Πώς αντιμετωπίζω τις μαθησιακές δυσκολίες;
Ποιες μαθησιακές δυσκολίες δυσκολεύουν το διάβασμα των παιδιών και τι θα πρέπει να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν;
Γράφει η Χριστίνα Ορφανού, Λογοθεραπεύτρια - κέντρο ειδικών θεραπειών «παιδιόθεν»
Πρώτη δημοτικού και η αρχή των ασκήσεων, των εργασιών και του διαβάσματος είναι γεγονός τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Από αυτή τη στιγμή και για μερικά ακόμη χρόνια, το άγχος για το καθημερινό διάβασμα έρχεται να προστεθεί σε όσα ήδη υπάρχουν στο μυαλό ενός γονιού.
Και τα πράγματα περιπλέκονται όταν κάνουν την εμφάνισή τους διαφόρων ειδών δυσκολίες, που μπορούν να εκδηλωθούν εξ αρχής , αλλά και σε μεταγενέστερο στάδιο της εκπαιδευτικής πορείας ενός παιδιού.
Η έγκαιρη, μεθοδική και συστηματική αντιμετώπισή τους μπορεί να γλυτώσει το παιδί από πολύωρη και εξουθενωτική μελέτη, η οποία πιθανότατα να αποβεί άκαρπη, όταν δεν γίνεται κατανοητή.
Δυσκολίες μάθησης ή αλλιώς μαθησιακές δυσκολίες, ονομάζουμε ένα σύνολο διαταραχών με κοινό γνώρισμα τη δυσκολία στην πρόσληψη, στην κατανόηση και στη χρήση των ικανοτήτων της ακρόασης, της ομιλίας, της ανάγνωσης, της γραφής, της λογικής σκέψης, του συλλογισμού και των μαθηματικών ικανοτήτων. Με τις μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να συνυπάρχουν προβλήματα συμπεριφοράς και κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όμως δεν αποτελούν από μόνα τους μαθησιακές δυσκολίες.
Οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να χωρίζονται σε δυσκολίες λόγου και ομιλίας, οι οποίες αφορούν την άρθρωση, τη μετατροπή ιδεών σε λόγο και την κατανόηση του προφορικού λόγου. Σε δυσκολίες γραπτού λόγου, που σχετίζονται με την αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου, με προβλήματα ορθογραφίας και με την παραγωγή γραπτού λόγου, και σε μαθηματικές δυσκολίες που αφορούν την αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, την απομνημόνευση της προπαίδειας και την επίλυση μαθηματικών πράξεων και προβλημάτων.
Έτσι μπορούν λοιπόν να προκύπτουν οι όροι αρθρωτικες διαταραχές, φωνολογικές διαταραχές, δυσλεξία, δυσγραφία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία και άλλοι πολλοί.
Βέβαια οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να συνυπάρχουν και με άλλες διαταραχές, οι οποίες δυσχεραίνουν περισσότερο την παρέμβαση και την αποκατάσταση. Τέτοιες μπορεί να είναι: ΔΕΠ-Υ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητα), νοητική υστέρηση, νεύρο -κινητικές διαταραχές και διαταραχές αυτιστικού φάσματος.
Με όποια μορφή και αν εκδηλώνονται οι μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να γίνουν αντιληπτές κατά την έναρξη της πρώτης σχολικής περιόδου, δηλαδή από την πρώτη δημοτικού και έπειτα και όχι στην προσχολική ηλικία, στο νηπιαγωγείο. Ενδείξεις μπορούν υπάρχουν, αλλά η διάγνωσή τους απαιτεί το παιδί να έχει κάνει εισαγωγή στη γραφή, στην ανάγνωση και στις μαθηματικές έννοιες.
Είναι εξαιρετικής σημασίας η έγκαιρη αντίληψη και παρατήρηση οποιασδήποτε δυσκολίας, για να βοηθηθεί το παιδί από τα πρώτα κιόλας στάδια πρόσκτησης και γενίκευσης των σχολικών γνώσεων. Ο πρώτος που διαπιστώνει, συνήθως, τη δυσκολία είναι ο εκπαιδευτικός και για αυτό η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικού-γονέα-θεραπευτή, είναι αυτή που επιφέρει ταχύτατα και ορατά αποτελέσματα.
Ο θεραπευτής που βοηθά στην παρέμβαση της αποκατάστασης- και όχι στην καθημερινή μελέτη- μπορεί να είναι λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός ή ψυχολόγος. Αν και τις περισσότερες φορές η συνεργασία τους κρίνεται επιτακτική, ανάλογα βέβαια και τη φύση της διαταραχής, όπως ορίζεται από τον αναπτυξιολόγο, ο οποίος χρησιμοποιεί σταθμισμένα τεστ και αξιοποιεί χαρακτηριστικές ενδείξεις για να καταλήξει στην εκάστοτε διάγνωση.
Ανεξαρτήτως μαθησιακών ή άλλων δυσκολιών τα περισσότερα παιδιά δεν είναι ιδιαίτερα ευδιάθετα και πρόθυμα να συνεργαστούν όταν έρχεται η ώρα της καθημερινής μελέτης. Ένα είδους "συμβόλαιο" μεταξύ γονέα και παιδιού που καθορίζει τις υποχρεώσεις και τις επιβραβεύσεις του είναι αρκετά βοηθητικό.
Το να γνωρίζει ένα παιδί πόσο πρέπει να προσπαθήσει και πόσο ακόμα του απομένει για να κερδίσει αυτό που επιθυμεί, το βοηθά να παραμένει προσηλωμένο στο στόχο του και να επιδιώκει την επίτευξη του. Μια οπτικοποιημένη εκδοχή του "συμβολαίου" που θα βρίσκεται μπροστά στο παιδί θα είναι ακόμα πιο ενισχυτικός παράγοντας για την επίτευξη του αποτελέσματος.
Το καθαρό και συμμαζεμένο γραφείο, σε έναν οργανωμένο χώρο, χωρίς παιχνίδια και σκορπισμένα πράγματα είναι η βασική αρχή του διαβάσματος. Όσο λιγότερο διασπαστικό και φτωχότερο σε ερεθίσματα είναι το δωμάτιο, τόσο πιο συγκεντρωμένο θα παραμένει το παιδί.
Η καταγραφή των ασκήσεων, προφορικών και γραπτών, και η διαγραφή τους μετά από την ολοκλήρωσή τους, μαθαίνει το παιδί να οργανώνει το διάβασμά του και να μην ξεχνά τις υποχρεώσεις που έχει.
Τα σύντομα και μικρά διαλείμματα είναι χρήσιμα για την ανατροφοδότηση του παιδιού με ενέργεια, μέσω κάποιου υγιεινού σνακ και για την αποθήκευση των πληροφοριών που έλαβε ο εγκέφαλος. Τέλος, βοηθά στην εκκαθάριση του εγκεφάλου από περιττές πληροφορίες και στην προετοιμασία για να δεχθεί καινούριες.
Με κάθε καινούρια πληροφορία, το παιδί γεμίζει τη φαρέτρα των γνώσεών του και είναι έτοιμο να τις χρησιμοποιήσει όποτε του ζητηθούν και να νιώσει υπερήφανο με τις επιτυχίες του. Ένα παιδί με αυτοπεποίθηση, που νιώθει σιγουριά για τον εαυτό του και ζει σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, είναι ικανό να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που θα παρουσιαστούν και να είναι χαρούμενο και ευτυχισμένο.
Άλλωστε ο στόχος κάθε γονιού, κάθε εκπαιδευτικού και θεραπευτή είναι χαμογελαστά και ευτυχισμένα παιδιά!
Πρώτη δημοτικού και η αρχή των ασκήσεων, των εργασιών και του διαβάσματος είναι γεγονός τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Από αυτή τη στιγμή και για μερικά ακόμη χρόνια, το άγχος για το καθημερινό διάβασμα έρχεται να προστεθεί σε όσα ήδη υπάρχουν στο μυαλό ενός γονιού.
Και τα πράγματα περιπλέκονται όταν κάνουν την εμφάνισή τους διαφόρων ειδών δυσκολίες, που μπορούν να εκδηλωθούν εξ αρχής , αλλά και σε μεταγενέστερο στάδιο της εκπαιδευτικής πορείας ενός παιδιού.
Η έγκαιρη, μεθοδική και συστηματική αντιμετώπισή τους μπορεί να γλυτώσει το παιδί από πολύωρη και εξουθενωτική μελέτη, η οποία πιθανότατα να αποβεί άκαρπη, όταν δεν γίνεται κατανοητή.
Δυσκολίες μάθησης ή αλλιώς μαθησιακές δυσκολίες, ονομάζουμε ένα σύνολο διαταραχών με κοινό γνώρισμα τη δυσκολία στην πρόσληψη, στην κατανόηση και στη χρήση των ικανοτήτων της ακρόασης, της ομιλίας, της ανάγνωσης, της γραφής, της λογικής σκέψης, του συλλογισμού και των μαθηματικών ικανοτήτων. Με τις μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να συνυπάρχουν προβλήματα συμπεριφοράς και κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όμως δεν αποτελούν από μόνα τους μαθησιακές δυσκολίες.
Οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να χωρίζονται σε δυσκολίες λόγου και ομιλίας, οι οποίες αφορούν την άρθρωση, τη μετατροπή ιδεών σε λόγο και την κατανόηση του προφορικού λόγου. Σε δυσκολίες γραπτού λόγου, που σχετίζονται με την αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου, με προβλήματα ορθογραφίας και με την παραγωγή γραπτού λόγου, και σε μαθηματικές δυσκολίες που αφορούν την αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, την απομνημόνευση της προπαίδειας και την επίλυση μαθηματικών πράξεων και προβλημάτων.
Έτσι μπορούν λοιπόν να προκύπτουν οι όροι αρθρωτικες διαταραχές, φωνολογικές διαταραχές, δυσλεξία, δυσγραφία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία και άλλοι πολλοί.
Βέβαια οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να συνυπάρχουν και με άλλες διαταραχές, οι οποίες δυσχεραίνουν περισσότερο την παρέμβαση και την αποκατάσταση. Τέτοιες μπορεί να είναι: ΔΕΠ-Υ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητα), νοητική υστέρηση, νεύρο -κινητικές διαταραχές και διαταραχές αυτιστικού φάσματος.
Με όποια μορφή και αν εκδηλώνονται οι μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να γίνουν αντιληπτές κατά την έναρξη της πρώτης σχολικής περιόδου, δηλαδή από την πρώτη δημοτικού και έπειτα και όχι στην προσχολική ηλικία, στο νηπιαγωγείο. Ενδείξεις μπορούν υπάρχουν, αλλά η διάγνωσή τους απαιτεί το παιδί να έχει κάνει εισαγωγή στη γραφή, στην ανάγνωση και στις μαθηματικές έννοιες.
Είναι εξαιρετικής σημασίας η έγκαιρη αντίληψη και παρατήρηση οποιασδήποτε δυσκολίας, για να βοηθηθεί το παιδί από τα πρώτα κιόλας στάδια πρόσκτησης και γενίκευσης των σχολικών γνώσεων. Ο πρώτος που διαπιστώνει, συνήθως, τη δυσκολία είναι ο εκπαιδευτικός και για αυτό η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικού-γονέα-θεραπευτή, είναι αυτή που επιφέρει ταχύτατα και ορατά αποτελέσματα.
Ο θεραπευτής που βοηθά στην παρέμβαση της αποκατάστασης- και όχι στην καθημερινή μελέτη- μπορεί να είναι λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός ή ψυχολόγος. Αν και τις περισσότερες φορές η συνεργασία τους κρίνεται επιτακτική, ανάλογα βέβαια και τη φύση της διαταραχής, όπως ορίζεται από τον αναπτυξιολόγο, ο οποίος χρησιμοποιεί σταθμισμένα τεστ και αξιοποιεί χαρακτηριστικές ενδείξεις για να καταλήξει στην εκάστοτε διάγνωση.
Ανεξαρτήτως μαθησιακών ή άλλων δυσκολιών τα περισσότερα παιδιά δεν είναι ιδιαίτερα ευδιάθετα και πρόθυμα να συνεργαστούν όταν έρχεται η ώρα της καθημερινής μελέτης. Ένα είδους "συμβόλαιο" μεταξύ γονέα και παιδιού που καθορίζει τις υποχρεώσεις και τις επιβραβεύσεις του είναι αρκετά βοηθητικό.
Το να γνωρίζει ένα παιδί πόσο πρέπει να προσπαθήσει και πόσο ακόμα του απομένει για να κερδίσει αυτό που επιθυμεί, το βοηθά να παραμένει προσηλωμένο στο στόχο του και να επιδιώκει την επίτευξη του. Μια οπτικοποιημένη εκδοχή του "συμβολαίου" που θα βρίσκεται μπροστά στο παιδί θα είναι ακόμα πιο ενισχυτικός παράγοντας για την επίτευξη του αποτελέσματος.
Το καθαρό και συμμαζεμένο γραφείο, σε έναν οργανωμένο χώρο, χωρίς παιχνίδια και σκορπισμένα πράγματα είναι η βασική αρχή του διαβάσματος. Όσο λιγότερο διασπαστικό και φτωχότερο σε ερεθίσματα είναι το δωμάτιο, τόσο πιο συγκεντρωμένο θα παραμένει το παιδί.
Η καταγραφή των ασκήσεων, προφορικών και γραπτών, και η διαγραφή τους μετά από την ολοκλήρωσή τους, μαθαίνει το παιδί να οργανώνει το διάβασμά του και να μην ξεχνά τις υποχρεώσεις που έχει.
Τα σύντομα και μικρά διαλείμματα είναι χρήσιμα για την ανατροφοδότηση του παιδιού με ενέργεια, μέσω κάποιου υγιεινού σνακ και για την αποθήκευση των πληροφοριών που έλαβε ο εγκέφαλος. Τέλος, βοηθά στην εκκαθάριση του εγκεφάλου από περιττές πληροφορίες και στην προετοιμασία για να δεχθεί καινούριες.
Με κάθε καινούρια πληροφορία, το παιδί γεμίζει τη φαρέτρα των γνώσεών του και είναι έτοιμο να τις χρησιμοποιήσει όποτε του ζητηθούν και να νιώσει υπερήφανο με τις επιτυχίες του. Ένα παιδί με αυτοπεποίθηση, που νιώθει σιγουριά για τον εαυτό του και ζει σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, είναι ικανό να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που θα παρουσιαστούν και να είναι χαρούμενο και ευτυχισμένο.
Άλλωστε ο στόχος κάθε γονιού, κάθε εκπαιδευτικού και θεραπευτή είναι χαμογελαστά και ευτυχισμένα παιδιά!
