Ψυχαναγκασμός: Τι είναι και πώς τον αντιμετωπίζουμε;
Ακούσιες ανεπιθύμητες σκέψεις, παρορμήσεις που κάνουν τη ζωή μας δύσκολη, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Πώς θα αναγνωρίσεις την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.
Ο ψυχαναγκασμός, γνωστός και ως Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) αποτελεί μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επίμονες, ανεπιθύμητες σκέψεις (ιδεοληψίες) και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (καταναγκασμούς), που το άτομο αισθάνεται την ανάγκη να εκτελέσει.
Όλα αυτά επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινή ζωή του ατόμου και συχνά είναι ανεξέλεγκτες.
Τι είναι οι ιδεοληψίες;
Οι ιδεοληψίες είναι σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που εμφανίζονται επανειλημμένα στο μυαλό και προκαλούν άγχος ή ενόχληση. Αυτές οι σκέψεις δεν είναι ευπρόσδεκτες και συχνά είναι παράλογες, αλλά το άτομο δεν μπορεί να τις αγνοήσει ή να τις απομακρύνει εύκολα. Συνήθως σχετίζονται με φόβους για μολύνσεις, βία, σεξουαλικές εικόνες, θρησκευτικές σκέψεις ή την ανάγκη για τάξη και ακρίβεια.
Ένα παράδειγμα ιδεοληψίας είναι όταν κάποιος ανησυχεί συνεχώς ότι μπορεί να μολυνθεί από μικρόβια, ακόμη κι αν δεν υπάρχει αντικειμενικός κίνδυνος. Η σκέψη αυτή μπορεί να γίνει τόσο έντονη, που το άτομο να μην μπορεί να σκεφτεί κάτι άλλο.
Και οι καταναγκασμοί;
Οι καταναγκασμοί πάλι, είναι οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή ψυχαναγκαστικές πράξεις που το άτομο αισθάνεται ότι πρέπει να εκτελεί για να μειώσει το άγχος που προκαλούν οι ιδεοληψίες. Μπορεί το άτομο να συνειδητοποιεί ότι αυτές οι πράξεις είναι παράλογες ή υπερβολικές, όμως αισθάνεται αναγκασμένο να τις επαναλάβει για να αποφύγει την αίσθηση φόβου ή άγχους.
Παραδείγματα καταναγκαστικών πράξεων περιλαμβάνουν το συχνό πλύσιμο των χεριών, τον έλεγχο αν οι πόρτες είναι κλειδωμένες πολλές φορές ή την τακτοποίηση αντικειμένων με έναν συγκεκριμένο τρόπο.
Πώς εκδηλώνεται η διαταραχή;
Σε μερικά άτομα, οι ιδεοληψίες είναι πιο έντονες, ενώ σε άλλα, οι καταναγκαστικές πράξεις κυριαρχούν. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, τα δύο αυτά συνυπάρχουν. Για παράδειγμα, ένα άτομο που έχει την ιδεοληψία ότι το σπίτι του μπορεί να καεί, μπορεί να αισθάνεται την ανάγκη να ελέγχει συνεχώς τις συσκευές για να βεβαιωθεί ότι είναι σβηστές.
Όπως καταλαβαίνει κανείς, η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή του ατόμου. Οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις και πράξεις εμποδίζουν το άτομο να λειτουργήσει φυσιολογικά. Η κοινωνική ζωή, η εργασία και οι σχέσεις μπορεί να υποφέρουν, καθώς η διαταραχή γίνεται κεντρικό κομμάτι της ζωής του ατόμου.
Ποιες είναι οι αιτίες;
Η ακριβής αιτία της ΙΨΔ δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά φαίνεται να επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες: γενετικούς, νευρολογικούς και περιβαλλοντικούς. Μπορεί να συνδέεται με ανισορροπίες στη σεροτονίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με τη ρύθμιση της διάθεσης και της σκέψης.
Η διαταραχή μπορεί επίσης να κληρονομείται. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο ότι όλα τα άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό ΙΨΔ θα την αναπτύξουν. Επίσης, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως το στρες ή τραυματικές εμπειρίες, μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.
Πώς την αντιμετωπίζουμε;
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή ή και τα δύο. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, με έμφαση στην έκθεση και την αντίδραση πρόληψης. Σε αυτή τη θεραπεία, το άτομο εκτίθεται σταδιακά στις σκέψεις ή καταστάσεις που του προκαλούν άγχος χωρίς να εκτελεί την καταναγκαστική πράξη, με στόχο να μειωθεί το άγχος και η ανάγκη για καταναγκαστική συμπεριφορά.
Φαρμακευτική αγωγή, όπως τα αντικαταθλιπτικά, μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, μειώνοντας τα συμπτώματα. Ωστόσο, η φαρμακευτική αγωγή συνήθως συνδυάζεται με ψυχοθεραπεία για τα καλύτερα αποτελέσματα.
Με πληροφορίες από verywellmind.com, Mayoclinic
