Του κόσμου οι μυθολογίες: Από τον Οντίν στον Όσιρι
Ποιοι ήταν οι θεοί των Σκανδιναβών και ποιος ο βασικός κορμός της Σλαβικής και Αιγυπτιακής μυθολογίας; Αναζητούμε «μυθικές» πληροφορίες για τέσσερεις λαούς.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Αν νομίζατε ότι η Ελληνική Μυθολογία είναι αρκετά πολύπλοκη και δαιδαλώδης, τότε πιθανότατα να μην έχετε ασχοληθεί αρκετά με το Αιγυπτιακό Πάνθεον ή τους θεούς και τους κόσμους της Σκανδιναβικής Μυθολογίας. Θεοί και ήρωες, πάνω και κάτω κόσμος, ρίζες, λατρεία της φύσης, της ζωής, αλλά και του θανάτου, καθώς και ένα σωρό ακόμα ενδιαφέρουσες πληροφορίες αντλούμε ρίχνοντας ένα σύντομο βλέμμα στου… κόσμου τις μυθολογίες.
Σκανδιναβία: Μα τον Οντίν!
Σύμφωνα με τη σκανδιναβική μυθολογία, το Σύμπαν αποτελείται από τρία επίπεδα, το καθένα από τα οποία με τη σειρά του χωρίζεται σε άλλα τρία, δίνοντάς μας συνολικά εννέα «κόσμους». Ο κάθε κόσμος συγκρατείται στη θέση του από ένα κλαδί του Ύγκντρασιλ, το οποίο περιφραστικά θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Παγκόσμιο Δέντρο. Τα τρία κύρια επίπεδα του Σύμπαντος είναι το Χελ, το Μίντγκαρντ και το Άσγκαρντ, δηλαδή η Γη των Νεκρών, η Γη των Ανθρώπων και η Γη των Θεών. Οι Θεοί χωρίζονται σε δύο ομάδες, τους Θεούς της Γονιμότητας και τους Θεούς του πολέμου. Οι δύο αυτές φατρίες θεών οι οποίες πολέμησαν μεταξύ τους, κατέληξαν σε ειρήνη και ο Οντίν αναγνωρίστηκε ως πατέρας και άρχοντας όλων.
Αν και οι Θεοί στην Σκανδιναβική Μυθολογία είναι ανώτεροι όλων των πλασμάτων (νάνοι, ξωτικά, ξωτικά του Φωτός, γίγαντες, Ξωτικά του Σκότους κτλ.), παρ’ όλα αυτά δεν είναι αθάνατοι και θα εξαφανιστούν στη συντέλεια του κόσμου, το λεγόμενο Ράουναροκ. Κατά τη διάρκεια του Ράουναροκ, βαρύς χειμώνας θα καλύψει τη Γη, η βία θα κυριαρχήσει και ένας λύκος εν ονόματι Φένριρ θα καταπιεί το φεγγάρι και τον ήλιο με αποτέλεσμα η ζωή στον πλανήτη γη να αφανιστεί.
Εξίσου σημαντικοί με τον Οντίν θεοί στη σκανδιναβική μυθολογία είναι η Φρίγκα, προστάτιδα της οικογένειας και του γάμου και γυναίκα του Οντίν, ο Λόκι, θεός της απάτης, ο Θόρ, θεός του κεραυνού και η Φρέγια θεά του έρωτα.
Δείτε εδώ τη λίστα με όλους τους θεούς της σκανδιναβικής μυθολογίας και εδώ μια λίστα με δέκα άκρως ενδιαφέροντα βιβλία για όσους θέλουν να εντρυφήσουν παραπάνω σε αυτήν.
Σλαβική μυθολογία: Σβαρόγ, Σβάροζιτς και Νταζβόγ
Ένα αντίστοιχο «δέντρο» με αυτό της σκανδιναβικής μυθολογίας συναντούμε και στη Σλαβική. Πρόκειται για το Δέντρο του Κόσμου, τα φύλλα του οποίου συμβολίζουν τον ουρανό και το βασίλειο των θεοτήτων που ζουν εκεί, ενώ ο κορμός του αντικατοπτρίζει το βασίλειο των κοινών θνητών. Αντίθετα, οι ρίζες του δέντρου συμβολίζουν τον Κάτω Κόσμο, το βασίλειο όπου κατοικούν οι νεκροί. Σε αντίθεση με ό,τι έχουμε μάθει στην ελληνική μυθολογία, στη Σλαβική, ο Κάτω κόσμος δεν είναι απαραίτητα μια «κακή» περιοχή, αλλά ένας κόσμος γεμάτος γρασίδι, όπου βασιλεύει η αιώνια άνοιξη.
Στη Σλαβική μυθολογία επίσης, οι θεότητες διαφέρουν αρκετά από αυτές που γνωρίζουμε. Ο Ήλιος για παράδειγμα ήταν γυναικεία θεότητα, ενώ η Σελήνη ανδρική. Στις θεότητες που λάτρευαν οι Σλάβοι, συναντούμε τον Περούν, τον ουράνιο θεό του κεραυνού και της αστραπής ο οποίος εξουσιάζει από ψηλά τον κόσμο των θνητών, τον Βέλες, τον άρχοντα του Κάτω Κόσμου, τον Γιαρίλο, το θεό της γονιμότητας, τον Σβαρόγ, ο οποίος πιθανώς να σχετίζεται με τον «δικό μας» Ήφαιστο, τον γιο του Νταζβόγ ο οποίος πιστεύεται ότι μετέφερε τον Ήλιο κατά μήκος του ουρανού και τον άλλο του γιο τον Σβάροζιτς, ο οποίος συμβολίζει τη φωτιά.
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για όλους τους θεούς της Σλαβικής μυθολογίας, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις θα βρείτε εδώ.
Αίγυπτος: Του… πάνθεου το πανηγύρι
Από τις πλέον σύνθετες και ογκώδεις μυθολογίες, αυτή της Αιγύπτου, βασιζόταν σε θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι οποίες συγχωνεύονταν και τροποποιούνταν ανάλογα με το ποιες ηγετικές ομάδες διεκδικούσαν την πολιτική εξουσία.
Σε πολύ γενικές γραμμές, η Αιγυπτιακή κοσμογονία, ξεκινά με την ανάδυση της μορφής του θεού Ατούμ – Ρα, ο οποίος άρχισε να βάζει σε τάξη το πρωταρχικό Χάος, ορίζοντας το Όραμα του Κόσμου. Από τον ίδιο τον εαυτό του ο Ατούμ-Ρα γέννησε τον Σου, παιδί του ανέμου, και την Τεφνούτ, κόρη της υγρασίας. Από τον Σου και την Τεφνούτ γεννήθηκε ο Γκεμπ θεός του ουρανού και η Νουτ, θεά της Γης. Η ζεύξη τους γέννησε τον Όσιρι και την Ίσιδα, τον Σετ και την Νέφθυς. Σύμφωνα με μια διαφορετική εκδοχή, η ιερή τριάδα των Αιγυπτίων αποτελείται από τους θεούς Φθα, Κνεφ και Φρε. Ο Φρε, γεννά τον Ατούμ-Ρα, ενώ ο Φθα και ο Ρα, θεωρούνται θεοί της δημιουργίας.
Αν θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε έναν μύθο των Αιγυπτίων, αυτός θα ήταν ο μύθος του θανάτου και της επαναφοράς στη ζωή του Όσιρι, ένας από τους πλέον σημαντικούς στην παγκόσμια μυθολογία. Η περιπέτειά του με τον θεό Σετ, ο οποίος τον δολοφόνησε για να αναστηθεί αργότερα, τον συνδέει στενά με το θεό Διόνυσο. Επίσης, ο Όσιρις, θεωρείται θεός της αναγέννησης και του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου. Άλλοι θεοί του αιγυπτιακού πάνθεου είναι ο Κάνοπις, θεός των υδάτων, ο Άνουβις, θεός του θανάτου και του Κάτω Κόσμου, ο Ώρος, ο Σεμ, θεός του πολέμου και ο Χονς, θεός της Σελήνης.
Περισσότερα για το… χαώδες Αιγυπτιακό πάνθεον εδώ.
Κέλτες: Πίστη και αφοσίωση στη Φύση
Οι Κέλτες είχαν μια άκρως στενή σχέση με τη Φύση, κάτι που επηρέασε και την εξέλιξη της μυθολογίας τους. Θεωρούσαν τα δένδρα ως γέφυρες ανάμεσα στον κόσμο του Ουρανού και της Γης. Τα κλαδιά και οι ρίζες τους συμβόλιζαν την σχέση ανάμεσα στον Ουρανό και τον Κάτω Κόσμο, ενώ η αλλαγή εποχών συμβόλιζε τον κύκλο της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης. Ξεκινώντας με την ιδέα μιας μητέρας – θεάς, οι Κέλτες λάτρευαν την Ντανού, την «πρώτη μητέρα», το όνομα της οποίας σήμαινε νερό από τον Παράδεισο. Πίστευαν επίσης ότι οι θεότητες, 300 συνολικά, υπήρχαν σε όλες τις εκφάνσεις της φύσης, ενώ λάτρευαν τις φυσικές δυνάμεις χωρίς να τους αποδίδουν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά, όπως άλλοι λαοί.
Πέρα από την Ντανού, υπήρχε ο Ντάιντα, Κάτοχος της Τέλειας Γνώσης και αρκετά όμοιος σε ιδιότητες με τον «δικό» μας Ηρακλή, ο Λουγ, ο οποίος ταυτίζεται με τον ήλιο, ο Μακ Γκετ, «γιος του αρότρου» και θεός της γεωργίας και της αγροτικής ζωής, ο Μακ Τήηλ, θεός του κεραυνού, ο Κερνούννος, θεός της γης και του ουρανού, η τριαδική θεά εν ονόματι Μόρριγκαν, ο γιος της Ένγκους θεός του χρόνου, ο «σκοτεινός» Κρομ Κρούουχ ο οποίος σχετιζόταν με τον Κάτω Κόσμο, ο Μαναουήθαν Μακ Λυρ, θεός της θάλασσας και η Σίλα νέι Γιχ, θεά της δημιουργίας και της καταστροφής.
Ενδιαφέρον στοιχείο της κέλτικης μυθολογίας, είναι το γεγονός ότι το σκάκι, το οποίο οι Κέλτες φαίνεται να εκτιμούσαν πολύ, αναφέρεται αρκετές φορές ως «το παιχνίδι των θεών», με θεούς και ήρωες να παίζουν ένα παιχνίδι που του μοιάζει πολύ και ονομάζεται γκούιθμπγουιλλ. Όταν οι θεοί έπαιζαν αυτό το σκάκι, καθόριζαν την έκβαση των πολέμων και την μοίρα των κοινών θνητών.
Διαβάστε περισσότερα για την Κέλτικη μυθολογία εδώ.
Αν νομίζατε ότι η Ελληνική Μυθολογία είναι αρκετά πολύπλοκη και δαιδαλώδης, τότε πιθανότατα να μην έχετε ασχοληθεί αρκετά με το Αιγυπτιακό Πάνθεον ή τους θεούς και τους κόσμους της Σκανδιναβικής Μυθολογίας. Θεοί και ήρωες, πάνω και κάτω κόσμος, ρίζες, λατρεία της φύσης, της ζωής, αλλά και του θανάτου, καθώς και ένα σωρό ακόμα ενδιαφέρουσες πληροφορίες αντλούμε ρίχνοντας ένα σύντομο βλέμμα στου… κόσμου τις μυθολογίες.
Σκανδιναβία: Μα τον Οντίν! Σύμφωνα με τη σκανδιναβική μυθολογία, το Σύμπαν αποτελείται από τρία επίπεδα, το καθένα από τα οποία με τη σειρά του χωρίζεται σε άλλα τρία, δίνοντάς μας συνολικά εννέα «κόσμους». Ο κάθε κόσμος συγκρατείται στη θέση του από ένα κλαδί του Ύγκντρασιλ, το οποίο περιφραστικά θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Παγκόσμιο Δέντρο. Τα τρία κύρια επίπεδα του Σύμπαντος είναι το Χελ, το Μίντγκαρντ και το Άσγκαρντ, δηλαδή η Γη των Νεκρών, η Γη των Ανθρώπων και η Γη των Θεών. Οι Θεοί χωρίζονται σε δύο ομάδες, τους Θεούς της Γονιμότητας και τους Θεούς του πολέμου. Οι δύο αυτές φατρίες θεών οι οποίες πολέμησαν μεταξύ τους, κατέληξαν σε ειρήνη και ο Οντίν αναγνωρίστηκε ως πατέρας και άρχοντας όλων.
Αν και οι Θεοί στην Σκανδιναβική Μυθολογία είναι ανώτεροι όλων των πλασμάτων (νάνοι, ξωτικά, ξωτικά του Φωτός, γίγαντες, Ξωτικά του Σκότους κτλ.), παρ’ όλα αυτά δεν είναι αθάνατοι και θα εξαφανιστούν στη συντέλεια του κόσμου, το λεγόμενο Ράουναροκ. Κατά τη διάρκεια του Ράουναροκ, βαρύς χειμώνας θα καλύψει τη Γη, η βία θα κυριαρχήσει και ένας λύκος εν ονόματι Φένριρ θα καταπιεί το φεγγάρι και τον ήλιο με αποτέλεσμα η ζωή στον πλανήτη γη να αφανιστεί.
Εξίσου σημαντικοί με τον Οντίν θεοί στη σκανδιναβική μυθολογία είναι η Φρίγκα, προστάτιδα της οικογένειας και του γάμου και γυναίκα του Οντίν, ο Λόκι, θεός της απάτης, ο Θόρ, θεός του κεραυνού και η Φρέγια θεά του έρωτα.
Δείτε εδώ τη λίστα με όλους τους θεούς της σκανδιναβικής μυθολογίας και εδώ μια λίστα με δέκα άκρως ενδιαφέροντα βιβλία για όσους θέλουν να εντρυφήσουν παραπάνω σε αυτήν.
Σλαβική μυθολογία: Σβαρόγ, Σβάροζιτς και Νταζβόγ
Ένα αντίστοιχο «δέντρο» με αυτό της σκανδιναβικής μυθολογίας συναντούμε και στη Σλαβική. Πρόκειται για το Δέντρο του Κόσμου, τα φύλλα του οποίου συμβολίζουν τον ουρανό και το βασίλειο των θεοτήτων που ζουν εκεί, ενώ ο κορμός του αντικατοπτρίζει το βασίλειο των κοινών θνητών. Αντίθετα, οι ρίζες του δέντρου συμβολίζουν τον Κάτω Κόσμο, το βασίλειο όπου κατοικούν οι νεκροί. Σε αντίθεση με ό,τι έχουμε μάθει στην ελληνική μυθολογία, στη Σλαβική, ο Κάτω κόσμος δεν είναι απαραίτητα μια «κακή» περιοχή, αλλά ένας κόσμος γεμάτος γρασίδι, όπου βασιλεύει η αιώνια άνοιξη.
Στη Σλαβική μυθολογία επίσης, οι θεότητες διαφέρουν αρκετά από αυτές που γνωρίζουμε. Ο Ήλιος για παράδειγμα ήταν γυναικεία θεότητα, ενώ η Σελήνη ανδρική. Στις θεότητες που λάτρευαν οι Σλάβοι, συναντούμε τον Περούν, τον ουράνιο θεό του κεραυνού και της αστραπής ο οποίος εξουσιάζει από ψηλά τον κόσμο των θνητών, τον Βέλες, τον άρχοντα του Κάτω Κόσμου, τον Γιαρίλο, το θεό της γονιμότητας, τον Σβαρόγ, ο οποίος πιθανώς να σχετίζεται με τον «δικό μας» Ήφαιστο, τον γιο του Νταζβόγ ο οποίος πιστεύεται ότι μετέφερε τον Ήλιο κατά μήκος του ουρανού και τον άλλο του γιο τον Σβάροζιτς, ο οποίος συμβολίζει τη φωτιά.
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για όλους τους θεούς της Σλαβικής μυθολογίας, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις θα βρείτε εδώ.
Αίγυπτος: Του… πάνθεου το πανηγύρι
Από τις πλέον σύνθετες και ογκώδεις μυθολογίες, αυτή της Αιγύπτου, βασιζόταν σε θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι οποίες συγχωνεύονταν και τροποποιούνταν ανάλογα με το ποιες ηγετικές ομάδες διεκδικούσαν την πολιτική εξουσία.
Σε πολύ γενικές γραμμές, η Αιγυπτιακή κοσμογονία, ξεκινά με την ανάδυση της μορφής του θεού Ατούμ – Ρα, ο οποίος άρχισε να βάζει σε τάξη το πρωταρχικό Χάος, ορίζοντας το Όραμα του Κόσμου. Από τον ίδιο τον εαυτό του ο Ατούμ-Ρα γέννησε τον Σου, παιδί του ανέμου, και την Τεφνούτ, κόρη της υγρασίας. Από τον Σου και την Τεφνούτ γεννήθηκε ο Γκεμπ θεός του ουρανού και η Νουτ, θεά της Γης. Η ζεύξη τους γέννησε τον Όσιρι και την Ίσιδα, τον Σετ και την Νέφθυς. Σύμφωνα με μια διαφορετική εκδοχή, η ιερή τριάδα των Αιγυπτίων αποτελείται από τους θεούς Φθα, Κνεφ και Φρε. Ο Φρε, γεννά τον Ατούμ-Ρα, ενώ ο Φθα και ο Ρα, θεωρούνται θεοί της δημιουργίας.
Αν θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε έναν μύθο των Αιγυπτίων, αυτός θα ήταν ο μύθος του θανάτου και της επαναφοράς στη ζωή του Όσιρι, ένας από τους πλέον σημαντικούς στην παγκόσμια μυθολογία. Η περιπέτειά του με τον θεό Σετ, ο οποίος τον δολοφόνησε για να αναστηθεί αργότερα, τον συνδέει στενά με το θεό Διόνυσο. Επίσης, ο Όσιρις, θεωρείται θεός της αναγέννησης και του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου. Άλλοι θεοί του αιγυπτιακού πάνθεου είναι ο Κάνοπις, θεός των υδάτων, ο Άνουβις, θεός του θανάτου και του Κάτω Κόσμου, ο Ώρος, ο Σεμ, θεός του πολέμου και ο Χονς, θεός της Σελήνης.
Περισσότερα για το… χαώδες Αιγυπτιακό πάνθεον εδώ.
Κέλτες: Πίστη και αφοσίωση στη Φύση Οι Κέλτες είχαν μια άκρως στενή σχέση με τη Φύση, κάτι που επηρέασε και την εξέλιξη της μυθολογίας τους. Θεωρούσαν τα δένδρα ως γέφυρες ανάμεσα στον κόσμο του Ουρανού και της Γης. Τα κλαδιά και οι ρίζες τους συμβόλιζαν την σχέση ανάμεσα στον Ουρανό και τον Κάτω Κόσμο, ενώ η αλλαγή εποχών συμβόλιζε τον κύκλο της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης. Ξεκινώντας με την ιδέα μιας μητέρας – θεάς, οι Κέλτες λάτρευαν την Ντανού, την «πρώτη μητέρα», το όνομα της οποίας σήμαινε νερό από τον Παράδεισο. Πίστευαν επίσης ότι οι θεότητες, 300 συνολικά, υπήρχαν σε όλες τις εκφάνσεις της φύσης, ενώ λάτρευαν τις φυσικές δυνάμεις χωρίς να τους αποδίδουν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά, όπως άλλοι λαοί.
Πέρα από την Ντανού, υπήρχε ο Ντάιντα, Κάτοχος της Τέλειας Γνώσης και αρκετά όμοιος σε ιδιότητες με τον «δικό» μας Ηρακλή, ο Λουγ, ο οποίος ταυτίζεται με τον ήλιο, ο Μακ Γκετ, «γιος του αρότρου» και θεός της γεωργίας και της αγροτικής ζωής, ο Μακ Τήηλ, θεός του κεραυνού, ο Κερνούννος, θεός της γης και του ουρανού, η τριαδική θεά εν ονόματι Μόρριγκαν, ο γιος της Ένγκους θεός του χρόνου, ο «σκοτεινός» Κρομ Κρούουχ ο οποίος σχετιζόταν με τον Κάτω Κόσμο, ο Μαναουήθαν Μακ Λυρ, θεός της θάλασσας και η Σίλα νέι Γιχ, θεά της δημιουργίας και της καταστροφής.
Ενδιαφέρον στοιχείο της κέλτικης μυθολογίας, είναι το γεγονός ότι το σκάκι, το οποίο οι Κέλτες φαίνεται να εκτιμούσαν πολύ, αναφέρεται αρκετές φορές ως «το παιχνίδι των θεών», με θεούς και ήρωες να παίζουν ένα παιχνίδι που του μοιάζει πολύ και ονομάζεται γκούιθμπγουιλλ. Όταν οι θεοί έπαιζαν αυτό το σκάκι, καθόριζαν την έκβαση των πολέμων και την μοίρα των κοινών θνητών.
Διαβάστε περισσότερα για την Κέλτικη μυθολογία εδώ.
