Ιδιωτικό vs Δημόσιο Σχολείο: Επιλέγοντας... παιδεία

της Έλενας Μπούλια

Στο ερώτημα Δημόσιο ή Ιδιωτικό Σχολείο, η πλειοψηφία των γονιών θα απαντούσε: «Αν μπορούσαμε, Ιδιωτικό» ή «Δημόσιο με ‘τα καλά’ του Ιδιωτικού». Δεν είναι περίεργο. Τα πλεονεκτήματα του να φοιτά ένας μαθητής σε Ιδιωτικό σχολείο είναι σημαντικά: Περισσότερες ώρες ολοκληρωμένων μαθημάτων, χωρίς απεργίες και καταλήψεις, εκμάθηση τουλάχιστον δύο ξένων γλωσσών στο πλαίσιο του σχολείου, ασφάλεια, προσεγμένο περιβάλλον, μεταφορά των μαθητών με σχολικό, αξιόλογες πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. Όλα αυτά με το αζημίωτο –για την ακρίβεια με ποσά που αγγίζουν τον έναν μισθό μηνιαίως.

Μειώσεις στα δίδακτρα, αρχίζουν, βέβαια, να γίνονται. Σύμφωνα με την Γενική Γραμματεία Εμπορίου του υπουργείου Ανάπτυξης, τα λιγότερο γνωστά Ιδιωτικά σχολεία έχουν τον τελευταίο καιρό υποστεί πλήγμα στους τζίρους τους, οπότε σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται να μειώσουν τα δίδακτρά τους έως και κατά 20%. Σε μεγάλα Ιδιωτικά σχολεία της Αττικής, όμως, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ μας, όχι μόνο δεν γίνονται μειώσεις, αλλά και πολλοί είναι οι γονείς που ιδιαίτερα στην πρώτη τάξη του Δημοτικού δυσκολεύονται να βρουν «θέση» για το παιδί. Η εικόνα αυτή μεταφράζεται ως εξής: Οι οικογένειες με μεσαία εισοδήματα, τα οποία υπέστησαν μειώσεις, αναγκάζονται να προτιμήσουν το Δημόσιο σχολείο από ένα μικρό Ιδιωτικό, ενώ όσες συνεχίζουν να διατηρούν κάποια οικονομική άνεση παραμένουν στα μεγάλα Ιδιωτικά, τουλάχιστον όσο το παιδί φοιτά στο Δημοτικό. Δεν πρόκειται, βέβαια, για γονείς-μεγιστάνες. Οι περισσότεροι απλά έχουν ακόμα τις δουλειές τους, με δύο αξιοπρεπείς μισθούς, και προτιμούν να στερηθούν άλλες απολαύσεις προκειμένου να παρέχουν στο παιδί την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση.

Είναι, όμως, καλύτερη εκπαίδευση αυτό που πραγματικά παρέχει το Ιδιωτικό σχολείο ή χίλιες δύο άλλες παροχές, που κοστίζουν υπερβολικά, χωρίς τελικά να προσθέτουν κάτι στην ουσία της μάθησης; Έχει, δηλαδή, πραγματικά νόημα το Ιδιωτικό σχολείο;

Τι λένε οι γονείς

Για το Δημόσιο σχολείο
Η Μαρία στέλνει τις δύο κόρες της στο 113ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, στην Πρώτη και Τρίτη τάξη Δημοτικού αντίστοιχα. «Τα πρώτα δύο χρόνια που η μεγάλη μου κόρη πήγε στο σχολείο, στην Α’ και Β’ Δημοτικού, αντιμετωπίζαμε σοβαρό πρόβλημα, γιατί το σχολείο τελείωνε στις 12.30 και μετά άρχιζε το ολοήμερο. Το ολοήμερο έχει σκοπό να απασχολεί τα παιδιά με δραστηριότητες όπως Αγγλικά, Καλλιτεχνικά, Υπολογιστές, από ειδικευμένους εκπαιδευτικούς αλλά και με παιχνίδι στο προαύλιο μετά την ώρα του μεσημεριανού φαγητού, το οποίο «στέλνει» ο κάθε γονιός καθημερινά με ταπεράκι και αυτό ζεσταίνεται από μία κυρία στην κουζίνα του σχολείου.

Δυστυχώς, ειδικευμένοι εκπαιδευτικοί για τις παραπάνω δραστηριότητες δεν υπήρχαν, οπότε οι δάσκαλοι του ολοήμερου αναλάμβαναν απλά να απασχολούν τα παιδιά με ό,τι γνώσεις είχε ο καθένας. Φέτος, όμως, το σχολείο έχει μπει σε ένα δοκιμαστικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του οποίου το μάθημα γίνεται μέχρι τις 14.00, μετά είναι η ώρα του φαγητού και μετά ξεκινά το «ολοήμερο» με την έννοια του παιχνιδιού. Έτσι, έχουν έρθει οι κατάλληλοι δάσκαλοι, εγκαταστάθηκαν και κάποιοι υπολογιστές και γίνεται ένα υποτυπώδες μάθημα.
Ένα ακόμα βασικό πρόβλημα, το οποίο αντιμετώπισαν όλα τα Δημόσια σχολεία, ήταν φέτος η έλλειψη βιβλίων. Τα πρώτα βιβλία ήρθαν γύρω στα Χριστούγεννα και τα υπόλοιπα γύρω στο Πάσχα, οπότε τα παιδιά είχαν μόνο φωτοτυπίες. Επιπλέον, υπάρχει πρόβλημα και με την καθαριότητα: Μία μόνο γυναίκα είναι αδύνατο να καθαρίσει καλά ένα τριώροφο σχολείο με 300 παιδιά, οπότε ο Σύλλογος Γονέων αποφάσισε να συγκεντρώσει χρήματα για να έρθει κάποιο συνεργείο για καθαρισμό και απολύμανση. Τουλάχιστον υπήρχε θέρμανση τον Χειμώνα».

Ρωτάμε την Μαρία αν θα ήθελε να στείλει τα παιδιά της σε Ιδιωτικό Σχολείο «Αν είχα την οικονομική δυνατότητα θα το έκανα χωρίς δεύτερη σκέψη, όχι μόνο για να βρίσκονται σε καλύτερο και πιο καθαρό περιβάλλον, αλλά και για να έκαναν όλες αυτές τις δραστηριότητες που θα ήθελαν και που τώρα δεν μπορώ να τους προσφέρω –μόνο σε φροντιστήριο για Αγγλικά μπορώ να στέλνω τη μεγάλη μου κόρη αυτή τη στιγμή, γιατί αν περίμενα να τα μάθει από το σχολείο…»

Για το Ιδιωτικό σχολείο
Η Μαρκέλλα στέλνει τις δίδυμες κόρες της στην ΣΤ’ Τάξη γνωστού Ιδιωτικού Σχολείου της Εκάλης και δηλώνει πολύ ευχαριστημένη, τόσο από το επίπεδο σπουδών όσο και από τις επιπλέον παροχές του σχολείου. «Από τους βασικούς λόγους που εξαρχής επέλεξα να στείλω τα παιδιά σε Ιδιωτικό σχολείο ήταν το διευρυμένο ωράριο, το οποίο διαρκεί μέχρι τις 15.00. Τι θα έκαναν τα παιδιά από τις 12.30 και μετά που σχολάνε τα Δημόσια; Έπειτα, υπάρχει άριστη ασφάλεια στο σχολείο με συνεχή περιφρούρηση και έλεγχο στο ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει. Φυσικά, σημαντικό είναι και το πρόγραμμα φοίτησης του σχολείου, το πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό, το γεγονός ότι ήδη τα παιδιά έχουν ξεκινήσει να μαθαίνουν δεύτερη ξένη γλώσσα και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πάνε και σε φροντιστήριο, οι άψογες πολιτισμικές δραστηριότητες κ.α.».

Με το οικονομικό θέμα, όμως, τι γίνεται; «Τελευταία, λόγω οικονομικής κρίσης, ακούω πολλούς γονείς να σκέφτονται σοβαρά να μεταφέρουν τα παιδιά στο Δημόσιο. Και δεν κρύβω ότι το σκέφτομαι και εγώ πολύ σοβαρά. Το κάθε παιδί κοστίζει 7.000 ευρώ ετησίως και δεν έχει γίνει λόγος από το σχολείο για μείωση διδάκτρων –τουλάχιστον δεν τα έχουν αυξήσει τα τελευταία 2-3 χρόνια. Με προβληματίζει, όμως, το αν θα υπάρχει στο Δημόσιο η ίδια ασφάλεια αλλά και κάποια ευρύτητα σχολικών και εξωσχολικών δραστηριοτήτων».

Τι λένε οι καθηγητές

Για το Δημόσιο σχολείο
Η Μαρίνα υπήρξε μέχρι πρότινος εκπαιδευτικός σε Δημόσια σχολεία της Ανατολικής Αττικής. Όπως λέει, τα σημαντικά θετικά του Δημόσιου σχολείου, τα οποία κανένα Ιδιωτικό δε μπορεί να ξεπεράσει είναι η πολυφωνία των απόψεων και η δυνατότητα που δίνεται στα παιδιά να μετέχουν δωρεάν σε ό,τι γίνεται στην παιδεία και τον πολιτισμό. Η επικοινωνία καθηγητή και μαθητή είναι άμεση, χωρίς το οικονομικό άγχος. «Δηλαδή, ό,τι κάνεις για τον μαθητή το κάνεις αυθόρμητα και από ειλικρινές ενδιαφέρον γιατί δεν σκέφτεσαι το κέρδος». Όπως συμπληρώνει, «το Δημόσιο σχολείο είναι ο άμεσος εκφραστής της κυρίαρχης ιδεολογίας μιας χώρας σε κάθε επίπεδο».

Φυσικά, δεν παραλείπει να τονίσει και τα προβλήματα του Δημόσιου σχολείου: Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή και ορισμένες φορές σε προσωπικό, με αποτέλεσμα το παιδί να μην μπορεί να απολαύσει δραστηριότητες και διάφορες άλλες παροχές. Επιπλέον, υπάρχει θεσμική αδυναμία αναπλήρωσης του χαμένου χρόνου των μαθημάτων.

Ρωτάμε την Μαρίνα αν θα έστελνε τα παιδιά της σε Ιδιωτικό σχολείο. «Θα το έκανα μόνο από άποψη ωραρίου, εφόσον δεν θα μπορούσα να είμαι εκεί την ώρα που θα σχόλαγε το παιδί μου από το σχολείο. Αν οι γονείς δεν έχουν πρόβλημα χρόνου, δεν βρίσκω τον λόγο να πάει το παιδί σε Ιδιωτικό σχολείο. Ειδικά αν καθιερωθεί, επιτέλους, το ολοήμερο στα Δημόσια, με λογικό αριθμό μαθητών ανά τάξη, τα πράγματα θα είναι πολύ καλύτερα».
Καταλήγει πάντως ότι «είτε Δημόσιο είτε Ιδιωτικό επιλέξει τελικά ο γονιός, χρειάζεται η άμεση συμμετοχή του στην παρακολούθηση της πορείας του παιδιού στο σχολείο. Δεν θα πρέπει να επαφίεται ούτε στην φροντίδα του Ιδιωτικού ούτε στις αγνές παροχές του Δημόσιου σχολείου».

Για το Ιδιωτικό σχολείο
Ο Δημήτρης είναι εδώ και 27 χρόνια καθηγητής σε μεγάλο Ιδιωτικό σχολείο του Ψυχικού, έχει όμως υπάρξει μαθητής σε Πρότυπο Δημόσιο Σχολείο της Νέας Σμύρνης. Κατά την δική του άποψη τα θετικά του Ιδιωτικού Σχολείου έχουν καταρχήν να κάνουν με την ασφάλεια, το περιβάλλον και τις δραστηριότητες: Οι μαθητές έχουν εγγυημένη μεταφορά από και προς το σχολείο, εφόσον την επιθυμούν και την πληρώσουν. Παραμένουν στο σχολείο μέχρι τις 3.00-3.30 ή και αργότερα αν συμμετέχουν σε δραστηριότητες, στις οποίες ασχολούνται με θέματα που τους ενδιαφέρουν. Μάλιστα, οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν και προγράμματα «ανταλλαγών» μαθητών που φέρνουν τα παιδιά σε επαφή με μαθητές άλλων χωρών.

Σημαντικά, επίσης, θεωρεί ο Δημήτρης την ύπαρξη βιβλιοθηκών, το γεγονός ότι όταν ένας καθηγητής ασθενήσει αναπληρώνεται άμεσα από άλλον καθηγητή, ότι η επαφή γονιών-καθηγητών είναι τακτική, ότι πολλοί καθηγητές έχουν επιπλέον τυπικά προσόντα (Master ή Διδακτορικό), ότι η εκμάθηση ξένων γλωσσών γίνεται σε υψηλό επίπεδο, οπότε τα παιδιά μπορούν να αποκτήσουν τα διπλώματά τους στη διάρκεια των σπουδών τους στο σχολείο, ενώ το εκπαιδευτικό υλικό που λαμβάνουν οι μαθητές για το κάθε μάθημα είναι πλούσιο και πολύ χρήσιμο.

Τέλος, όπως συμπληρώνει, οι απόφοιτοι των περισσότερων μεγάλων Ιδιωτικών Σχολείο γίνονται μέλη στον Σύλλογο Αποφοίτων. Οι σύλλογοι αυτοί κατά κανόνα υποστηρίζουν τα μέλη τους στην μετέπειτα πορεία τους, καθώς και στην καριέρα τους.

Από την άλλη, και στο Ιδιωτικό συναντώνται προβλήματα: Το περιβάλλον είναι μεν προσεγμένο, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν φαινόμενα ενδοσχολικής βίας –σωματικής και λεκτικής. Επίσης, υπάρχουν πολλοί ανήλικοι καπνιστές που κάνουν, παρά τις όποιες προσπάθειες, αισθητή την παρουσία τους, λέει ο ίδιος.

Άλλωστε, στις μεγάλες τάξεις τα παιδιά συνεχίζουν να κάνουν ιδιαίτερα ή να πηγαίνουν σε φροντιστήρια για να δώσουν Πανελλήνιες. Οι δε αποδόσεις μερικών καθηγητών δεν είναι πάντα ικανοποιητικές, γιατί τους λείπει η εμπειρία και το κίνητρο. Η πλειονότητα των καθηγητών με αυξημένα προσόντα θεωρεί το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό έργο στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως υποβάθμιση σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες. Επιπλέον, δεν είναι λίγοι αυτοί που κάνουν ιδιαίτερα σε μαθητές και μαθήτριες από το σχολείο τους, ακόμα και από την ίδια τους την τάξη.

Ρωτάμε τον Δημήτρη ποιοι είναι αυτοί οι μαθητές των μεγάλων Ιδιωτικών Σχολείων, οι γονείς των οποίων έχουν τέτοια οικονομική άνεση. «Πολλά είναι παιδιά «νεόπλουτων», τα οποία μεταφέρουν συγκεκριμένες απόψεις και νοοτροπίες. Τα παιδιά που αρνούνται αυτόν τον τρόπο σκέψης είναι όσα έχουν ισχυρή οικογενειακή δομή, που θα τα προστατεύσει και θα τα ενισχύσει στην προσπάθειά τους να μην ενταχθούν σε τέτοιες δομές».

Ο Δημήτρης επέλεξε να «στείλει» τον γιο του στο Ιδιωτικό σχολείο στο οποίο εργάζεται. Ένας από τους βασικούς λόγους ήταν και η μεγάλη έκπτωση (75%) στα δίδακτρα που είχε ως καθηγητής.

Τελικά, Ιδιωτικό ή Δημόσιο;
Αναμφίβολα το Ιδιωτικό σχολείο «κερδίζει» το Δημόσιο σε θέματα ασφάλειας, περιβάλλοντος-εγκαταστάσεων και παροχών που έχουν να κάνουν με πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες -λογικό, αν σκεφτεί κανείς το υψηλό κόστος όλων αυτών- ενώ είναι σημαντικό ότι δεν χάνονται σχεδόν ποτέ ώρες μαθημάτων.

Επί της ουσίας όμως, στο ερώτημα «πού διδάσκουν οι καλύτεροι καθηγητές και πού γίνεται καλύτερα το μάθημα;» δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Η Αγγελική, η οποία εργάστηκε ως δασκάλα σε γνωστό Ιδιωτικό σχολείο της Παλλήνης και τώρα διδάσκει σε Δημόσιο σχολείο του Χαλανδρίου λέει ότι «στο Ιδιωτικό υπάρχουν μεν πιο ειδικευμένοι καθηγητές, οι οποίοι συχνά επιμορφώνονται και από το ίδιο το σχολείο με σεμινάρια, αλλά στο Δημόσιο είναι πιο ελεύθεροι να λειτουργήσουν εκτός συγκεκριμένου πλαισίου που τους περιορίζει. Συνεπώς, στο Δημόσιο δεν δίνεται ‘μασημένη τροφή’ από τους δασκάλους, αλλά αυξάνονται τα επίπεδα αυτενέργειας των μαθητών και ως εκ τούτου οξύνεται το επίπεδο αντίληψής τους. Στο Ιδιωτικό έπρεπε να τους τα κάνουμε ‘νιανιά’ για να μην έχουν την παραμικρή απορία.» Συμπληρώνει με χαρακτηριστικό τρόπο «όταν πήγα στο Δημόσιο και είδα τα παιδιά είπα μέσα μου ‘τόσο έξυπνα είναι τα παιδιά του Δημοσίου;’»

Υπάρχουν, όμως, αρκετά υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί στο Δημόσιο; «Υπάρχουν! Τόσο τα νέα παιδιά που έρχονται όλο όρεξη και κέφι, όσο και οι παλαιότεροι, παρά τις αντιξοότητες, κάνουν σημαντική προσπάθεια και δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό».

Ισχύει, όμως, και η άποψη της Άλκηστη, η οποία φοίτησε και σε Ιδιωτικό και σε Δημόσιο σχολείο, σύμφωνα με την οποία «αν στο Δημόσιο βρεθείς με έναν απαράδεκτο καθηγητή δε μπορείς να κάνεις τίποτα για να τον αποφύγεις».

Συμπερασματικά, το Ιδιωτικό δείχνει να αποτελεί λύση ανάγκης για όσους έχουν κάποια οικονομική άνεση. Η Άλκηστη, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι θα πήγαινε το παιδί της σε Ιδιωτικό σχολείο μόνο αν το Δημόσιο της περιοχής της ήταν πραγματικά κακό, ενώ η Αγγελική «στέλνει» τα παιδιά στο Δημόσιο, αλλά φροντίζει να γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο τους με τις αγαπημένες τους δραστηριότητες και ασχολίες.

Πολλοί είναι, βέβαια, και οι γονείς που αποφασίζουν να «στείλουν» το παιδί στο Ιδιωτικό για το Δημοτικό και μετά να το μεταφέρουν στο Δημόσιο. Η απόφαση αυτή, όσο λογική κι αν ακούγεται, ενέχει τον κίνδυνο του στρες για το παιδί που θα φοβάται πως θα χάσει τους φίλους του, και της μεγάλης απογοήτευσης για τους γονείς που θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα περιβάλλον που δεν θα έχει καμία σχέση με ό,τι έχουν συνηθίσει.