Μεγάλα έργα μεγάλων εικαστικών στην Γκαλερί Σκουφά

Χαρακτηριστικά σχέδια επτά κορυφαίων Ελλήνων εικαστικών καλλιτεχνών, συγκέντρωσε και παρουσιάζει η γκαλερί Σκουφά. Η έκθεση, που εγκαινιάζεται στις 4 Δεκεμβρίου, περιλαμβάνει περίπου 40 σχέδια των Γιαννούλη Χαλεπά, Κωνσταντίνου Παρθένη, Δημήτρη Γαλάνη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Διαμαντή Διαμαντόπουλου και του Γιάννη Μόραλη. Μέσα από την έκθεση το κοινό έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με το έργο καλλιτεχνών, που έγραψαν την ιστορία της εικαστικής τέχνης στη χώρα μας, έτσι όπως αποτυπώνεται στα σχέδια τους, τα οποία αποτελούν ούτως ή άλλως μια πιο προσιτή μορφή τέχνης.

Τα σχέδια του Χαλεπά αποτελούν προέκταση του γλυπτικού του έργου, ξεφεύγουν από τον ακαδημαϊσμό και εκφράζουν την τραγική μοίρα του δημιουργού τους. Στα σχέδια του Παρθένη κυριαρχεί η εκφραστικότητα της λιτής γραμμής, κάτι σαν ένα ψυχικό αποτύπωμα, που αρνείται την ακαμψία και το στυλιζάρισμα. Ο Δημήτρης Γαλάνης με τα σχέδια του ανανέωσε την τεχνική και αποτέλεσε παράδειγμα για πολλούς νέους καλλιτέχνες. Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας αναδεικνύει στα δικά του σχέδια ένα εντελώς προσωπικό ύφος, συνδυάζοντας στοιχεία όπως ο κυβισμός, το φως και η αρχιτεκτονική της Ελλάδας. Στο Γιάννη Τσαρούχη, η επιστροφή στις ρίζες και η βαθιά ελληνικότητα αποτελούν το σχήμα κατατεθέν. Ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος δίνει έμφαση στις πλαστικές αξίες, απλοποιεί τις μορφές και αποφεύγει τα χαρακτηριστικά, δίνοντας στην ανθρώπινη φιγούρα οικείες διαστάσεις. Ο Γιάννης Μόραλης σεμνός, λιτός βαθύς και ακούραστος προσεγγίζει την ελληνικότητα με έναν εντελώς δικό του τρόπο.

Πιο συγκεκριμένα, στα σχέδια του Χαλεπά (1851-1938), αποκαλύπτεται η απελευθέρωση του δημιουργού από τις δεσμεύσεις του ακαδημαϊσμού και η κατάκτηση μιας προσωπικής έκφρασης κερδισμένης με πολλές δυσκολίες, βασανιστικά, μέσα από μια τραγική μοίρα. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο ανιψιός του μεγάλου γλύπτη Μύρων Μπικάκης, από τη συλλογή του οποίου προέρχονται και τα περισσότερα σχέδια της έκθεσης: «Τα σχέδια του Χαλεπά έχουν ιδιαίτερη σημασία για την κατανόηση του γλυπτικού του έργου. Μέσα από αυτά βλέπει κανείς τη σκέψη του: πώς βασανιστικά αναλύει τα διάφορα θέματα που τον απασχολούν κατά την περίοδο που ακολούθησε τον εγκλεισμό του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας, μέχρι τον θάνατό του, στις 15 Σεπτεμβρίου 1938».

Πράγματι το σχέδιο του Χαλεπά όχι μόνο είναι ισότιμο με την υψηλότερη έκφραση της γλυπτικής του, αλλά αποτελεί μιαν αυτόνομη και παράλληλη καλλιτεχνική οντότητα. Μπορεί να πει κανείς χωρίς δισταγμό πως το νήμα που συμπλέκει το σύνολο του έργου του Χαλεπά, τόσο από πλευράς γλυπτικής όσο από πλευράς προσωπικής έκφρασης, είναι το σχέδιο. Τα σκίτσα του Χαλεπτά, ανδεικνύουν μια πρωτογενή τόλμη, κάτι ταραγμένο, πονεμένο και τραγικό που είναι αδύνατον να αφήσουν ασυγκίνητο και τον ψυχρότερο θεατή.

Στα σχέδιά του Κωνσταντίνου Παρθένη (1878-1967), είναι απέριττη η εκφραστικότητα της γραμμής, άκρως λιτή στη σύλληψη του αντικειμενικού κόσμου, μοιάζει με αποτύπωμα μιας καθαρής ψυχικής σχέσης. Στο σχέδιο δεν υπάρχει ακαμψία, στυλιζάρισμα, ψυχρή εγκεφαλική προσταγή. Είναι σχέδια τάξης, αρμονίας και ομορφιάς. Απόσταγμα σοφίας και μυθικής αντίληψης του κόσμου που ζούμε! Ο Παρθένης έχοντας μελετήσει σε βάθος την ελληνική τέχνη της αρχαιότητας και του βυζαντίου, υπηρέτησε την τέχνη του ιδεώδους. Ο ιδεαλισμός είναι διάχυτος στο ώριμο έργο του.

Ήταν ένας εραστής της γραμμής, "Σήκωσε ένα πέπλο" γράφει ο Παν. Τέτσης, "και μας αποκάλυψε τις βαθύτερες πλαστικές αξίες της αρχαίας τέχνης, του Θεοτοκόπουλου και του Σεζάν. Μας αποκάλυψε την τάξη, και την αρμονία και τον ρυθμό της, αλλά κι ακόμη την ευαίσθητη και δυναμικής συμβολή της σύνθεσης με τον ιδιότυπο τρόπο του".

Ο Δημήτρης Γαλάνης (1879-1966) ζωγράφος, χαράκτης και γελοιογράφος, παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου κοντά στο Νικηφόρο Λύτρα. Κατόπιν μετέβη στο Παρίσι όπου το 1900-1902 σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Από το 1930 αφιερώθηκε σχεδόν αποκλειστικά στη χαρακτική. Συνεισέφερε ιδιαίτερα στην αναγέννηση της χαρακτικής στην Ελλάδα, αφού αποτελούσε παράδειγμα για πολλούς νέους καλλιτέχνες αλλά παράλληλα, ανανέωσε την τεχνική της ίδιας της χαρακτικής και επανέφερε ξεχασμένες τεχνικές στη χρήση και στην ξυλογραφία και χαλκογραφία. Εικονογράφησε με χαρακτικά περισσότερα από 100 βιβλία, λευκώματα, εκδόσεις τέχνης κλπ.

Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994) από μικρός δείχνει κλίση στο σχέδιο και, μαθητής ακόμα, παίρνει τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής από τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Στα σχέδια του, όπως και στη ζωγραφική του προσπαθεί να συνδυάσει τάσεις της νεότερης ευρωπαϊκής τέχνης με την ελληνική παράδοση. Οι εικόνες της Ύδρας - που τόσο συχνά επανέρχονται στα έργα του- χαράκτηκαν μέσα του, στα παιδικά καλοκαίρια του, και τον συντρόφευαν από το 1935 έως το 1961, χρόνια που, με εξαίρεση την πενταετία του πολέμου, ο καλλιτέχνης τα πέρασε στο αναστηλωμένο υδραίικο πατρικό του. Εκεί βρίσκει και το προσωπικό του ύφος, συνδυάζοντας στοιχεία όπως ο κυβισμός, το φως και η αρχιτεκτονική της Ελλάδας. Παράλληλα με τη ζωγραφική ασχολήθηκε και με τη χαρακτική δίνοντας σημαντικό σε ποσότητα και ποιότητα έργο, που αντιπροσωπεύει αρκετούς τρόπους και τεχνικές χάραξης.

Ο Γιάννης Τσαρούχης (1919-1989) είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοελληνικής τέχνης και της γενιάς του ’30. Το έργο του συνδέθηκε με την αναβίωση της νεοελληνικής ζωγραφικής και τη μεταλαμπάδευση σημαντικών τάσεων, σε μια κοινωνία που έκανε τα πρώτα της βήματα σε μια προσπάθεια ανασύνταξης και αναπτέρωσης της εθνικής συνείδησης. Τα σχέδια του Τσαρούχη, ξεχειλίζουν από μια ακόρεστη δίψα για την οπτική ενσάρκωση μιας ψυχικής διάθεσης. Η ελληνικότητα, η επιστροφή στις ρίζες, στην αδιάσπαστη ενότητα του ελληνισμού εμπεριέχεται σε κάθε βήμα, σε κάθε πειραματισμό του πινέλου αυτού του μεγάλου καλλιτέχνη. Ο Τσαρούχης, ως γνήσιος κληρονόμος ενός πολιτισμού, δεν έδωσε υπόσταση μόνο στον πλούτο του εσώτερου εαυτού του αλλά και σε μια εποχή ολόκληρη που μαστίζεται από πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις διαμορφώνοντας την αισθητική των Νεοελλήνων περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον.

Ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος (1914-1995) μελέτησε σε βάθος τη ζωγραφική, μέσα από έργα των δασκάλων της μεταφυσικής. Συνδέθηκε στενά με τον Τσαρούχη και δούλεψε ανάλογα θέματα τόσο στη ζωγραφική όσο και στη σκηνογραφία. Από την αρχή της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, διαμόρφωσε ένα καθαρό προσωπικό ύφος, αλλά με επιρροές, τόσο στο χρώμα όσο και στον τρόπο γραφής, από φοβιστικές διατυπώσεις. Το προσωπικό αυτό ύφος είναι εμφανές και στα σχέδια του. Δίνει έμφαση στις πλαστικές αξίες, απλοποιεί τις μορφές και αποφεύγει τα χαρακτηριστικά, δίνοντας στην ανθρώπινη φιγούρα οικείες διαστάσεις. Με την πάροδο των χρόνων, πέτυχε να δώσει καταπληκτικές εκφραστικές προεκτάσεις, αποτυπώνοντας ανθρώπους του μόχθου. Χρησιμοποιώντας συμβολισμούς, πέτυχε μέσα από μια έντονη γκάμα χρωμάτων να δώσει δυνατά μια στερεή δομή και υποβλητική ατμόσφαιρα.

Ο Γιάννης Μόραλης (1916) ο σημαντικότερος σήμερα Έλληνας ζωγράφος, σπουδαίος ακαδημαϊκός δάσκαλος μεγάλωσε και δίδαξε γενιές Ελλήνων ζωγράφων. Σεμνός, λιτός, βαθύς και ακούραστος, έχει προσφέρει πολλά στην Νεοελληνική Τέχνη. Η ζωγραφική του, διατηρώντας πάντα τον ανθρωποκεντρικό της χαρακτήρα, αναπτύσσεται με συνέπεια και συνοχή, προβάλλει την "κλασική" της ταυτότητα, προσεγγίζει το κρίσιμο θέμα της ελληνικότητας με ένα απόλυτα αναγνωρίσιμο και προσωπικό ύφος. Ο Μόραλης αποτελεί ίσως μια από τις μοναδικές εκείνες περιπτώσεις Ελλήνων καλλιτεχνών, των οποίων το έργο έχει κατορθώσει να κερδίσει την καθολική αποδοχή και να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς. Η τέχνη του συνθέτει μια από τις πιο ολοκληρωμένες και γόνιμες εκφράσεις της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα.

Η έκθεση στην αίθουσα Σκουφά διαρκεί ως τις 15 Ιανουαρίου του νέου έτους.

Γκαλερί Σκουφά: Σκουφά 4, Κολωνάκι. Τηλέφωνο: 210-36.43.025, 210-3643541. E-mail: [email protected]

Ώρες λειτουργίας της γκαλερί: Δευτέρα ως Σάββατο 10.00π.μ. -3.30 μ.μ. Τρίτη, Πέμπτη Παρασκευή 5.30-9.00μ.μ. και Τετάρτη 6.00-9.00μ.μ. Κυριακή κλειστά.