Διαλέξεις για την τέχνη της Αναγέννησης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Στο πλαίσιο των επιμορφωτικών προγραμμάτων για ενήλικες το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διοργανώνει μια σειρά συναντήσεων με θέμα Θέματα, τύποι και μοτίβα από την τέχνη της Αναγέννησης και του Μανιερισμού στις 2, 9 και 16 Δεκεμβρίου 2008 (Τρίτη, 18:00-19:30) με εισηγητή τον Θοδωρή Κουτσογιάννη, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης.

Σε αυτή τη σειρά διαλέξεων στρέφουμε το βλέμμα στην τέχνη της Πρώιμης Αναγέννησης (15ος αι.), της Ώριμης Αναγέννησης (περ. 1500-1527) και του Μανιερισμού (περ. 1527-1600). Με βάση τρεις επιμέρους θεματικές – τον εικονογραφικό τύπο της γυμνής αναπαυόμενης Αφροδίτης που αναβιώνει ένα αρχαίο μοτίβο, την θεματική της προσωπογραφίας που εξυμνεί την εξατομίκευση και τη θρησκευτική εικονογραφία σε σχέση με αρχαία ή σύγχρονα κοσμικά στοιχεία – παρουσιάζονται παραδειγματικά θεμελιώδεις συνιστώσες της εποχής (η Αρχαιότητα, η Φύση και το Άτομο, η Θρησκεία) και το αντίστοιχο εικαστικό λεξιλόγιο, που διαμόρφωσε τον οπτικό πολιτισμό της νεώτερης εποχής.

Πρόγραμμα διαλέξεων:
2 Δεκεμβρίου: Αναβιώνοντας τους αρχαίους θεούς: Αφροδίτη
Η γυμνή αναπαυόμενη Αφροδίτη στη νεότερη εικονογραφία
Στην έκθεση «Από τον Tiziano στον Pietro da Cortona: το Ιερό, ο Μύθος, η Ποίηση» παρουσιάζεται ο αριστουργηματικός πίνακας των Uffizi «Αφροδίτη με ερωτιδέα, σκύλο και πέρδικα». Σε αυτό το έργο του Tiziano και του εργαστηρίου του δεσπόζει η φιγούρα της γυμνής Αφροδίτης αναπαυόμενης σε κλίνη, τύπος που προσφέρεται στη νεώτερη ευρωπαϊκή τέχνη από τη βενετσιάνικη ζωγραφική του 16ου αιώνα. Στην αποκοιμισμένη «Αφροδίτη της Δρέσδης» από τον Giorgione (σε συνεργασία με τον Tiziano, περ. 1509) και στη συνέχεια στην «Αφροδίτη του Ουρμπίνο» (1538) του ίδιου του Tiziano κατοχυρώνεται το μοτίβο της γυμνής γυναικείας μορφής εν γένει, κατά τρόπο πρότυπο για τη νεώτερη εποχή. Έτσι, παρόλο που ο συγκεκριμένος τύπος αναβιώνει αγαλματικούς τύπους γνωστούς από την αρχαία τέχνη, δημιουργεί μία νέα, πρωτότυπη εικονογραφία, που παραλλάσσεται κατόπιν από πλείστους ζωγράφους.

9 Δεκεμβρίου: Ψυχογραφώντας το άτομο
Η τέχνη της προσωπογραφίας
Κατά την Αναγέννηση η τέχνη και ευρύτερα ο πολιτισμός αποκτούν εκ νέου – μετά την Αρχαιότητα – έντονα ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Το Άτομο ως οντότητα ξεχωρίζει από το κοινωνικό σύνολο και τίθεται στο κέντρο των εξελίξεων. Η εικαστική αποτύπωση των επιφανών προσωπικοτήτων έχει την έννοια της ιστορικής κατοχύρωσής τους. Σε αυτήν η εκ του φυσικού απεικόνισή τους εναλλάσσεται ή συνεργεί με μία ιδεαλιστική εξύψωσή τους, όπου ύψιστο καλλιτεχνικό σκοπό αποτελεί ο ψυχογραφικός χαρακτηρισμός του προσωπογραφούμενου. Οι αριστουργηματικές προσωπογραφίες των Μεγάλων Δασκάλων της Αναγέννησης και του Μανιερισμού μάς αποκαλύπτουν την προσωπικότητα ευγενών και πλούσιων αστών, ηγεμόνων και παπών, ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων, ενώ οι αυτοπροσωπογραφίες των καλλιτεχνών τολμούν την αυτοπροβολή τους κατά τρόπο καινοφανή.

16 Δεκεμβρίου: Ιστορικοποιώντας το θείο
Αρχαιότητα και εκκοσμίκευση στα θρησκευτικά θέματα
Η αυστηρή κανονικοποίηση και επανάληψη θρησκευτικών τύπων και θεμάτων που ίσχυε εν πολλοίς στη μεσαιωνική τέχνη, ανατρέπεται δραστικά κατά τη νεώτερη εποχή. Ενδεικτική ως προς αυτό είναι η «ιστορικοποίηση» που λαμβάνει χώρα σε ορισμένα έργα θρησκευτικής εικονογραφίας από την Αναγέννηση και εντεύθεν. Σε αυτήν συμβάλλουν καθοριστικά παρεμβολές εικονογραφικών στοιχείων αντλούμενων είτε από την αρχαιότητα είτε από τη σύγχρονή τους κοσμική πραγματικότητα. Έτσι, τα θρησκευτικά θέματα κάποιες φορές καταλήγουν να αποτελούν τις αφορμές για να απεικονίσει ο καλλιτέχνης αυθεντικά αρχαία ή αρχαιοπρεπή μνημεία, αγάλματα και ερείπια, μοτίβα και τύπους της αρχαίας τέχνης. Άλλοτε πάλι η θρησκευτική εικονογραφία προσφέρει το προκάλυμμα για δοξαστικές απεικονίσεις των παραγγελιοδοτών των έργων και άλλων αναγνωρίσιμων μορφών της εποχής, κάποτε ακόμη και του ίδιου του καλλιτέχνη ή της ερωμένης του, σε ρόλο θεατών ή και πρωταγωνιστών.

Λίγα λόγια για τον εισηγητή
Ο Θοδωρής Κουτσογιάννης σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (1996), όπου εξειδικεύθηκε στην Ιστορία της Νεώτερης Τέχνης (μεταπτυχιακό δίπλωμα 2000 και διδακτορική διατριβή 2008). Παράλληλα επιμορφώθηκε και διεξήγαγε έρευνα στο Warburg Institute του Λονδίνου (2001-02), στη Scuola Normale Superiore της Πίζας (2003) και στο Istituto di Studi Umanistici της Φλωρεντίας (2005-08).
Έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις σε διάφορα διεθνή συνέδρια και έχει συνεισφέρει δοκίμια σε σύμμεικτους τόμους, πρωτίστως αναφορικά με τη νεώτερη ευρωπαϊκή τέχνη και τη σχέση της με την αρχαιότητα. Το 2003-04 επιμελήθηκε την ελληνική έκδοση του δίτομου καταλόγου για την έκθεση «Το Φως του Απόλλωνα, Ιταλική Αναγέννηση και Ελλάδα» (Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη, Δεκ. 2003 – Απρ. 2004). Είναι υπεύθυνος της εκδοτικής σειράς «Itineraria Graeca: νεώτερη περιήγηση του ελληνικού κόσμου» (Αθήνα, εκδ. Βιβλιοφιλία).

Οι συναντήσεις θα γίνονται με σύγχρονη προβολή διαφανειών, κάθε Τρίτη 18:00-19:30, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νεοφύτου Δούκα 4. Με την ολοκλήρωση του κύκλου διαλέξεων, θα δοθεί στους συμμετέχοντες βεβαίωση παρακολούθησης.

• Κόστος παρακολούθησης: 100 ευρώ
• Μέλη του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Μέλη Εικαστικού Επιμελητηρίου, Μέλη ICOM, Δημοσιογράφοι, Αρχαιολόγοι, Ξεναγοί, Εκπαιδευτικοί, Πολύτεκνοι (με την επίδειξη ταυτότητας) : 80 ευρώ
• Άτομα 19 - 26 ετών, φοιτητές (με την επίδειξη ταυτότητας): 50 ευρώ

Η δήλωση συμμετοχής και η εξόφληση των διδάκτρων μπορεί να γίνει έως και την Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2008 στο Λογιστήριο του Μουσείου ή με κατάθεση στον αριθ. λογ/μού του Ιδρύματος Ν.Π. Γουλανδρή: ALPHA BANK 11500/2002/013699.

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νεοφύτου Δούκα 4, Κολωνάκι, Αθήνα, τηλ.: 210 7228321 -3