Καρέττα καρέττα: Τα χελωνάκια και οι… φίλοι τους
Ποιος προσέχει την θαλάσσια χελώνα καρέττα καρέττα; Ο διευθυντής του συλλόγου «Αρχέλων» μας μιλά για αυτό το αξιαγάπητο, αλλά απειλούμενο είδος.
του Γιώργου Κόκουβα
Ήταν το καλοκαίρι του 1977, όταν η οικογένεια Μαργαριταρούλη κατά την διάρκεια των διακοπών της στη Ζάκυνθο παρατήρησε για πρώτη φορά πως στην άμμο υπήρχαν περίεργα ίχνη. Μόλις είχε ανακαλυφθεί εντελώς τυχαία ότι τα παράλια του νησιού αποτελούν αγαπημένο «πέρασμα» της θαλάσσιας χελώνας, που επιλέγει συγκεκριμένες ακτές της Μεσογείου για την ωοτοκία των νεοσσών της.
Μέσα στα επόμενα χρόνια, η έρευνα και ο σεβασμός προς τον απειλούμενο πληθυσμό της καρέττα καρέττα εντατικοποιήθηκαν, νέες παραλίες με τα «περίεργα γιγαντιαία χνάρια» εντοπίστηκαν στην Κυπαρισσία και στην Κρήτη και το 1983 ιδρύθηκε ο σύλλογος Αρχέλων.
Τριάντα χρόνια αργότερα, ο Αρχέλων συνεχίζει το έργο του. Την περασμένη εβδομάδα, η πρώτη φωλιά θαλάσσιας χελώνας για φέτος εντοπίστηκε στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου, γεγονός που θωρείται σπουδαίο κάθε χρόνο, επειδή δείχνει την «φιλοπατρία» των χελώνων προς τις περιοχές όπου γεννήθηκαν και οι ίδιες. Εμείς, όμως, πόση αγάπη δείχνουμε στην καρέττα καρέττα; Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της θαλάσσιας χελώνας, το in2life μιλά με τον διευθυντή του συλλόγου «Αρχέλων» και «κολυμπά» στα βαθιά νερά της προστασίας ενός αξιαγάπητου είδους.
Προστασία… ετών 30
Πώς γεννήθηκε και πώς εξελίσσεται το «κίνημα» της προστασίας της θαλάσσιας χελώνας στην χώρα μας; Ο διευθυντής του συλλόγου «Αρχέλων», κ. Θεόδωρος Μπένος-Πάλμερ μας εξηγεί:
«Το ωραίο με όλη αυτή την ιστορία είναι ακριβώς το ότι ξεκίνησε τυχαία, με μια οικογένεια που πηγαίνει διακοπές, στήνει μια σκηνή στην παραλία Δάφνη της Ζακύνθου και το πρωί παρατηρεί ίχνη που είναι δύσκολο κανείς να αντιληφθεί ποιο πλάσμα τα άφησε. Ο κ. Μαργαριταρούλης τότε, αφού διαπίστωσε πως δεν υπάρχει καμία επιστημονική αναφορά στην Ελλάδα, δημιούργησε ένα ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ για την θαλάσσια χελώνα και το πρόβαλε στο εξωτερικό. Αργότερα, έκανε σχετική διάλεξη στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, κατά την διάρκεια της οποίας οι φοιτητές του ενθουσιάστηκαν και πρότειναν την δημιουργία ενός συλλόγου για την προστασία αυτού του «περίεργου πλάσματος», της θαλάσσιας χελώνας.
»Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένας σύλλογος που μετέπειτα μετονομάστηκε Αρχέλων, από το όνομα του απολιθώματος της πρώτης δεινοσαυρικής χελώνας που έχει εντοπιστεί στην Αμερική. Σιγά-σιγά, μεγάλωσε το κίνημα της προστασίας των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, και ο σύλλογος έγινε γνωστός στην διεθνή κοινότητα. Αυτό μας απέφερε το όφελος εκατοντάδων ξένων εθελοντών που έχουν δημιουργήσει μια ωραία παράδοση – περίπου 450 εθελοντές εργάζονται με τον σύλλογο κάθε καλοκαίρι, εκ των οποίων το 78% είναι ξένοι, από κάθε γωνιά της Γης, ακόμη και από την Βραζιλία ή τη Νέα Ζηλανδία».
Το έργο του συλλόγου «Αρχέλων»
Αντικείμενο του μη κερδοσκοπικού σωματείου είναι η μελέτη και η προστασία της θαλάσσιας χελώνας και των βιοτόπων της, η διαχείριση των παράκτιων οικοσυστημάτων στις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της Καρέττα στη χώρα μας, η περίθαλψη τραυματισμένων και άρρωστων χελωνών στο Κέντρο Διάσωσης στη Γλυφάδα και η ενημέρωση του κοινού.
«Μεγαλύτερη επιτυχία μας όλα αυτά τα χρόνια ήταν η ανακήρυξη του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου στη Ζάκυνθο», μας λέει ο διευθυντής του συλλόγου. «Η καρέττα κινδυνεύει όχι τόσο στην θάλασσα, αλλά κατά την επαφή της με την στεριά, κι αυτό συμβαίνει κατά την ωοτοκία της στις παραλίες, όπου στήνει φωλιά. Η ανθρώπινη παρουσία και το παραμικρό φως διαταράσσουν αυτή την διαδικασία, γι’ αυτό και θεωρούμε μεγάλη νίκη το ότι αυτή τη στιγμή στην παραλία των Σεκανίων δεν επιτρέπεται να πατήσει το πόδι του άνθρωπος, ενώ και σε άλλες παραλίες ωοτοκίας της Ζακύνθου το καθεστώς προστασίας είναι επίσης αυστηρό. Μπορούμε άλλωστε να πούμε πως η θαλάσσια χελώνα έχει ωφελήσει και τους Ζακυνθινούς – ξέρετε πόσο σημαντικό είναι το εμπόριο σουβενίρ με την μορφή της χελώνας σε μπρελόκ, μπλουζάκια, κούπες, οτιδήποτε;
»Πλέον ελπίζουμε σε μια δεύτερη μεγάλη επιτυχία, μια ανάλογη ανακήρυξη εθνικού πάρκου στον Κυπαρισσιακό κόλπο της Πελοποννήσου. Η περιοχή εκεί είναι ακόμη παρθένα, διαθέτει σπάνιους αμμόλοφους και το τελευταίο παράκτιο πευκοδάσος της χώρας. Αυτά τα παράλια έχουν επιλέξει οι θαλάσσιες χελώνες ως τόπο ωοτοκίας, αλλά δυστυχώς υπάρχει άμεσος κίνδυνος, αφού μια εταιρία επιθυμεί να χτίσει πολυτελείς βίλες σε τμήμα της περιοχής», αναφέρει ο κ. Μπένος-Πάλμερ για την κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» στον κόλπο.
*Ο πληθυσμός της καρέττα καρέττα σήμερα
Ο διευθυντής του συλλόγου έχει καλά και άσχημα νέα να μας πει. Και ξεκινάει από τα άσχημα: Στην Κρήτη, οι φωλιές των χελωνών μειώνονται αισθητά. «Αυτό οφείλεται στην τουριστική αξιοποίηση των παραλιών, αν και αυτή η αξιοποίηση υπήρχε πριν ανακαλυφθεί πως πρόκειται για παραλίες ωοτοκίας. Παρ’ ότι οι ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων σε αυτές τις περιοχές συνεργάζονται μαζί μας και φροντίζουν να σβήνουν τα φώτα τους το βράδυ, οι φωλιές έχουν μειωθεί.
»Τα καλά νέα είναι αφενός ότι ο πληθυσμός των χελωνών στην Ζάκυνθο είναι σταθερά ισορροπημένος και αφετέρου ότι στην Κυπαρισσία αυξάνεται, κάτι που μας ενθουσιάζει ιδιαίτερα, γιατί σημαίνει πως η προστασία τόσων ετών απέδωσε καρπούς. Ξέρετε, το “συγκινητικό” με τις θαλάσσιες χελώνες είναι πως επιλέγουν να έρθουν να αφήσουν τα αυγά τους στην παραλία που γεννήθηκαν και οι ίδιες πριν είκοσι χρόνια. Έτσι, γνωρίζουμε πως μετά από τριάντα χρόνια δράσης μας, έχουμε δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για να μπορούν να επιστρέψουν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια πως το είδος της θαλάσσιας χελώνας είναι ακόμα απειλούμενο διεθνώς – σκεφτείτε ότι σε κάποιες χώρες όχι μόνο δεν προστατεύουν τις παραλίες ωοτοκίας αλλά οι άνθρωποι τρώνε και τα αυγά των χελωνών».
*Η Ελλάδα ευαισθητοποιείται
«Το παρήγορο», μας αναφέρει ο κ. Μπένος-Πάλμερ, «είναι πως ο Έλληνας έχει ευαισθητοποιηθεί αρκετά με την πάροδο των χρόνων. Ακόμη σημαντικότερο είναι πως έχουν ευαισθητοποιηθεί τα παιδιά. Σε πρόσφατη πανεπιστημιακή έρευνα σε ελληνικά σχολεία, διαπιστώσαμε ότι το πρώτο είδος που έρχεται στο μυαλό των μαθητών όταν ακούνε για απειλούμενα είδη είναι η καρέττα καρέττα. Επίσης, παρατηρούμε ευαισθησία και από τους περισσότερους τουρίστες – έλληνες και ξένους: Όταν τους ενημερώνουμε πως η τάδε παραλία είναι προστατευμένη, έχουν αμέσως θετική αντίδραση».
*Η δύναμη του εθελοντισμού
«Χωρίς τους εθελοντές, δεν θα κάναμε τίποτα», αναφέρει ο κ. Μπένος-Πάλμερ. «Κι αυτό είναι απλή αριθμητική: Οι ακτές ωοτοκίας όπου δραστηριοποιούμαστε στην Ελλάδα έχουν συνολικό μήκος 75 χιλιόμετρα. Κάθε απόγευμα μετά την δύση και κάθε πρωί πριν την ανατολή πρέπει κάποιος να τα περπατήσει πάνω-κάτω για να εντοπίσει τις φωλιές, να συλλέξει στοιχεία και να τοποθετήσει προστατευτικά. Ήτοι 300 χιλιόμετρα καθημερινά, κατατετμημένα σε μικρά κομμάτια. Πώς θα μπορούσαμε να τα καλύψουμε αυτά χωρίς τους εθελοντές; Ταυτόχρονα, η ομάδα των εθελοντών χαίρεται την εμπειρία, μια καθημερινότητα ωραία, νεανική, μια πολυσυλλεκτική επιστημονική παρέα».
Αν θέλετε κι εσείς να συνεισφέρετε ως εθελοντές στις δράσεις του συλλόγου, ενημερωθείτε εδώ για τα σχετικά προγράμματα (ο ελάχιστος χρόνος συμμετοχής είναι δύο εβδομάδες και απαιτείται ένα μικρό ποσό για την κάλυψη των εξόδων διαμονής σε camping).
*Η παγκόσμια ημέρα… της θαλάσσιας χελώνας
Στις 23 Μαΐου κάθε χρόνο, η θαλάσσια χελώνα γιορτάζει, και ο Αρχέλων συμμετέχει στην γιορτή της με εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης την ερχόμενη Κυριακή. Αυτή τη χρονιά, διοργανώνει ημερίδα στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Διάσωσης στη Γλυφάδα, όπου θα έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε τους ανθρώπους του συλλόγου από κοντά και να απολαύσετε δράσεις όπως προβολή ντοκιμαντέρ, παιχνίδια, χειροτεχνίες, ζωγραφική, οικολογικό παραμύθι, κουκλοθέατρο, παιχνίδια γνώσεων και ξενάγηση στις δεξαμενές των χελωνών.
Κέντρο Διάσωσης του Αρχέλων, 3η μαρίνα Γλυφάδας (στάση τραμ «Παλαιό Δημαρχείο»), τηλ: 210 5231342), ώρες 11.00-14.00
Ήταν το καλοκαίρι του 1977, όταν η οικογένεια Μαργαριταρούλη κατά την διάρκεια των διακοπών της στη Ζάκυνθο παρατήρησε για πρώτη φορά πως στην άμμο υπήρχαν περίεργα ίχνη. Μόλις είχε ανακαλυφθεί εντελώς τυχαία ότι τα παράλια του νησιού αποτελούν αγαπημένο «πέρασμα» της θαλάσσιας χελώνας, που επιλέγει συγκεκριμένες ακτές της Μεσογείου για την ωοτοκία των νεοσσών της.
Μέσα στα επόμενα χρόνια, η έρευνα και ο σεβασμός προς τον απειλούμενο πληθυσμό της καρέττα καρέττα εντατικοποιήθηκαν, νέες παραλίες με τα «περίεργα γιγαντιαία χνάρια» εντοπίστηκαν στην Κυπαρισσία και στην Κρήτη και το 1983 ιδρύθηκε ο σύλλογος Αρχέλων.
Τριάντα χρόνια αργότερα, ο Αρχέλων συνεχίζει το έργο του. Την περασμένη εβδομάδα, η πρώτη φωλιά θαλάσσιας χελώνας για φέτος εντοπίστηκε στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου, γεγονός που θωρείται σπουδαίο κάθε χρόνο, επειδή δείχνει την «φιλοπατρία» των χελώνων προς τις περιοχές όπου γεννήθηκαν και οι ίδιες. Εμείς, όμως, πόση αγάπη δείχνουμε στην καρέττα καρέττα; Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της θαλάσσιας χελώνας, το in2life μιλά με τον διευθυντή του συλλόγου «Αρχέλων» και «κολυμπά» στα βαθιά νερά της προστασίας ενός αξιαγάπητου είδους.
Προστασία… ετών 30
Πώς γεννήθηκε και πώς εξελίσσεται το «κίνημα» της προστασίας της θαλάσσιας χελώνας στην χώρα μας; Ο διευθυντής του συλλόγου «Αρχέλων», κ. Θεόδωρος Μπένος-Πάλμερ μας εξηγεί:
«Το ωραίο με όλη αυτή την ιστορία είναι ακριβώς το ότι ξεκίνησε τυχαία, με μια οικογένεια που πηγαίνει διακοπές, στήνει μια σκηνή στην παραλία Δάφνη της Ζακύνθου και το πρωί παρατηρεί ίχνη που είναι δύσκολο κανείς να αντιληφθεί ποιο πλάσμα τα άφησε. Ο κ. Μαργαριταρούλης τότε, αφού διαπίστωσε πως δεν υπάρχει καμία επιστημονική αναφορά στην Ελλάδα, δημιούργησε ένα ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ για την θαλάσσια χελώνα και το πρόβαλε στο εξωτερικό. Αργότερα, έκανε σχετική διάλεξη στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, κατά την διάρκεια της οποίας οι φοιτητές του ενθουσιάστηκαν και πρότειναν την δημιουργία ενός συλλόγου για την προστασία αυτού του «περίεργου πλάσματος», της θαλάσσιας χελώνας.
»Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένας σύλλογος που μετέπειτα μετονομάστηκε Αρχέλων, από το όνομα του απολιθώματος της πρώτης δεινοσαυρικής χελώνας που έχει εντοπιστεί στην Αμερική. Σιγά-σιγά, μεγάλωσε το κίνημα της προστασίας των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, και ο σύλλογος έγινε γνωστός στην διεθνή κοινότητα. Αυτό μας απέφερε το όφελος εκατοντάδων ξένων εθελοντών που έχουν δημιουργήσει μια ωραία παράδοση – περίπου 450 εθελοντές εργάζονται με τον σύλλογο κάθε καλοκαίρι, εκ των οποίων το 78% είναι ξένοι, από κάθε γωνιά της Γης, ακόμη και από την Βραζιλία ή τη Νέα Ζηλανδία».
Το έργο του συλλόγου «Αρχέλων»
Αντικείμενο του μη κερδοσκοπικού σωματείου είναι η μελέτη και η προστασία της θαλάσσιας χελώνας και των βιοτόπων της, η διαχείριση των παράκτιων οικοσυστημάτων στις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της Καρέττα στη χώρα μας, η περίθαλψη τραυματισμένων και άρρωστων χελωνών στο Κέντρο Διάσωσης στη Γλυφάδα και η ενημέρωση του κοινού.
«Μεγαλύτερη επιτυχία μας όλα αυτά τα χρόνια ήταν η ανακήρυξη του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου στη Ζάκυνθο», μας λέει ο διευθυντής του συλλόγου. «Η καρέττα κινδυνεύει όχι τόσο στην θάλασσα, αλλά κατά την επαφή της με την στεριά, κι αυτό συμβαίνει κατά την ωοτοκία της στις παραλίες, όπου στήνει φωλιά. Η ανθρώπινη παρουσία και το παραμικρό φως διαταράσσουν αυτή την διαδικασία, γι’ αυτό και θεωρούμε μεγάλη νίκη το ότι αυτή τη στιγμή στην παραλία των Σεκανίων δεν επιτρέπεται να πατήσει το πόδι του άνθρωπος, ενώ και σε άλλες παραλίες ωοτοκίας της Ζακύνθου το καθεστώς προστασίας είναι επίσης αυστηρό. Μπορούμε άλλωστε να πούμε πως η θαλάσσια χελώνα έχει ωφελήσει και τους Ζακυνθινούς – ξέρετε πόσο σημαντικό είναι το εμπόριο σουβενίρ με την μορφή της χελώνας σε μπρελόκ, μπλουζάκια, κούπες, οτιδήποτε;
»Πλέον ελπίζουμε σε μια δεύτερη μεγάλη επιτυχία, μια ανάλογη ανακήρυξη εθνικού πάρκου στον Κυπαρισσιακό κόλπο της Πελοποννήσου. Η περιοχή εκεί είναι ακόμη παρθένα, διαθέτει σπάνιους αμμόλοφους και το τελευταίο παράκτιο πευκοδάσος της χώρας. Αυτά τα παράλια έχουν επιλέξει οι θαλάσσιες χελώνες ως τόπο ωοτοκίας, αλλά δυστυχώς υπάρχει άμεσος κίνδυνος, αφού μια εταιρία επιθυμεί να χτίσει πολυτελείς βίλες σε τμήμα της περιοχής», αναφέρει ο κ. Μπένος-Πάλμερ για την κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» στον κόλπο.
*Ο πληθυσμός της καρέττα καρέττα σήμερα
Ο διευθυντής του συλλόγου έχει καλά και άσχημα νέα να μας πει. Και ξεκινάει από τα άσχημα: Στην Κρήτη, οι φωλιές των χελωνών μειώνονται αισθητά. «Αυτό οφείλεται στην τουριστική αξιοποίηση των παραλιών, αν και αυτή η αξιοποίηση υπήρχε πριν ανακαλυφθεί πως πρόκειται για παραλίες ωοτοκίας. Παρ’ ότι οι ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων σε αυτές τις περιοχές συνεργάζονται μαζί μας και φροντίζουν να σβήνουν τα φώτα τους το βράδυ, οι φωλιές έχουν μειωθεί.
»Τα καλά νέα είναι αφενός ότι ο πληθυσμός των χελωνών στην Ζάκυνθο είναι σταθερά ισορροπημένος και αφετέρου ότι στην Κυπαρισσία αυξάνεται, κάτι που μας ενθουσιάζει ιδιαίτερα, γιατί σημαίνει πως η προστασία τόσων ετών απέδωσε καρπούς. Ξέρετε, το “συγκινητικό” με τις θαλάσσιες χελώνες είναι πως επιλέγουν να έρθουν να αφήσουν τα αυγά τους στην παραλία που γεννήθηκαν και οι ίδιες πριν είκοσι χρόνια. Έτσι, γνωρίζουμε πως μετά από τριάντα χρόνια δράσης μας, έχουμε δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για να μπορούν να επιστρέψουν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια πως το είδος της θαλάσσιας χελώνας είναι ακόμα απειλούμενο διεθνώς – σκεφτείτε ότι σε κάποιες χώρες όχι μόνο δεν προστατεύουν τις παραλίες ωοτοκίας αλλά οι άνθρωποι τρώνε και τα αυγά των χελωνών».
*Η Ελλάδα ευαισθητοποιείται «Το παρήγορο», μας αναφέρει ο κ. Μπένος-Πάλμερ, «είναι πως ο Έλληνας έχει ευαισθητοποιηθεί αρκετά με την πάροδο των χρόνων. Ακόμη σημαντικότερο είναι πως έχουν ευαισθητοποιηθεί τα παιδιά. Σε πρόσφατη πανεπιστημιακή έρευνα σε ελληνικά σχολεία, διαπιστώσαμε ότι το πρώτο είδος που έρχεται στο μυαλό των μαθητών όταν ακούνε για απειλούμενα είδη είναι η καρέττα καρέττα. Επίσης, παρατηρούμε ευαισθησία και από τους περισσότερους τουρίστες – έλληνες και ξένους: Όταν τους ενημερώνουμε πως η τάδε παραλία είναι προστατευμένη, έχουν αμέσως θετική αντίδραση».
*Η δύναμη του εθελοντισμού «Χωρίς τους εθελοντές, δεν θα κάναμε τίποτα», αναφέρει ο κ. Μπένος-Πάλμερ. «Κι αυτό είναι απλή αριθμητική: Οι ακτές ωοτοκίας όπου δραστηριοποιούμαστε στην Ελλάδα έχουν συνολικό μήκος 75 χιλιόμετρα. Κάθε απόγευμα μετά την δύση και κάθε πρωί πριν την ανατολή πρέπει κάποιος να τα περπατήσει πάνω-κάτω για να εντοπίσει τις φωλιές, να συλλέξει στοιχεία και να τοποθετήσει προστατευτικά. Ήτοι 300 χιλιόμετρα καθημερινά, κατατετμημένα σε μικρά κομμάτια. Πώς θα μπορούσαμε να τα καλύψουμε αυτά χωρίς τους εθελοντές; Ταυτόχρονα, η ομάδα των εθελοντών χαίρεται την εμπειρία, μια καθημερινότητα ωραία, νεανική, μια πολυσυλλεκτική επιστημονική παρέα».
Αν θέλετε κι εσείς να συνεισφέρετε ως εθελοντές στις δράσεις του συλλόγου, ενημερωθείτε εδώ για τα σχετικά προγράμματα (ο ελάχιστος χρόνος συμμετοχής είναι δύο εβδομάδες και απαιτείται ένα μικρό ποσό για την κάλυψη των εξόδων διαμονής σε camping).
*Η παγκόσμια ημέρα… της θαλάσσιας χελώνας
Στις 23 Μαΐου κάθε χρόνο, η θαλάσσια χελώνα γιορτάζει, και ο Αρχέλων συμμετέχει στην γιορτή της με εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης την ερχόμενη Κυριακή. Αυτή τη χρονιά, διοργανώνει ημερίδα στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Διάσωσης στη Γλυφάδα, όπου θα έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε τους ανθρώπους του συλλόγου από κοντά και να απολαύσετε δράσεις όπως προβολή ντοκιμαντέρ, παιχνίδια, χειροτεχνίες, ζωγραφική, οικολογικό παραμύθι, κουκλοθέατρο, παιχνίδια γνώσεων και ξενάγηση στις δεξαμενές των χελωνών.
Κέντρο Διάσωσης του Αρχέλων, 3η μαρίνα Γλυφάδας (στάση τραμ «Παλαιό Δημαρχείο»), τηλ: 210 5231342), ώρες 11.00-14.00
