώνεται το πρώιμο έργο του, στο οποίο προσεγγίζει για πρώτη φορά τον ανατολίτικο εξπρεσιονισμό και έκτοτε δεν τον εγκαταλείπει πότε. Μαγεμένος από το θέατρο, μαθητεύει κοντά στον Κώστα Παρθένη για τον οποίον αναφέρει: «Πολλά οφείλω στον Κωστή Παρθένη, που η αυστηρή- σαν σουηδική γυμναστική- διδασκαλία του, μου επέτρεψε να πλησιάσω με άνεση τη λεγόμενη κλασική τέχνη».



Εκείνη την περίοδο, δέχεται τις επιρροές από τις νέες τάσεις των ιμπρεσιονιστικών και μεταιμπρεσιονιστικών κινημάτων, αλλά και από την λαϊκή παράδοση και την βυζαντινή τεχνοτροπία. Συγκεκριμένα λέει για το Βυζάντιο πως «είναι ο αρχαίος κόσμος όπως διεσώθη με τα τραύματα της μοίρας». Ιδιαίτερη αίσθηση του προκαλούν και οι φιγούρες του Καραγκιόζη στο θέατρο σκιών για τις οποίες πιστεύει ότι «μέσα από ατελείωτες θυσίες μορφών, επιζεί ο ελληνικός έρως και η ιερή πίστη». Η συμβολή του στο ελληνικό θέατρο ξεκινάει το 1934, όταν και φιλοτεχνεί τα σκηνικά της «Ερωφίλης» ξεκινώντας την πολύχρονη συνεργασία του με τον Κάρολο Κουν.

Το ταξίδι του στο Παρίσι το 1935 αποτελεί αφορμή για να γνωριστεί με τον Ματίς και τον Τζιακομέτι και να μετέχει στο καλλιτεχνικό κλίμα της εποχής. Εκείνη την εποχή έρχεται αντιμέτωπος και με το πρώτο του δίλλημα, το αν θα ακολουθήσει την εποχή του, χωρίς όμως να απομακρυνθεί από την παράδοση.

Το 1940 υπηρετεί ως μηχανικός στον πόλεμο , ενώ το 1947 πραγματοποιεί δύο ατομικές εκθέσεις με υδατογραφίες και θεατρικά προσχέδια. Η απομάκρυνσή του από τον νατουραλισμό την ίδια χρονιά είναι παροδική. Το 1951 εκθέτει σε Παρίσι και Λονδίνο, ενώ το 1953 υπογράφει συμβόλαιο με τη γκαλερί Ιόλας της Νέας Υόρκης. Η περίοδος 1959 έως 1962 σηματοδοτεί την απομάκρυνσή του από τη ζωγραφική και την ενασχόλησή του με την κατασκευή θεατρικών σκηνικών. Η αυτοεξορία του στο Παρίσι τα χρόνια της Κατοχής θα κρατήσει μέχρι το 1980, όταν και αποφασίζει να επιστρέψει στην Ελλάδα ύστερα από μια περίοδο δημιουργίας μεγάλων συνθέσεων σε εσωτερικούς χώρους, εικονογράφησης, μετάφρασης και συγγραφής βιβλίων για την Τέχνη. Το 1982, το σπίτι του στο Μαρούσι μετατρέπεται σε μουσείο Γ. Τσαρούχη, με έργα από την προσωπική του συλλογή.

Η πολύπτυχη καλλιτεχνική του προσωπικότητα, θα εκτεθεί για πρώτη φορά σε όλο της το εύρος είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του, στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, από τις 19 Δεκεμβρίου 2009 ως τις 13 Μαρτίου 2010. Στους δύο ορόφους του κτιρίου θα έχουμε την δυνατότητα να δούμε ατόφιο το έργο του Έλληνα καλλιτέχνη, μέσα από εξακόσια εβδομήντα έργα του τα οποία ανήκουν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στο ισόγειο του κτιρίου παρουσιάζεται το ζωγραφικό έργο, ενώ στον πρώτο όροφο η θεατρική προσφορά του Τσαρούχη.

Ωράριο λειτουργίας:
Τετ., Πέμ., Κυρ.: 10.00-18.00
Παρ., Σάβ.: 10.00-22.00

Μουσείο Μπενάκη
Κτήριο οδού Πειραιώς
Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου
Τηλ. 210 3453111

Νικόλας Γεωργιακώδης