Γιατί έχουμε τόσο πολλούς συνωμοσιολόγους;

Τα χρόνια της πανδημίας είχαν βρει πεδίο δόξης λαμπρό, αλλά και τώρα που ο παροξυσμός με τα εμβόλια τους πέρασε, ησυχία δεν έχουμε βρει. Από τα σκοτεινά συμφέροντα που έφεραν τον νέο πρόεδρο του Σύριζα ως τις καινούριες ταυτότητες που θα μας παρακολουθούν όταν δεν πιάνουν σήμα τα κινητά μας, οι συνωμοσιολόγοι της καρδιάς μας έχουν ένα πρόβλημα και μια παρανοϊκή θεωρία για κάθε σου θέμα. Γιατί, όμως, είναι τόσοι πολλοί; Ιδέα σου είναι, ή πολλαπλασιάζονται; Είναι μεταδοτικό, γιατρέ μου; Νομίζουμε πως έχουμε ξετυλίξει το κουβάρι.

Κατ’ αρχάς, οι τρελές θεωρίες είναι γοητευτικές

Θυμάσαι μικρός/η που διάβαζες στα Σαΐνια «κάποιοι λένε ότι τις Πυραμίδες της Αιγύπτου τις χτίσαν εξωγήινοι» και στο μυαλό σου άστραφταν λαμπάκια «ουάου, εξωγήινοι»; Ε, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καθηλωθεί νοητικά σε αυτό το στάδιο. Είναι ο ενθουσιασμός για το άγνωστο σε συνδυασμό με την ανακάλυψη ενός μυστικού που ξέρουν λίγοι –ποιος δεν θέλει να ανήκει, έστω και στις ψευδαισθήσεις του, σε μια εκλεκτή ελίτ;

Ο κόσμος είναι τρομακτικός

…και οι άνθρωποι δεν τον έχουμε κατανοήσει ακόμα πλήρως. Μην πας μακριά: Η κβαντική φυσική μοιάζει στα μάτια του περισσότερου κόσμου καθαρή μαγεία. Και οι επιστημονικές ανακαλύψεις είναι τόσο καταιγιστικές, που ακόμα και αν είχες τα εργαλεία να τις κατανοήσεις, πιθανότατα δεν θα είχες τον χρόνο. Οι θεωρίες συνωμοσίας που σου εξηγούν τα εμβόλια χωρίς να είσαι γιατρός και το 5G χωρίς να έχεις καμία σχέση με την τεχνολογία, είναι βολικές και εύπεπτες σαν έτοιμη σπανακοτυρόπιτα την ώρα που πεινάς και δεν έχεις ούτε την διάθεση, ούτε τα υλικά, ούτε την γνώση να μαγειρέψεις.

Το εκπαιδευτικό σύστημα σε κάποιες περιπτώσεις αποτυγχάνει

Όπως διαβάσαμε κάπου πρόσφατα, η καλύτερη απάντηση στην εύλογη ερώτηση «γιατί μαθαίνουμε τόσα πολλά άχρηστα πράγματα στο σχολείο;» είναι πως η βασική αποστολή του σχολείου δεν είναι να σε μάθει συγκεκριμένα πράγματα: Είναι να σε μάθει να μαθαίνεις. Αυτό όμως είναι, για τα εκπαιδευτικά συστήματα πολλών χωρών, δίκοπο μαχαίρι: Αποτυγχάνοντας να σου κινήσει το ενδιαφέρον, αποτυγχάνει και στην βασική του αποστολή, που ποτέ δεν ήταν να αποστηθίσεις τα άμφια του ιερέα. Και έτσι, πάρα πολύς κόσμος μένει μόνος και αβοήθητος απέναντι σε έναν τρομακτικό κόσμο, χωρίς εργαλεία για την κατανόησή του. Τώρα ξαναδιάβασε την από πάνω παράγραφο.

Η ψευδαίσθηση του ελέγχου είναι πολύ μεγάλο πράγμα

Οι άνθρωποι είμαστε προικισμένοι με ένα ένστικτο επιβίωσης που, ελλείψει υπαρκτού κινδύνου, θα εφεύρει κάποιες φορές φανταστικούς εχθρούς, για να μην αδρανήσει. Πρόσθεσε σε αυτό ένα σύνδρομο καταδίωξης με το οποίο μεγαλώνουμε σε κοινωνίες όπως η ελληνική, βάλε και μπόλικο φόβο για το άγνωστο που αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε, και έχεις την τέλεια συνταγή για να βάλεις έναν άνθρωπο να πιστέψει όποια τρέλα μπορείς να φανταστείς, προκειμένου να ανακτήσει την αίσθηση του ελέγχου –η οποία, δεν θέλουμε να σε στεναχωρήσουμε, είναι πάντα ψευδαίσθηση. Ποτέ δεν ελέγχουμε τίποτα, κι αυτή από μόνη της είναι μια πολύ τρομακτική σκέψη, και χρειάζονται χρόνια ψυχοθεραπείας για να συμφιλιωθείς μαζί της. Μόνο που η ψυχοθεραπεία κοστίζει, ενώ η θεωρία που λέει ότι η κόκκινη αρκούδα θα ξυπνήσει και θα μας δώσει πίσω την Πόλη είναι εντελώς δωρεάν.