Το φετινό Νόμπελ Χημείας μόλις απονεμήθηκε στους τρεις επιστήμονες που κατάφεραν να ξεκλειδώσουν τα μυστικά των πρωτεϊνών, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι επιστήμονες Ντέιβιντ Μπέικερ, Ντέμης Χασάμπης και Τζον Τζάμπερ τιμώνται με το Νόμπελ Χημείας 2024 για την μεγάλη επιτυχία τους να ξεκλειδώσουν τα μυστικά των πρωτεϊνών, στηριζόμενοι στην τεχνητή νοημοσύνη και την πληροφορική.
Η επιτροπή των Νόμπελ χαιρετίζει στην ανακοίνωσή της τους ερευνητές, που κατάφεραν «να αποκρυπτογραφήσουν τον κώδικα των εκπληκτικών δομών των πρωτεϊνών».
Συγκεκριμένα, το φετινό Νόμπελ δόθηκε εξ ημισείας στον Αμερικανό βιοχημικό Ντέιβιντ Μπέικερ «για τον υπολογιστικό σχεδιασμό πρωτεϊνών» και στους Τζον Μ. Τζάμπερ (Αμερικανό) και Ντέμη Χασάμπη (Βρετανό με καταγωγή από την Κύπρο και τη Σιγκαπούρη) για τις εργασίες τους επάνω στην πρόβλεψη πρωτεϊνικής δομής μέσω της τεχνητής νοημοσύνης.
Ο 62χρονος Μπέικερ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, στο Σιάτλ, ενώ ο 48χρονος Χασάμπης είναι διευθύνων σύμβουλος της Google DeepMind, θυγατρικής της Google που ερευνά την τεχνητή νοημοσύνη, στην οποία ο 39χρονος Τζάμπερ είναι ανώτερος ερευνητής.
«Μια από τις ανακαλύψεις που επιβραβεύεται φέτος αφορά την θεαματική δημιουργία πρωτεϊνών. Η άλλη αφορά την πραγμάτωση ενός ονείρου 50 ετών: την πρόβλεψη της δομής πρωτεϊνών με βάση τις αλληλουχίες αμινοξέων. Αυτές οι δύο ανακαλύψεις δημιουργούν τεράστιες προοπτικές», δήλωσε ο Χάινερ Λίνκε, πρόεδρος της επιτροπής των Νόμπελ.
Ο Μπέικερ «πέτυχε το σχεδόν αδύνατο επίτευγμα της δημιουργίας εντελώς νέων πρωτεϊνών», σημείωσε η επιτροπή, προσθέτοντας πως «ανάμεσα σε μια μυριάδα επιστημονικών εφαρμογών, οι ερευνητές μπορούν πλέον να κατανοήσουν καλύτερα την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και να δημιουργήσουν εικόνες ενζύμων ικανών να διασπάσουν το πλαστικό».
Ερωτηθείς από την επιτροπή των Νόμπελ, ο Μπέικερ δήλωσε πολύ ενθουσιασμένος, συμπληρώνοντας ότι αισθάνεται μεγάλη τιμή: «Κοιμόμουν όταν χτύπησε το τηλέφωνο, το σήκωσα και άκουσα την ανακοίνωση, τότε η γυναίκα μου άρχισε να φωνάζει τόσο δυνατά που δεν μπορούσα να ακούσω πολύ καλά. Είμαι πράγματι ενθουσιασμένος για όλους τους τρόπους με τους οποίους ο σχεδιασμός πρωτεϊνών κάνει τον κόσμο καλύτερο στην υγεία, την ιατρική και πραγματικά πέραν της τεχνολογίας».
Οι άλλοι δύο επιστήμονες, οι Ντέμης Χασάμπης και Τζον Τζάμπερ, που διευθύνουν το Deepmind της Google, «ανέπτυξαν ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για να επιλύσουν πρόβλημα 50 ετών: την πρόβλεψη των πολύπλοκων δομών πρωτεϊνών», σημείωσε η επιτροπή.
Το συγκεκριμένο μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης, το Alphafold2, επιτρέπει την πρόβλεψη της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών με βάση το αμινοξύ τους. Οι δύο επιστήμονες, που βρίσκονταν μεταξύ των φαβορί για το βραβείο Νόμπελ, έχουν ήδη τιμηθεί με το βραβείο Λάσκερ το 2023.
«Από τη δεκαετία του 1970, ερευνητές προσπάθησαν να προβλέψουν τις δομές πρωτεϊνών με βάση το αμινοξύ τους, αλλά αυτό το έργο ήταν εμφανώς δύσκολο», υπογράμμισε η επιτροπή, προσθέτοντας πως «με τη βοήθεια αυτού (του μοντέλου) τεχνητής νοημοσύνης, οι βραβευθέντες πέτυχαν την πρόβλεψη της δομής σχεδόν του συνόλου των 200 εκατομμυρίων πρωτεϊνών που έχουν εντοπιστεί από τους ερευνητές».
«Έμεινα άναυδος και στο κενό για μερικά λεπτά», δήλωσε ο Χασάμπης σχετικά με την βράβευσή του, ενώ αναφερόμενος στη δουλειά του με τον Τζάμπερ σημείωσε ότι «ήταν πραγματική πρόκληση για την υπολογιστική βιολογία».
«Χρησιμοποιήσαμε όλες τις σύγχρονες τεχνικές μηχανικής μάθησης και τις γνωστές δομές που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 50 χρόνια και καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα ικανό να βρίσκει τη δομή σχεδόν όλων των πρωτεϊνών που είναι γνωστές στην επιστήμη», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Το βραβείο αυτό, από τα πιο περίβλεπτα στον επιστημονικό κόσμο, απονέμεται από την Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (περίπου 920.000 ευρώ).
Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ
