Δέκα θεοί της Αιγύπτου και οι ιστορίες τους

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Οι μυθολογίες των λαών ανέκαθεν μας ιντριγκάρουν χάρη στην πολυπλοκότητα αλλά και το εκπληκτικό τους βάθος. Η αιγυπτιακή συγκεκριμένα θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει σενάριο για μια μυθικών διαστάσεων… σαπουνόπερα πολύ πιο ενδιαφέρουσα φυσικά από αυτές που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην τηλεόραση.

Χρησιμοποιώντας ως βάση το αιγυπτιακό πάνθεον, μαζέψαμε δέκα από τις πιο «διάσημες» αιγυπτιακές θεότητες και μάθαμε τις άκρως ενδιαφέρουσες και περιπετειώδεις ιστορίες τους.

Όσιρις
Σύζυγος και αδερφός της Ίσιδας και θεός της σοφίας και του πολιτισμού, ο Όσιρις είχε την… ατυχία να δολοφονηθεί και να διαμελιστεί από τον σατανικό αδερφό του Σετ και την τύχη να αναστηθεί χάρη στη μαγεία που χρησιμοποίησε η Ίσις. Όχι άσκοπα, καθώς αφού αναστήθηκε ο Όσιρις της έκανε έναν γιο, τον Ώρος, ο οποίος εκδικούμενος τον θάνατο(;) του πατέρα του, σκότωσε τον θείο του. Ο γιος του Ώρος έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου, ενώ ο Όσιρις έγινε βασιλιάς των Νεκρών και κριτής του κάτω κόσμου. Ο Αιγύπτιοι θεωρούσαν τον Όσιρι κάτι σαν νικητή του Θανάτου και επομένως κάθε φαραώ που πέθαινε γινόταν Όσιρις, ενώ όσο ζούσε αποτελούσε ενσάρκωση του Ώρος.


Ίσις
Υπήρξε η… απόλυτη θεά, ούσα μητέρα του Ώρος και ταυτόχρονα σύζυγος και αδερφή του Όσιρι. Όταν ο πολυαγαπημένος της σύντροφος άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο από το χέρι του Σετ, μάζεψε ένα – ένα τα κομμάτια της (και αυτά του συζύγου της) και τα ένωσε όλα σε ένα σώμα χρησιμοποιώντας επιδέσμους και φτιάχνοντας τη δημοφιλή στους Αιγύπτιους μούμια. Επαναφέροντας τον Όσιρι στη ζωή, η Ίσις λάνσαρε την ιδέα της ανάστασης η οποία επηρέασε βαθύτατα και άλλες θρησκείες όπως ο Χριστιανισμός. Εικονίζεται με πέπλο στο πρόσωπό της και με έναν θρόνο στο κεφάλι της, ενώ σε άλλες εικονογραφήσεις εμφανίζεται με σώμα γυναίκας και κεφάλι ή κέρατα αγελάδας, τα οποία συμβολίζουν την γονιμότητα.

Ώρος
Από τους πιο σημαντικούς αιγύπτιους θεούς, ο Ώρος σύμφωνα με τον δημοφιλή μύθο εκδικήθηκε τον θάνατο του πατέρα του και έσφαξε τον θείο του Σετ, βάζοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του στη θέση του βασιλιά της Αιγύπτου. Εξ ου και οι πρώτοι Φαραώ επικύρωσαν την εξουσία τους στο βασίλειο παρουσιάζοντας τον εαυτό τους ως μετενσάρκωση του Ώρος. Ο Ώρος λατρευόταν επίσης σαν θεός του φωτός και του ουρανού και εμφανίζεται με σώμα άνδρα και κεφάλι γερακιού, φορώντας ένα λευκό και κόκκινο στέμμα.

Θωθ
Θεός της σοφίας, της γραφής και της μαγείας, ο Θωθ απεικονίζεται με κεφάλι ίβιδας (ιερό πουλί το οποίο οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν σοφό) και ήταν ο… γραφιάς του κάτω κόσμου. Κατέγραφε τις ετυμηγορίες για τον κάθε πεθαμένο, όπως επίσης και τα ξόρκια στην Βίβλο των Νεκρών. Υπήρξε συγγραφέας του περίφημου Βιβλίου του Θωθ, το οποίο περιλαμβάνει τα μυστικά του Σύμπαντος, ενώ παράλληλα έπαιξε σημαντικό ρόλο σε δεκάδες αιγυπτιακούς μύθους, δρώντας ως μεσολαβητής έτσι ώστε να επέλθει ειρήνη ανάμεσα στον Ώρο και τον Σετ. Οι μαγικές του δυνάμεις τον συνέδεσαν, επίσης, με την ιατρική και, όταν το σώμα υπέκυπτε τελικώς στο θάνατο, εκείνος ήταν πάλι που οδηγούσε το νεκρό στο βασίλειο των θεών.

Ρα
Θεός του Ήλιου και μία από τις πιο σημαντικές αιγυπτιακές θεότητες, ο Ρα ήταν ο πρώτος βασιλιάς και ο δημιουργός των πάντων. Η πιο αρχαία μορφή του αιγυπτιακού μύθου της δημιουργίας, παρουσιάζει τον θεό Ρα να κάθεται επάνω σε έναν πανάρχαιο λόφο και από εκεί να δημιουργεί τους θεούς. Ο ίδιος όμως θεός, βάσει μιας άλλης παράδοσης αναδύεται από τον Νουν, τον αρχέγονο ωκεανό και να βάζει σε τάξη τα στοιχεία του χάους. Γεννιόταν κάθε πρωί με την αυγή και πέθαινε – συμβολικά πάντα – με το ηλιοβασίλεμα, ξεκινώντας το ταξίδι του για τον κάτω κόσμο. Εικονίζεται φορώντας έναν ηλιακό δίσκο στο κεφάλι του.


Σετ
Θεός της ερήμου και των καταιγίδων, ο Σετ αργότερα συνδέθηκε με το χάος και το σκοτάδι. Εικονίζεται με κεφάλι σκύλου και μακριά μουσούδα, και αποτελεί έναν από τους κεντρικούς χαρακτήρες του θρύλου του Όσιρι και της Ίσις, τον οποιον αναφέραμε παραπάνω. Ο… ρόλος του αυτός (έσφαξε δίχως έλεος τον Όσιρι) τον κατέταξε στη συνείδηση του λαού σαν έναν κακό δαίμονα και οι εικόνες του αφαιρέθηκαν από τους ναούς από τους υποστηρικτές της αίρεσης του Όσιρι. Σε κάποια σημεία της Αρχαίας Αιγύπτου πάντως, συνέχισε να λατρεύεται σαν ένας από τους κύριους θεούς του αιγυπτιακού πάνθεον.

Μπαστέτ
Η λατρεία των Αιγύπτιων για τις… γάτες ήταν γνωστή, τόσο που κατέληξαν να θεωρούν την όψη της γάτας ιερή. Έτσι προέκυψε και η θεά γάτα Μπαστέτ, η οποία σύμφωνα με τον μύθο αντιμαχόταν τον θεό Άποφι και θεωρούνταν το «μάτι το Ρα». Προασπίστρια του θεού ήλιου Ρα και όργανο της θέλησής του, πολέμησε για αιώνες τον Απόφι (βλ. παρακάτω) και όταν ο Ρα αποσύρθηκε στον ουρανό, «έδεσε» την μοίρα της με ξόρκι έτσι ώστε να πορευτεί μαζί με τον Απόφι στην άβυσσο και να τον κρατάει για πάντα αποδυναμωμένο.

Απέπ
Γνωστός και ως Απόφις, λόγω της όψης φιδιού που είχε, ο Απέπ συμβολίζει το σκότος και το χάος, ενώ μνημειώδεις είναι οι μάχες του με τον θεό Ρα. Στις περισσότερες ιστορίες που τον συνοδεύουν, ο Απέπ καραδοκεί στο βουνό Μπακού όπου δύει ο ήλιος και χρησιμοποιεί τις μαγικές του δυνάμεις του υπνωτισμού για να βγάλει από τη μέση τον Ρα. Όταν ο Απέπ κατάπινε τον Ρα, τότε οι Αιγύπτιοι παρατηρούσαν έκλειψη του ήλιου, όμως με την βοήθεια των συμμάχων του ο Ρα απελευθερωνόταν από τη μαγεία του Απέπ και έτσι ο ήλιος εμφανιζόταν ξανά. Σε άλλους μύθους, η κόρη του Ρα θεά –γάτα Μπαστέτ κυνηγά εις τους αιώνες των αιώνων των Απέπ, μην επιτρέποντάς του να βλάψει τον πατέρα της.

Άμων
Θεωρείτο γονιμικός θεός- δημιουργός του κόσμου και υπήρξε η κύρια θεότητα των Θηβών στην Αρχαία Αίγυπτο, κάτι σαν τον «δικό μας» Δία. Εικονίζεται κατά κύριο λόγο με ανθρώπινη μορφή, αν και σε αρκετές περιπτώσεις τον βλέπουμε με την όψη κριαριού, καθώς, σύμφωνα με τον μύθο, ο Άμων μεταμφιέστηκε κάποτε με το κεφάλι και το δέρμα κριού, τον οποίο έγδαρε και αποκεφάλισε, όταν ο Σου, θεός της ατμόσφαιρας, τον παρακάλεσε να εγκαταλείψει την αορασία του. Αποκαλύπτοντας τον εαυτό του με αυτόν τον τρόπο, ο Άμων ιεροποίησε τον κριό, με αποτέλεσμα να βρίσκεται υπό την προστασία του καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Όπως και με αρκετές θεότητες της Αιγύπτου, ο Άμων μεταγενέστερα συνενώθηκε με τον θεό Ρα σχηματίζοντας τη μορφή του Άμων-Ρα, ο οποίος παρέμεινε ο επικεφαλής θεός καθ’ όλη τη διάρκεια των αρχαίων Αιγυπτιακών Χρόνων.

Άνουβις
Ο θεός με το κεφάλι τσακαλιού, συνδέθηκε άμεσα με την μουμιοποίηση και γενικότερα με την μετά θάνατον ζωή στην Αίγυπτο, όντας ο συνοδοιπόρος των νεκρών στο ταξίδι τους στον άλλο κόσμο. Το σκούρο χρώμα του δέρματός του υπήρξε σύμβολο της αναγέννησης, ενώ υπήρξε ο τέταρτος υιος του Ρα. Μεγαλώνοντας βοήθησε τον Όσιρι στο να κατακτήσει τον κόσμο, όμως όταν εκείνος δολοφονήθηκε από τον Σετ, βοήθησε την μητέρα του Όσιρι να τον μουμιοποιήσει και να τον θάψει.