Τι είναι αυτό που προκαλεί «παράλυση» στον ύπνο μας;

Έχετε ξυπνήσει κι εσείς ξαφνικά στη μέση της νύχτας, ανήμποροι να κουνηθείτε ή να μιλήσετε; Δεν είστε (οι) μόνοι. Το φαινόμενο αυτό λέγεται «παράλυση ύπνου» και όσοι το βιώνουν, υποστηρίζουν πως διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα ή και περισσότερο, λίγο πριν κοιμηθούν ή μόλις ξυπνούν. Ως μια κατάσταση που δύσκολα εξηγείται από την επιστήμη με κατανοητό τρόπο, όπως είναι φυσικό, η υπνική παράλυση έχει δημιουργήσει «μύθους» γύρω από την φύση της, κάνοντας πολλούς να μιλούν για πνεύματα, απειλητικά φαντάσματα και μυστηριώδεις παρουσίες που την συνοδεύουν. Τι από αυτά ισχύει και πόσο τελικά θα πρέπει να ανησυχήσετε αν σας συμβεί;

Η μυστηριώδης «μόρα»
Μια μαύρη σκιά πλησιάζει το ανθρώπινο σώμα την ώρα που κοιμάται, το ακινητοποιεί και απειλεί την ψυχή του. Αυτό τουλάχιστον διατείνεται η λαϊκή «σοφία» για την «μόρα», που πείθει τους λάτρεις των μεταφυσικών φαινομένων ότι άγνωστες οντότητες δημιουργούν χορούς σκιών γύρω μας, χαρίζοντάς μας εφιάλτες. Μπορεί η μόρα να παραμένει σε επίπεδο λαϊκών δεισιδαιμονιών για τους επιστήμονες, αλλά δεν παύουν να υπάρχουν μαρτυρίες ανθρώπων που όντως βιώνουν αυτό το «πλάκωμα» κατά την διάρκεια του ύπνου τους, μια εμπειρία τουλάχιστον τρομακτική μέσα στο σκοτάδι και την κατάσταση ημι-ύπνωσης. Μάλιστα, έρευνες υποστηρίζουν πως τουλάχιστον το 15% των ανθρώπων το βιώνουν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους – άλλες μελέτες κάνουν λόγο για ποσοστό 40%.

Τι λέει η επιστήμη
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η υπνοπαράλυση είναι ένα φαινόμενο που συνδέεται με τα στάδια REM του ύπνου, εκείνα δηλαδή στα οποία η γρήγορη κίνηση του ματιού μας δημιουργεί τα όνειρα. Όταν βλέπουμε όνειρα, ο εγκέφαλος δίνει εντολή να εμποδίζεται η κίνηση του σώματος – ουσιαστικά παραλύουμε την ώρα των ονείρων – ώστε να μην μιμούμαστε τις κινήσεις που βλέπουμε στα όνειρά μας, κάτι που θα αποδεικνυόταν εξαιρετικά επικίνδυνο. Στην περίπτωση της παράλυσης ύπνου, λοιπόν, ο εγκέφαλος για κάποιο λόγο (που εξηγείται με την περίπλοκη συμβολή νευροδιαβιβαστών) ξυπνά από την κατάσταση REM, αλλά η σωματική παράλυση παραμένει. Έτσι, καταλαβαίνουμε τι μας συμβαίνει, αλλά για λίγες στιγμές αδυνατούμε να κουνηθούμε. Αυτή η κατάσταση μοιάζει με παραίσθηση, καθώς τα άτομα που τη βιώνουν συχνά δηλώνουν πως έχουν την εντύπωση ότι βλέπουν ακόμη όνειρο, και βλέπουν ή ακούν περίεργα πράγματα. Σημειώστε ότι ανάλογη διαδικασία «παράλυσης» συμβαίνει στο σώμα μας την στιγμή που μας παίρνει ο ύπνος. Αν ξαφνικά ο εγκέφαλός μας αποκτήσει συνείδηση εκείνη τη στιγμή, βιώνουμε το ίδιο φαινόμενο υπνικής παράλυσης που συμβαίνει και κατά την ξαφνική έξοδο από τον REM ύπνο.

Πού οφείλεται και ποιοι «κινδυνεύουν»;
Σύμφωνα με το ιατρικό portal WebMD, πρόκειται για συνηθισμένη κατάσταση, που παρουσιάζεται σε όλες τις ηλικίες από την εφηβεία και έπειτα, και υπάρχει περίπτωση να «μεταβιβάζεται» από γονείς σε παιδιά. Άλλοι παράγοντες με τους οποίους μπορεί να συνδέεται είναι η έλλειψη ύπνου, οι αλλαγές στο πρόγραμμα ύπνου, το έντονο στρες και η διπολική διαταραχή, η παρουσίαση ναρκοληπτικών επεισοδίων ή οι κράμπες στα πόδια τη νύχτα, η χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων όπως αυτά για το σύνδρομο ADHD, η κατάχρηση ουσιών και η συνήθεια ύπνου ανάσκελα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η παράλυση ύπνου δεν είναι κάτι που χρήζει θεραπείας. Πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις στιγμιαίων «επεισοδίων», που συνήθως δεν επανέρχονται αν διατηρήσετε ένα καλό πρόγραμμα επαρκούς ύπνου και φροντίσετε να απαλλαγείτε από το έντονο στρες. Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε να αλλάξετε στάση ύπνου και να κοιμηθείτε στο πλάι. Αν το βίωμα σας προκαλεί προβλήματα όπως άγχος, κούραση και αϋπνία, τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό σας για να σας δώσει συγκεκριμένες οδηγίες και συμβουλές.