Μελίνα Μερκούρη: Femme fatale και… Ρωμιά

Αν ζούσε σήμερα, θα γιόρταζε τα 91α γενέθλιά της. Επειδή, όμως, στην ψυχή του ελληνισμού η Μελίνα ζει ακόμη, το in2life τα γιορτάζει ούτως ή άλλως, κάνοντας μια αναδρομή στον βίο και στην πολιτεία της πιο γνήσιας «Ρωμιάς».
Μελίνα Μερκούρη: Femme fatale και… Ρωμιά
του Γιώργου Κόκουβα

Το 18 ήταν το τυχερό της νούμερο. Στις 18 ενός Μαΐου γνώρισε στις Κάννες τον άντρα της ζωής της, τον Ζιλ Ντασέν. Στις 18 του Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα γενέθλιά του. Στις 18 κάποιου Ιουνίου γεννήθηκε ο παππούς της και «αγαπημένος δήμαρχος των Αθηναίων» Σπύρος Μερκούρης. Και στις 18 ενός Οκτώβρη, ήρθε στην ζωή και η ίδια. Σήμερα συμπληρώνονται 90+1 χρόνια από την γέννηση της μεγάλης ντίβας, που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στην τέχνη, την πολιτική, τον πολιτισμό και τελικά, στην ψυχή του Έλληνα. Προς υπενθύμιση αυτού του στίγματος, το in2life ξαναδιαβάζει τις σελίδες της ζωής της και τις καλύτερες στιγμές της «κόρης του Πειραιά».

Τα Χάρτινα φεγγάρια της Μελίνας

Το ταμπεραμέντο της Μαρίας Αμαλίας Μερκούρη δεν μπορούσε να κρυφτεί. Ήταν γεννημένη για να τραβήξει τα φώτα. Είτε της θεατρικής είτε της κινηματογραφικής είτε της πολιτικής σκηνής. Η λάμψη της θα κέρδιζε καθεμία από αυτές ξεχωριστά. Και η αρχή έγινε με το σανίδι, όπου από 18 χρονών άρχισε να σπουδάζει, για να παίξει σύντομα όλους τους πιθανούς ρόλους, από το αρχαιοελληνικό μέχρι το σύγχρονο δραματουργικό ρεπερτόριο.



Η λάμψη της συνάντησε εκείνη των μεγαλύτερων ταλέντων της εποχής, όπως της Δέσπως Διαμαντίδου, του Δημήτρη Μυράτ, της καλής της φίλης Έλλης Λαμπέτη, της Ειρήνης Παππά, της Άννας Συνοδινού, του Ντίνου Ηλιόπουλου και φυσικά του Μάνου Χατζιδάκι, μαζί με τον οποίο χάρισαν στην ελληνική σκηνή το πιο θρυλικό ανέβασμα του «Λεωφορείου ο Πόθος» το 1949. Τότε ήταν που ακούστηκε το «Χάρτινο το Φεγγαράκι» από την πιο εκφραστική Ελληνίδα Μπλανς Ντιμπουά. Μπορεί λοιπόν η γαλλική σκηνή και το Broadway να «προσκύνησαν» στην συνέχεια την 13η Ελληνίδα Θεά, αλλά η αγαπημένη μας θεατρική στιγμή της είναι ελληνική και άκρως μελωδική. Ευτυχώς για τους νεότερους, η ερμηνεία της έχει διασωθεί στην «κιβωτό» του YouTube. Απολαύστε:



Η Στέλλα, ο Πειραιάς και το Όσκαρ

Η κινηματογραφική Ελλάδα στα μέσα του 20ου αιώνα κινούταν σε ρυθμούς Φίνος Φιλμ. Όχι όμως η Μελίνα Μερκούρη. Κι αυτό όχι γιατί δεν καταδεχόταν εκείνη να ενταχθεί στην «αυτοκρατορία» της εποχής, αλλά επειδή την απέρριπτε συνεχώς ο ίδιος ο Φιλοποίμην Φίνος. Ο παραγωγός πίστευε πως η Μελίνα δεν είχε την στόφα της σταρ, επειδή όπως έλεγε, είχε μεγάλο στόμα. Εκείνη όμως τον διέψευσε, ερμηνεύοντας με αυτό το στόμα και την «λεβεντιά» της μερικές από τις πιο θρυλικές κινηματογραφικές στιγμές.



Η «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, βασισμένη στο θεατρικό του Ιάκωβου Καμπανέλλη, γραμμένη «πάνω της», την στέλνει το 1955 στις Κάννες για να διεκδικήσει το βραβείο ερμηνείας, ενώ όλη η Ελλάδα σιγοτραγουδά μαζί της «Αγάπη που ‘γινες δίκοπο μαχαίρι» (δείτε όλη την ταινία στο YouTube). Στην πρεμιέρα της «Στέλλας» στις Κάννες την πλησιάζει ο Ζιλ Ντασέν, γοητευμένος από το ταλέντο της, με μοιραίο επακόλουθο έναν γάμο που κράτησε μέχρι τον θάνατό της. Το βραβείο τελικά το παίρνει το 1960 με την ταινία «Ποτέ την Κυριακή» (δείτε επίσης ολόκληρη την ταινία στο YouTube), αφού η κριτική επιτροπή το μοιράζει ισομερώς ανάμεσα στην Μερκούρη και στην Ζαν Μορό, ενώ στο νήμα έχασε και το Όσκαρ εκείνης της χρονιάς, που κατέληξε στην Λιζ Τέιλορ για την ερμηνεία της στο «Butterfield 8». Εν τω μεταξύ ο Φίνος χάνει άλλη μια ευκαιρία να επεκταθεί σε διεθνή «νερά», καθώς του προτάθηκε η παραγωγή της ταινίας, αλλά εκείνος αρνήθηκε πεισματικά.



«Γεννήθηκα Ελληνίδα»

Η παραπάνω φράση θα περίμενε κανείς να είναι περιττή, καθώς εκφράζει το εντελώς αυτονόητο. Τα αυτονόητα όμως δεν ίσχυαν από το 1967 και εξής, όταν η στρατιωτική χούντα επέβαλε τον πολιτισμικό της γύψο και αφού η Μελίνα αξιοποίησε την διεθνή της ακτινοβολία για να καταφερθεί εναντίον της, οι δικτάτορες της στέρησαν την ελληνική υπηκοότητα.



Η αντίδρασή της; Το παραπάνω τραγούδι, από τα «χέρια» του Μάνου Χατζιδάκι: «Ήρθαν οι καραβανάδες και μου πήραν τα χαρτιά, και μου φέραν τα μαντάτα πως δεν είμαι πια Ρωμιά». Στο μεταξύ, οι δίσκοι της έκαναν θραύση στην Γαλλία, ενώ η ίδια όταν ρωτήθηκε για την «αφελληνοποίησή» της, είπε «Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας».

Κάπως έτσι άρχισε και η πολιτική της δραστηριοποίηση, που την έφερε στο πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου κατά την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Διετέλεσε βουλευτής Πειραιώς και υπουργός Πολιτισμού, θέση στην οποία «άντεξε και στους 19 ανασχηματισμούς μου», όπως είχε δηλώσει ο Παπανδρέου.

Το υπουργείο Πολιτισμού γνώρισε ημέρες δημιουργικότητας που θα ζήλευαν τα σημερινά επιτελεία: Η Μερκούρη δημιούργησε τον θεσμό της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης» το 1985, κάνοντας την αρχή από το «λίκνο του πολιτισμού», την Αθήνα, ενώ το 2010 ο Πρόεδρος της Ε.Ε., Μανουέλ Μπαρόζο ανακοίνωσε την θεσμοθέτηση βραβείου «Μελίνα Μερκούρη» στην μνήμη της. Παράλληλα, η Μερκούρη ιδρύει τον θεσμό των ΔΗΠΕΘΕ, ενώ ξεκινά τον αγώνα της για τον μεγάλο «καημό» της, τα Ελγίνεια Μάρμαρα και ένα νέο μουσείο για την Ακρόπολη.



Στο παραπάνω video γίνεται ολοφάνερο το πολιτικό ταλέντο της: Δεν «κολλάει» σε γραφειοκρατικές διαδικασίες και διπλωματικές ευγένειες. Όταν συναντά τυχαία τον υπεύθυνο του Βρετανικού Μουσείου σε μία διάλεξή της, του λέει σταράτα με το ελληνικό της «θράσος»: «Θέλω πίσω τα μάρμαρά μου».

Το έργο της συνεχίστηκε μέσα από το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, στο οποίο συμμετείχε και ο καλός της φίλος Οδυσσέας Ελύτης. Η ίδια «έφυγε» τον Μάρτιο του 1994 νικημένη από τον καρκίνο στο Memorial της Νέας Υόρκης, ενώ στην κηδεία της την συνόδευσαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Οι σκηνές του Broadway εκείνη την ημέρα έμειναν κλειστές, αποτίοντας τον ελάχιστο φόρο τιμής στην Ελληνίδα που τις κατέκτησε.
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v