Βουλιμία: Τα σημάδια και η αντιμετώπιση
Τι χαρακτηρίζει μια από τις πιο επικίνδυνες διατροφικές διαταραχές και ποια είναι τα σημάδια της; Όσα πρέπει να ξέρετε για την βουλιμία.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Πριν από μερικούς μήνες, ο σκηνοθέτης Rodrigo Prieto έφτιαξε αυτό εδώ το σοκαριστικό βίντεο για το πώς η βουλιμία καταστρέφει εσωτερικά και εξωτερικά το σώμα. Οι εικόνες είναι σκληρές, όμως το ίδιο σκληρή είναι και αυτή η πλέον «διαδεδομένη» διατροφική διαταραχή, η οποία χτυπά κατά κύριο λόγο κορίτσια στην εφηβική τους ηλικία, και νεαρές γυναίκες.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι από το σύνολο των ασθενών που παρουσιάζουν βουλιμία, μόλις το 10% έως 15% είναι άνδρες, ενώ υπολογίζεται πως 1,1% έως 4,2% των γυναικών παρουσιάζουν νευρική βουλιμία σε κάποια φάση της ζωής τους. Πώς ορίζουμε όμως την συγκεκριμένη διαταραχή;
Τι είναι η ψυχογενής βουλιμία
Πρόκειται για μια σοβαρή διατροφική διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια ακατάσχετης και υπερβολικής λήψης τροφής (υπερφαγία), συνοδευόμενα από ακραίες προσπάθειες απαλλαγής από το φαγητό, ώστε να μην πάρει το άτομο βάρος. Έτσι το άτομο καταναλώνει ανεξέλεγκτα υπερβολικές ποσότητες φαγητού, και στη συνέχεια προσπαθεί να απαλλαγεί από τις θερμίδες που συνοδεύουν τις ποσότητες αυτές είτε προκαλώντας εμετό, είτε χρησιμοποιώντας καθαρτικά, είτε κάνοντας υπερβολικές δίαιτες.
Σε αντίθεση με την πείνα ως βιολογική ανάγκη, η βουλιμία εμφανίζεται ξαφνικά, παρουσιάζεται ως επείγουσα ανάγκη κατανάλωσης τροφής, δεν σχετίζεται με την ώρα που πέρασε από το τελευταίο γεύμα, εστιάζεται σε συγκεκριμένα τρόφιμα (παραδείγματος χάρη γλυκά ή λιπαρά τρόφιμα), επιμένει ακόμα και αν το άτομο νοιώθει χορτάτο και συνοδεύεται από αισθήματα ενοχής, ντροπής ή δυσφορίας.
Τα σημάδια του προβλήματος
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα άτομο πάσχει από βουλιμία; Στον τομέα αυτό, υπάρχουν κάποια πολύ συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια:
* Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας (ταχεία κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής μέσα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο).
* Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπερφαγίας υπάρχει ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου της συμπεριφοράς πρόσληψης τροφής.
* Το άτομο τακτικά χρησιμοποιεί είτε προκλητό έμετο, καθαρτικά ή διουρητικά, αυστηρή δίαιτα ή νηστεία, είτε εντατική άσκηση για να αποτρέψει την απόκτηση βάρους.
* Ένας ελάχιστος μέσος όρος δύο επεισοδίων υπερφαγίας την εβδομάδα για τρεις τουλάχιστον μήνες.
* Επίμονη υπερβολική ενασχόληση για το σχήμα και το βάρος του σώματος.
«Σε αντίθεση με την ανορεξία, η βουλιμία δεν συνοδεύεται αναγκαστικά από έλλειψη βάρους. Συχνά οι βουλιμικοί έχουν και περιττά κιλά. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι εδώ το φαγητό συνδέεται με έντονη αίσθηση ντροπής. Κατά τα βουλιμικά επεισόδια, επιδιώκουν να είναι μόνοι τους και να κρύβουν τις αντιδράσεις τους (π.χ. έμετοι) από τους άλλους», αναφέρει σχετικά ο κ. Νικόλας Τάκης, Κλινικός Ψυχολόγος και προσθέτει ότι τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προκαλέσουν περιορισμό στην κοινωνική ζωή του ασθενούς.
«Για παράδειγμα, μπορεί να αποφεύγει να βγαίνει για φαγητό, από φόβο μήπως συμβεί κάποιο βουλιμικό επεισόδιο», προσθέτει ο ίδιος, τονίζοντας ότι η διαταραχή μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη για τον ασθενή, ειδικά σε περιπτώσεις με μεγάλη συχνότητα επεισοδίων και εμετών, καθώς ο οισοφάγος μπορεί να γίνει πολύ αδύναμος και να σπάσει.
Τα πιο συνηθισμένα οργανικά προβλήματα τα οποία συνήθως «συνοδεύουν» τη βουλιμία είναι καρδιακές βλάβες, χαμηλή πίεση αίματος, ατονία μυών, οστεοπόρωση, αναιμία, στειρότητα, διαταραχή της περιόδου, βλάβες στα νεφρά, στο συκώτι και στο ανοσοποιητικό σύστημα, καθυστερημένος ρυθμός ανάπτυξης στους εφήβους, λιποθυμικές τάσεις, καταστροφή των δοντιών, διαταραχή του ύπνου και χαμηλή θερμοκρασία σώματος,
Τι την προκαλεί;
Σύμφωνα με την συμπεριφοριστική θεώρηση η βουλιμία οφείλεται και αυτή σε αρνητικές μαθημένες συνεξαρτήσεις με το περιβάλλον. «Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες αναζητούν τα βαθύτερα αίτια της διαταραχής σε πεδία ασυνείδητων συγκρούσεων παρόμοια με αυτά της ανορεξίας», αναφέρει σχετικά ο κ. Τάκης και προσθέτει: «Η ψυχογενής βουλιμία εκφράζει συγκρούσεις σε σχέση με απωθημένες σεξουαλικές επιθυμίες, επιθυμίες για εγκυμοσύνη ή διαταραχή στον έλεγχο του εαυτού».
Επίσης, σημαντικό ρόλο στη ραγδαία αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της διαταραχής, παίζουν και τα στερεότυπα του δυτικού πολιτισμού τα οποία προβάλλονται στα μέσα επικοινωνίας και θέλουν τις γυναίκες υπερβολικά λεπτές, σε σημείο που να φαίνονται "μη φυσιολογικές".
Πώς αντιμετωπίζεται
Το πρώτο πράγμα που έχει ιδιαίτερη σημασία στην αντιμετώπιση της νόσου είναι το οικογενειακό περιβάλλον να καταλάβει ότι το άτομο αντιμετωπίζει πρόβλημα και να το συζητήσει μαζί του. Ύστερα επιβάλλεται η συμβουλή και η βοήθεια ενός ειδικού στις διαταραχές διατροφής ψυχολόγου.
Σε πολύ γενικές γραμμές, το πρόγραμμα θεραπείας για τη βουλιμία περιλαμβάνει τρία στάδια. Αρχικά, την αποκατάσταση του σωματικού βάρους για την βελτίωση της υγείας, στη συνέχεια θεραπεία των ψυχολογικών διαταραχών που παρουσιάζει το άτομο και τέλος, ακολουθεί η μακροχρόνια ύφεση και αποκατάσταση. Η θεραπεία τέτοιων διαταραχών αποτελεί μια μακροχρόνια και αρκετά δύσκολη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει ψυχολογική και ιατρική υποστήριξη, όμως είναι γεγονός ότι περίπου το 80% των ατόμων που ακολουθούν την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή αναρρώνουν πλήρως ή σημειώνουν σημαντική πρόοδο.
Πριν από μερικούς μήνες, ο σκηνοθέτης Rodrigo Prieto έφτιαξε αυτό εδώ το σοκαριστικό βίντεο για το πώς η βουλιμία καταστρέφει εσωτερικά και εξωτερικά το σώμα. Οι εικόνες είναι σκληρές, όμως το ίδιο σκληρή είναι και αυτή η πλέον «διαδεδομένη» διατροφική διαταραχή, η οποία χτυπά κατά κύριο λόγο κορίτσια στην εφηβική τους ηλικία, και νεαρές γυναίκες.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι από το σύνολο των ασθενών που παρουσιάζουν βουλιμία, μόλις το 10% έως 15% είναι άνδρες, ενώ υπολογίζεται πως 1,1% έως 4,2% των γυναικών παρουσιάζουν νευρική βουλιμία σε κάποια φάση της ζωής τους. Πώς ορίζουμε όμως την συγκεκριμένη διαταραχή;
Τι είναι η ψυχογενής βουλιμία Πρόκειται για μια σοβαρή διατροφική διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια ακατάσχετης και υπερβολικής λήψης τροφής (υπερφαγία), συνοδευόμενα από ακραίες προσπάθειες απαλλαγής από το φαγητό, ώστε να μην πάρει το άτομο βάρος. Έτσι το άτομο καταναλώνει ανεξέλεγκτα υπερβολικές ποσότητες φαγητού, και στη συνέχεια προσπαθεί να απαλλαγεί από τις θερμίδες που συνοδεύουν τις ποσότητες αυτές είτε προκαλώντας εμετό, είτε χρησιμοποιώντας καθαρτικά, είτε κάνοντας υπερβολικές δίαιτες.
Σε αντίθεση με την πείνα ως βιολογική ανάγκη, η βουλιμία εμφανίζεται ξαφνικά, παρουσιάζεται ως επείγουσα ανάγκη κατανάλωσης τροφής, δεν σχετίζεται με την ώρα που πέρασε από το τελευταίο γεύμα, εστιάζεται σε συγκεκριμένα τρόφιμα (παραδείγματος χάρη γλυκά ή λιπαρά τρόφιμα), επιμένει ακόμα και αν το άτομο νοιώθει χορτάτο και συνοδεύεται από αισθήματα ενοχής, ντροπής ή δυσφορίας.
Τα σημάδια του προβλήματος
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα άτομο πάσχει από βουλιμία; Στον τομέα αυτό, υπάρχουν κάποια πολύ συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια:
* Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας (ταχεία κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής μέσα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο).
* Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπερφαγίας υπάρχει ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου της συμπεριφοράς πρόσληψης τροφής.
* Το άτομο τακτικά χρησιμοποιεί είτε προκλητό έμετο, καθαρτικά ή διουρητικά, αυστηρή δίαιτα ή νηστεία, είτε εντατική άσκηση για να αποτρέψει την απόκτηση βάρους.
* Ένας ελάχιστος μέσος όρος δύο επεισοδίων υπερφαγίας την εβδομάδα για τρεις τουλάχιστον μήνες.
* Επίμονη υπερβολική ενασχόληση για το σχήμα και το βάρος του σώματος.
«Σε αντίθεση με την ανορεξία, η βουλιμία δεν συνοδεύεται αναγκαστικά από έλλειψη βάρους. Συχνά οι βουλιμικοί έχουν και περιττά κιλά. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι εδώ το φαγητό συνδέεται με έντονη αίσθηση ντροπής. Κατά τα βουλιμικά επεισόδια, επιδιώκουν να είναι μόνοι τους και να κρύβουν τις αντιδράσεις τους (π.χ. έμετοι) από τους άλλους», αναφέρει σχετικά ο κ. Νικόλας Τάκης, Κλινικός Ψυχολόγος και προσθέτει ότι τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προκαλέσουν περιορισμό στην κοινωνική ζωή του ασθενούς.
«Για παράδειγμα, μπορεί να αποφεύγει να βγαίνει για φαγητό, από φόβο μήπως συμβεί κάποιο βουλιμικό επεισόδιο», προσθέτει ο ίδιος, τονίζοντας ότι η διαταραχή μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη για τον ασθενή, ειδικά σε περιπτώσεις με μεγάλη συχνότητα επεισοδίων και εμετών, καθώς ο οισοφάγος μπορεί να γίνει πολύ αδύναμος και να σπάσει.
Τα πιο συνηθισμένα οργανικά προβλήματα τα οποία συνήθως «συνοδεύουν» τη βουλιμία είναι καρδιακές βλάβες, χαμηλή πίεση αίματος, ατονία μυών, οστεοπόρωση, αναιμία, στειρότητα, διαταραχή της περιόδου, βλάβες στα νεφρά, στο συκώτι και στο ανοσοποιητικό σύστημα, καθυστερημένος ρυθμός ανάπτυξης στους εφήβους, λιποθυμικές τάσεις, καταστροφή των δοντιών, διαταραχή του ύπνου και χαμηλή θερμοκρασία σώματος,
Τι την προκαλεί; Σύμφωνα με την συμπεριφοριστική θεώρηση η βουλιμία οφείλεται και αυτή σε αρνητικές μαθημένες συνεξαρτήσεις με το περιβάλλον. «Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες αναζητούν τα βαθύτερα αίτια της διαταραχής σε πεδία ασυνείδητων συγκρούσεων παρόμοια με αυτά της ανορεξίας», αναφέρει σχετικά ο κ. Τάκης και προσθέτει: «Η ψυχογενής βουλιμία εκφράζει συγκρούσεις σε σχέση με απωθημένες σεξουαλικές επιθυμίες, επιθυμίες για εγκυμοσύνη ή διαταραχή στον έλεγχο του εαυτού».
Επίσης, σημαντικό ρόλο στη ραγδαία αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της διαταραχής, παίζουν και τα στερεότυπα του δυτικού πολιτισμού τα οποία προβάλλονται στα μέσα επικοινωνίας και θέλουν τις γυναίκες υπερβολικά λεπτές, σε σημείο που να φαίνονται "μη φυσιολογικές".
Πώς αντιμετωπίζεται
Το πρώτο πράγμα που έχει ιδιαίτερη σημασία στην αντιμετώπιση της νόσου είναι το οικογενειακό περιβάλλον να καταλάβει ότι το άτομο αντιμετωπίζει πρόβλημα και να το συζητήσει μαζί του. Ύστερα επιβάλλεται η συμβουλή και η βοήθεια ενός ειδικού στις διαταραχές διατροφής ψυχολόγου.
Σε πολύ γενικές γραμμές, το πρόγραμμα θεραπείας για τη βουλιμία περιλαμβάνει τρία στάδια. Αρχικά, την αποκατάσταση του σωματικού βάρους για την βελτίωση της υγείας, στη συνέχεια θεραπεία των ψυχολογικών διαταραχών που παρουσιάζει το άτομο και τέλος, ακολουθεί η μακροχρόνια ύφεση και αποκατάσταση. Η θεραπεία τέτοιων διαταραχών αποτελεί μια μακροχρόνια και αρκετά δύσκολη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει ψυχολογική και ιατρική υποστήριξη, όμως είναι γεγονός ότι περίπου το 80% των ατόμων που ακολουθούν την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή αναρρώνουν πλήρως ή σημειώνουν σημαντική πρόοδο.
