Ο Andre Masson και τα αρχέτυπα του Ελληνικού Μύθου

της Ίριδας Κρητικού

Πριν από λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης «O Andre Masson και η Αρχαία Ελλάδα» του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στην Άνδρο. Κατά τη διάρκεια μιας εξαιρετικά συγκινητικής βραδιάς, είχαμε την τύχη να ξεναγηθούμε στα έργα του μεγάλου σουρεαλιστή ζωγράφου όχι μόνο από τον Didier Ottinger, Επικεφαλής Επιμελητή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Γαλλίας-Κέντρο Georges Pompidou και συνεπιμελητή της έκθεσης με τον Κυριάκο Κουτσομάλλη, Διευθυντή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, αλλά και από τα παιδιά του ζωγράφου, τη λάτρη της Ελλάδας Lilly, το σημαντικό διευθυντή ορχήστρας Diego (που έχει ξαναβρεθεί πρόσφατα στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των εμφανίσεών του στο Μέγαρο Μουσικής) και τη γυναίκα του Guite Masson, μέλος της Επιτροπής Andre Masson στο Παρίσι και τρίτη επιμελήτρια της έκθεσης.

Ο διαπρεπής Γάλλος ζωγράφος, που θεωρείται μια από τις εξέχουσες μορφές του κινήματος του σουρεαλισμού, και που συνδέθηκε στενά με το αισθητικό ρεύμα του Andre Breton, πρότεινε μέσω της ζωγραφικής του μια περισσότερο «εγκεφαλική» και «διονυσιακή» εκδοχή, που μιλούσε για την έκσταση και τον τρόμο, για την αγριότητα και τη λύτρωση στο πεδίο της ανθρώπινης ύπαρξης. Η μακρόχρονη παραμονή του στην Αμερική, μακριά από τις μεγάλες πόλεις όπου κατέφυγαν οι περισσότεροι συμπατριώτες του κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στάθηκε η αιτία να γνωρίσει και να ενσωματώσει στο έργο του τις λαϊκές παραδόσεις των Ινδιάνων, ενώ βασική πηγή έμπνευσής του υπήρξαν οι μύθοι της Ελληνικής Αρχαιότητας, η διαρκής αναφορά τους στη ζωή και το θάνατο, στον έρωτα και τη δημιουργία: οι αρχέγονοι μύθοι του Μινώταυρου, του Λαβύρινθου και της Πασιφάης, του Σίσυφου, του Οιδίποδα και των Αμαζόνων.

Μεγάλη ωστόσο επιρροή άσκησε στο έργο του και η εξελικτική θεωρία του Ηράκλειτου: επικαλούμενος μια οργιώδη φαντασία, και μαζί, άπλετο χρώμα και φως, ο Masson σκιαγράφησε την αγωνία του ανθρώπου για το πεπρωμένο του, υπογραμμίζοντας την ίδια στιγμή την ανάγκη εξισορρόπησης της λογικής και του συναισθήματος, σύμφωνα με την αρχαιοελληνική σκέψη.

Εξαιρετικά προσηνείς, ο Diego και η Guite που καταβάλλουν μια συστηματική προσπάθεια τα τελευταία χρόνια να εντοπίσουν και να συγκεντρώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα έργα του Andre Masson, με στόχο τη μελλοντική έκθεσή τους, κουβέντιασαν μαζί μας για τον πατέρα του Diego, για την εξαιρετική παιδική ηλικία που o ίδιος βίωσε στη γαλλική εξοχή της Aix-en-Provence, στο χωριό Le Tholonet, αλλά και για τις ειδικές φιλοσοφικές βραδιές που διοργάνωνε ο Andre Masson με ομοτράπεζους επιστήθιους φίλους του όπως ο Georges Bataille και ο Raymond Queneau, με θέμα την Ελλάδα, την οποία ωστόσο ο ίδιος δεν επισκέφτηκε ποτέ.

«Ήταν το 1977, στα εγκαίνια της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης στο παρισινό Grand Palais, όταν είχα την ευκαιρία να αποκτήσω μια γενική, σφαιρική οπτική αντίληψη του πολυσήμαντου και πολυδιάστατου έργου του Andre Μasson», αφηγείται με τη σειρά του ο Κυριάκος Κουτσομάλλης στον κατάλογο της έκθεσης του σουρεαλιστή Γάλλου καλλιτέχνη. «Με εντυπωσίασε η πυκνότητα της γραφής, η δραστικότητα και η δυναμική που εξέπεμπε. Επρόκειτο για ένα έργο εντελώς πρωτότυπο, σφριγηλό, απεξαρτημένο από στερεότυπα. Ένα έργο μιας νέο-σουρεαλιστικής εκδοχής, που κατόρθωνε να ενσαρκώσει μια οπτική αφύπνισης στην αυτεπίγνωση…».

Το ίδιο αυτό έργο, ο μεγαλόπρεπος «Λαβύρινθος» που αποτελεί ως θέμα και την επιτομή του συμβολισμού στο έργο του σουρεαλιστή Masson, και που ο Βασίλης Γουλανδρής και ο Κυριάκος Κουτσομάλλης αντίκρισαν για πρώτη φορά στην έκθεση του Grand Palais, αγοράστηκε από τον Βασίλη και την Ελίζα Γουλανδρή και δωρήθηκε στο Centre Pompidou, Musee National d’Art Moderne στο Παρίσι. Τριάντα ολόκληρα χρόνια αργότερα, ο «Λαβύρινθος» ταξιδεύει στην Άνδρο, σε μια έκθεση που, σύμφωνα με τον Diego και τη Guite, θα έκανε πολύ ευτυχισμένο τον καλλιτέχνη αυτόν, που δημιουργούσε με το όραμα του αρχέτυπου του ελληνικού μύθου μπροστά στα έκθαμβα μάτια του.

Ξεναγώντας μας με τη σειρά του στην έκθεση, ο Didier Ottinger στάθηκε κι εκείνος μπροστά στον καταλυτικό «Λαβύρινθο», μίλησε για το συμβολισμό της Αριάδνης, που προτείνει ανεξάντλητες πορείες-νήματα, και του Μινώταυρου που συμπυκνώνει ιδανικά την άποψη των σουρεαλιστών για τη «μοντέρνα ζωή». Τέλος σταμάτησε μπροστά στον αγωνιώδη «Ηράκλειτο», σύμφωνα με τον οποίο τα πάντα τελούν εν κινήσει: «ο κόσμος βρίσκεται σε συνεχή κίνηση, σε συνεχή μεταμόρφωση. Η ίδια αυτή η έννοια της αέναης μεταμόρφωσης είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε την τέχνη όχι μόνο του Masson, αλλά και του ίδιου του κινήματος του σουρεαλισμού».

Με αυτά τα λόγια του Ottinger, αποχαιρετήσαμε το φιλόξενο χώρο του Μουσείου, που τόσα πολλά έχει προσφέρει στη γνωριμία του φιλότεχνου ελληνικού κοινού με τη Μοντέρνα Τέχνη σε διεθνές επίπεδο, και ανανεώσαμε το rendez-vous μας για την επόμενη χρονιά.

Κατά τη διάρκεια του Αυγούστου θα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά ηλικίας 6-13 ετών. Σκοπός των μουσειοπαιδαγωγικών προγραμμάτων είναι να φέρουν τα παιδιά σε δημιουργική επαφή με τα έργα του Γάλλου ζωγράφου και να τα βοηθήσουν να βιώσουν τις βασικές αρχές που χαρακτηρίζουν την τέχνη του. Οι εκδηλώσεις κρατούν δύο ώρες και περιλαμβάνουν μία ώρα ειδικής ξενάγησης με παιχνίδια και ερωταποκρίσεις, καθώς και μία ώρα ζωγραφικής, γλυπτικής ή κατασκευών με θέματα και τεχνικές στο πνεύμα της ζωγραφικής του καλλιτέχνη. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά, έχοντας ως αφετηρία τα συγκεκριμένα έργα που βλέπουν στην έκθεση, θα μπορέσουν να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις και εικόνες. Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής: 22820 22444.

Η Έκθεση «Ο Andre Masson και η Αρχαία Ελλάδα» παρουσιάζεται στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2007 με την υποστήριξη της SG Private Banking και χορηγό επικοινωνίας την ΕΡΤ.

Για περισσότερες πληροφορίες: 22820 22444.

Για να περάσετε καλύτερα στην Άνδρο

Στο Γαύριο όπου δένει το πλοίο (31χλμ. από τη Χώρα) κλασική και με μόνιμους πιστούς λύση παραμένει το ξενοδοχείο Περράκης (22820 71456-7), όπου μπορείτε ακόμη να δοκιμάσετε την αξιοπρεπέστατη, σπιτική κουζίνα των ιδιοκτητών. Στον κοντινό όρμο του Αγίου Πέτρου, θα κολυμπήσετε στη θαυμάσια παραλία της Χρυσής Ακτής και θα φάτε κατσικάκι και άλλα τοπικά προϊόντα σε μια από τις καλύτερες ταβέρνες του νησιού, τον Γιαννούλη (22820 71385) όπου καλό είναι να έχετε κάνει κράτηση. Ανάμεσα στο Γαύριο και τη Χώρα, επιβάλλεται μια στάση στο Άνω Απρόβατο, στο Μπαλκόνι του Αιγαίου, για να δοκιμάσετε την καλύτερη ίσως φρουτάλια της Άνδρου και να αγναντέψετε τη θέα στο Αιγαίο. Εναλλακτικά, στο Κάτω Απρόβατο, συνιστούμε τον Μπελαλή (22820 41446) με τις εξαιρετικές τοπικές γεύσεις και το καλύτερο ξυνοτύρι του νησιού.
 
Μια διαφορετική λύση προσφέρει η διαμονή στον Πύργο Σαρέλη (22820 61804) στο Κόρθι, (19 χλμ από τη Χώρα). Εάν δεν σας ενοχλεί η σχετικά δύσκολη πρόσβαση στα υπόλοιπα σημεία του νησιού, προτιμήστε ένα από τα 4 δωμάτια του αναπαλαιωμένου αρχοντικού και περιηγηθείτε στη σχετικά ανεξερεύνητη αυτή πλευρά του νησιού για ένα Σαββατοκύριακο επί το ρομαντικότερον. Για φαγητό, κατευθυνθείτε στο Βίντσι της Γίτσας (22820 61130) όπου η κυρία Γίτσα μαγειρεύει και προτείνει ευφάνταστους μεζέδες.

Στην ίδια τη Χώρα όπου θα δείτε και τις Εκθέσεις Σύγχρονης Τέχνης αλλά και το εξαιρετικό Αρχαιολογικό Μουσείο, καλύτερες λύσεις διαμονής συνιστούν ο ανακαινισμένος Παράδεισος (22820 22187) και οι 9 Μούσες (22820 24128) στην είσοδο του οικισμού και η πανσιόν της Ελένης στην περαντζάδα της Χώρας. Στα καφενεία της πλατείας και λίγο πιο κάτω, στο ουζερί του Νόνα στο παλιό λιμάνι της Πλακούρας (22820 23577) θα συναντηθείτε με όλους τους υπόλοιπους φιλότεχνους.

Μια εξόρμηση για περιήγηση στα κοντινά χωριά επιβάλλεται. Για ποτό και ελαφρύ φαγητό προτιμήστε το ατμοσφαιρικό Cabo del Mar στο Νημποριό, στην παραθαλάσσια έξοδο της Χώρας. Περπατήστε στα πανέμορφα, καταπράσινα Λάμυρα και στις αρχοντικές Στενιές και σταματήστε για φαγητό στου Περτέση (22820 22160), στις Στραπουργιές, για την πανοραμική θέα, το χλωρό τυρί με την κάππαρη και το έξοχο γουρουνόπουλο. Εναλλακτική λύση η Ασημόλευκα (22820 24150) στην Υψηλού, για αγνάντι και φρουτάλια.

Με αφετηρία τη Χώρα, εύκολη λύση για μπάνιο είναι τα Γιάλια και τα Πίσω Γιάλια, ενώ για τους τολμηρότερους συνιστούμε την παραλία στα Άχλα, που έχει μεν δύσκολη πρόσβαση με αυτοκίνητο (ευκολότερη δια θαλάσσης από τη Χώρα, με ιδιωτικά σκάφη), αλλά δεν παύει να είναι μια από τις ωραιότερες στην Ελλάδα.