Ο Αρκτούρος σβήνει 20 κεράκια και μιλά στο in2life

του Γιώργου Κόκουβα

Ένας λάκκος γεμίζει με αναμμένα κάρβουνα και ο «εκπαιδευτής» βάζει την αρκούδα πάνω σε αυτά. Τα πόδια της αρκούδας καίγονται, με αποτέλεσμα να σηκώνει μία το ένα πόδι και μία το άλλο. Αυτός είναι ο «χορός» της αρκούδας, στον οποίο στην συνέχεια επιδίδονταν τα άγρια ζώα για να ικανοποιήσουν το ακόμη πιο άγριο «φιλοθεάμον» κοινό των ελληνικών χωριών. Αλυσίδες και φίμωτρο έπαιρναν την θέση τους στο πρόσωπο της αρκούδας-χορεύτριας και το πανηγύρι ξεκινούσε.

Σας φαίνονται πολύ μακρινά και πρωτόγονα όλα αυτά; Πόσο μακρινή σας φαίνεται η ημερομηνία 1997; Όντως, όχι και τόσο. Τότε ήταν που με πρωτοβουλία του «Αρκτούρου» κατασχέθηκε η τελευταία αρκούδα-χορεύτρια στην χώρα μας, πέντε χρόνια μετά την ίδρυση της οργάνωσης που είχε θέσει ως ιδρυτικό της στόχο εκείνη τη στιγμή που θα εξέλιπε το φαινόμενο του «αρκουδιάρη».

Ευτυχώς, όμως, η δράση του «Αρκτούρου» δεν σταμάτησε εκεί. Επί είκοσι χρόνια, τα οποία συμπληρώνονται αυτό το έτος, ο μη κυβερνητικός οργανισμός βάλθηκε να διαχειριστεί σωστά την άγρια ζωή της χώρας, και να μάθει και σε όλους τους υπόλοιπους να κάνουμε το ίδιο. Σβήνοντας τα 20 κεράκια του «Αρκτούρου», και εν μέσω εορταστικών και εκπαιδευτικών δράσεων, η διευθύντρια επικοινωνίας της οργάνωσης μιλά στο in2life για την Ιστορία, τις επιτυχίες, τις απογοητεύσεις και τους νέους στόχους της.

Εν αρχή ην η Αρκούδα…

«Ο Αρκτούρος ξεκίνησε σαν ιδέα το 1992 με στόχο να λήξει η πρακτική της αρκούδας-χορεύτριας – παρ’ ότι η ελληνική νομοθεσία το είχε απαγορεύσει από το 1969, δεν υπήρχε κάποιος χώρος φιλοξενίας για τις τραυματισμένες αρκούδες», μας λέει η κ. Πετρίδου. «Έτσι, δημιουργήσαμε στο Νυμφαίο της Φλώρινας, σε ένα μεγάλης έκτασης φυσικό δάσος οξιάς το καταφύγιο του Αρκτούρου, όπου ξεκίνησε ένα διετές στάδιο περίθαλψης αυτών των αρκούδων. Αυτό το στάδιο ήταν απαραίτητο, γιατί τα δόντια και τα μάτια της αρκούδας-χορεύτριας είχαν υποστεί ζημιά από τους αρκουδιάρηδες. Εκεί βρήκαν καταφύγιο και τραυματισμένες αρκούδες από ζωολογικούς κήπους ή ορφανά αρκουδάκια των οποίων οι γονείς σκοτώθηκαν σε τροχαία ατυχήματα», σημειώνει.

Ο ιδρυτικός στόχος του Αρκτούρου επιτεύχθηκε μέσα σε πέντε χρόνια, με την κατάσχεση της τελευταίας αρκούδας-χορεύτριας το 1997, αλλά τα σχέδιά του είχαν ήδη επεκταθεί: «Σκοπός μας είναι η προστασία και η διαχείριση της άγριας ζωής και της βιοποικιλότητας στο φυσικό περιβάλλον της χώρας», αναφέρει η κ. Πετρίδου και τονίζει πως μιλά για «διαχείριση» και όχι «διατήρηση», καθώς μεγάλη σημασία έχει η αρμονική συνύπαρξη των άγριων ζώων και του περιβάλλοντος με τον άνθρωπο – η αρμονική συμβίωση προϋποθέτει συνετή διαχείριση, μας λέει.

Η δράση του Αρκτούρου

Τρεις άξονες απαρτίζουν την δράση του μη κυβερνητικού περιβαλλοντικού οργανισμού, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όπως μας λέει η διευθύντρια επικοινωνίας: Η λειτουργία των εγκαταστάσεων στο Νυμφαίο είναι ο πιο προφανής από αυτούς, καθώς το καταφύγιο είναι επισκέψιμο από οποιονδήποτε και προσφέρεται για «γνωριμία» με το έργο του Αρκτούρου. Αυτό στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις είναι η προστασία και η φροντίδα του λύκου και της αρκούδας, καθώς και η λειτουργία του κέντρου αναπαραγωγής ποιμενικού σκύλου.

Ωστόσο, εξίσου σημαντικός άξονας δράσης είναι και ο ερευνητικός – σε αυτόν περιλαμβάνεται η διαχείριση της βιοποικιλότητας, οι μελέτες και οι παρεμβάσεις της επιστημονικής ομάδας του Αρκτούρου, καθώς και η «ομάδα άμεσης επέμβασης», η οποία βρίσκεται σε επιφυλακή για τυχόν τραυματισμούς άγριων ζώων, ή περιστατικά όπου συγκρούεται η άγρια ζωή με την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Τέλος, ο οργανισμός έχει θέσει στις προτεραιότητές του την ευαισθητοποίηση των πολιτών και την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Οι αριθμοί που μας αναφέρει η κ. Πετρίδου είναι εντυπωσιακοί – ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά μέσο όρο κάθε χρονιά 100.000 μαθητές σε όλη την Ελλάδα ενημερώνονται για θέματα περιβαλλοντικής συνείδησης.

Έχει ο Έλληνας περιβαλλοντική συνείδηση;

«Ευτυχώς για εμάς, οι Έλληνες είχαν κατά κάποιον τρόπο πάντα την αίσθηση της συνείδησης μέσα τους. Αν λάβουμε υπόψη πως στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ο λύκος και η αρκούδα έχουν εξαφανιστεί από τον 14ο αιώνα, ενώ στην Ελλάδα ζουν ακόμη, ήδη βλέπουμε ότι ενυπάρχει η ευαισθησία και ο σεβασμός του Έλληνα στην πανίδα. Παρ’ ότι, για παράδειγμα, ακόμη και σήμερα υπάρχει το πρόβλημα του παράνομου κυνηγιού, αυτές οι περιπτώσεις είναι πια μεμονωμένες και όχι ο κανόνας», μας λέει η κ. Πετρίδου.

«Η δράση μας ξεκίνησε σε δέκα νομούς της χώρας, στις περιοχές της Πίνδου και της Ροδόπης όπου ζει η αρκούδα, και ήδη διαπιστώνουμε πως οι κάτοικοι αυτών των ορεινών περιοχών γνωρίζουν πια πώς να αντιμετωπίσουν με φιλικό τρόπο την άγρια ζωή. Ξέρουν πως αν σκοτώσεις μια αρκούδα που πλησιάζει στο χωριό, θα υπάρξει μια άλλη που θα έρθει. Επομένως, έχουν μάθει με την βοήθειά μας πως τα προτιμότερα, τα μόνα αποτελεσματικά μέτρα, είναι τα προληπτικά: Οι ηλεκτροφόροι φράχτες και οι ποιμενικοί σκύλοι που έχουν δοθεί δωρεάν από τον οργανισμό σε κτηνοτρόφους των περιοχών.

»Βέβαια και στις αστικές περιοχές, ο πληθυσμός έχει ενημερωθεί και ευαισθητοποιηθεί αρκετά – από εκεί προέρχονται για παράδειγμα πολλοί από τους εθελοντές μας, χωρίς τους οποίους δεν θα μπορούσαμε να καταφέρουμε τίποτα από όσα έχουμε καταφέρει», μας λέει, μεταφέροντάς μας την ευγνωμοσύνη του Αρκτούρου στους εθελοντές του. Αυτοί είναι που έστω και για ένα σαββατοκύριακο, για ένα δεκαήμερο και για τις γιορτές, προσφέρουν πέρα από την πολύτιμη ηθική υποστήριξή τους, τις υπηρεσίες τους στην λειτουργία του καταφυγίου στο Νυμφαίο. Οι εθελοντές, οι «Αρθούροι», όπως αποκαλούνται στις τάξεις του Αρκτούρου, απασχολούνται σε όλα τα πόστα, ενώ οι πιο ειδικευμένοι, οι φοιτητές ή απόφοιτοι δηλαδή σχολών σχετικών με το περιβάλλον, καταπιάνονται με την υλοποίηση δράσεων πεδίου και έρευνας, με προοπτικές μόνιμης επαγγελματικής εργασίας.

Οι νίκες του Αρκτούρου

Στις δύο δεκαετίες παρουσίας του, ο Αρκτούρος έχει πολλά κατορθώματα να θυμηθεί. Η κ. Πετρίδου μας απαριθμεί τα κορυφαία εξ αυτών: «Σημαντική δικαίωση ήταν η παρέμβαση μας στην περίπτωση της Εγνατίας οδού. Η πρώτη μας παρέμβαση απορρίφθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά επιμείναμε και η υπόθεση έφτασε στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο, όπου δικαιωθήκαμε. Η πρότασή μας ήταν να περάσει ο δρόμος από τα Τρίκαλα και όχι από τα Γρεβενά – μπορεί να μην καταφέραμε το ιδανικό, αλλά συμπεριλήφθηκαν τελικά δεκάδες χιλιόμετρα γεφυρών, τούνελ και περασμάτων στις υποδομές της οδού, ώστε να μπορεί η άγρια ζωή να έχει περάσματα και να μετακινείται ανενόχλητα σε αυτές τις περιοχές», θυμάται.

«Άλλη μία σημαντική νίκη ήταν και η πιο πρόσφατη: Την περασμένη χρονιά απαγορεύτηκε στην χώρα η είσοδος τσίρκων – φυσικά αυτό ήταν αποτέλεσμα της πίεσης και της δράσης πολλών ακόμη οργανώσεων της Ελλάδας, αλλά και εμείς πιστεύουμε πως συνεισφέραμε σε αυτόν τον σκοπό», αναφέρει. Η δημιουργία καταφυγίου του λύκου, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και η ίδρυση εθνικού μητρώου αρκούδας και λύκου, για να υπάρχει άμεσα η γνώση για τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού τους, συγκαταλέγονται επίσης στις πρωτοποριακές ερευνητικές πρωτοβουλίες του Αρκτούρου.

Άλλωστε, θα συμπληρώναμε εμείς, το γεγονός πως ο πληθυσμός της αρκούδας πριν την ίδρυση του Αρκτούρου στην Πίνδο έφτανε τον αριθμό 80, ενώ πλέον μετρά πανελληνίως 350 αρκούδες – ανάμεσά τους και τον πανέμορφο Ανδρέα, την γηραιότερη αρκούδα της Ευρώπης που μετρά 49 χρόνια ζωής- είναι από μόνο του τρανή ένδειξη της επιτυχίας του οργανισμού.



Εκτός από νίκες, φυσικά, υπάρχουν και απογοητεύσεις. «Η εγκατάλειψη από την πολιτεία είναι η μεγαλύτερη πηγή απογοήτευσής μας», αναφέρει η κ. Πετρίδου. «Την στιγμή που αναγνωρίζονται οι δράσεις μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι λυπηρό να μην αγκαλιάζονται ποτέ από την ελληνική πολιτεία. Είναι ηλίου φαεινότερον πλέον πως η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση πρέπει να αποτελεί αναγκαίο κομμάτι στην χάραξη πολιτικών και στα έργα που εκπονούνται, αλλά αυτό τις περισσότερες φορές παραμελείται. Χαρακτηριστικό είναι πως ενώ έχουμε δει φωτογραφικά την εξόντωση άγριας ζωής, ποτέ αυτές οι υποθέσεις δεν έφτασαν στην δικαιοσύνη, ποτέ δεν έχει βρεθεί κάποιος ένοχος», συμπληρώνει.

Η κρίση δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και την δράση ενός οργανισμού: «Οι εποχές είναι δύσκολες και έχουν πλήξει σε σημαντικό βαθμό τις δραστηριότητες του Αρκτούρου. Κατανοούμε πως σε τέτοιες περιόδους τα χρήματα πηγαίνουν στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αλλά πρέπει να θυμόμαστε πως η άγρια ζωή και η βιοποικιλότητα είναι πολύτιμα αγαθά, που συμβάλλουν εξίσου στην ποιότητα της ζωής μας, ακόμη και σε περιόδους όπως αυτή», λέει η κ. Πετρίδου.

*Σβήνοντας το εικοστό κεράκι

Η γιορτή των 20 χρόνων του Αρκτούρου γιορτάστηκε με μια ιδιαίτερη φωτογραφική έκθεση, που αυτή την περίοδο μεταφέρθηκε στην Αθήνα, σε είκοσι ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους της πόλης και θα παραμείνει εκεί μέχρι το τέλος του χρόνου. Η γηραιότερη αρκούδα της Ευρώπης, ένας περήφανος λύκος, μία πανοραμική άποψη του Νυμφαίου την ώρα που δύει ο ήλιος, δασικά μονοπάτια, μία από τις εικόνες που οδήγησαν στην απαγόρευση των τσίρκων με ζώα, το πολύχρωμο δάσος της Ροδόπης, οι αλπικές λίμνες του Γράμμου, χιονισμένες κορυφές, μια επιχείρηση διάσωσης αρκούδας και άλλες αδημοσίευτες εικόνες είναι μερικές μόνο από τις 20 φωτογραφίες της έκθεσης που ξεδιπλώνουν την ψυχή του Αρκτούρου – δείτε πού θα εντοπίσετε τις φωτογραφίες εδώ. 

Εικαστική έκθεση του Αρκτούρου θα φιλοξενείται ως τις 30 Δεκεμβρίου και στο εμπορικό κέντρο Mediterranean Cosmos της Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιείται εκπαιδευτική δράση στο Κέντρο Ανοιχτής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης, “Κέντρο της Γης” (Λ. Δημοκρατίας 67 – Ίλιον), και θα περιλαμβάνει ενημέρωση για την δράση του Αρκτούρου, παιχνίδι με εικονικά άγρια ζώα, διαγωνισμούς και δώρα για τα παιδιά – μάθετε περισσότερα εδώ. 



Παράλληλα, κατά την περίοδο του φετινού τρύγου, δηλαδή τον Οκτώβριο που μας πέρασε, ο Αρκτούρος το γιόρτασε και κέρασε… σταφύλι και κρασί όχι μόνο τους φίλους του, αλλά και τις αρκούδες. Οι τελευταίες συχνά πλησιάζουν τα αμπέλια την συγκεκριμένη περίοδο για να αρπάξουν… λίγες ρώγες για μεζέ, αλλά οι καλλιεργητές δεν τις βλέπουν καθόλου σαν απειλή: Ίσα-ίσα, η εμφάνιση της αρκούδας που λατρεύει το σταφύλι αποτελεί σημάδι ότι ο καρπός είναι έτοιμος να γίνει κρασάκι – δύο μπουκάλια από το οποίο χάρισε ο Αρκτούρος αυτή τη χρονιά σε όσους εγγράφηκαν ως υποστηρικτές του οργανισμού – μάθετε περισσότερα εδώ. 

Όσο για τους στόχους του Αρκτούρου για τα… επόμενα είκοσι χρόνια; «Θέλουμε να συνεχίσουμε να έχουμε άγρια ζωή στην χώρα μας, να έχουμε αρκούδες και λύκους, να αναγνωριστεί στην αλεπού, στο τσακάλι, στον λίγκα η θέση που έχουν στην ελληνική πανίδα και, παράλληλα επιδιώκουμε την ενίσχυση της ορεινής ζωής, την υγεία των δασικών περιοχών και την συνεχή ευαισθητοποίηση των Ελλήνων», λέει η διευθύντρια επικοινωνίας του οργανισμού. Αν θέλετε κι εσείς να στηρίξετε το έργο του Αρκτούρου, δείτε εδώ τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να το κάνετε ως εθελοντές. Δείτε, επίσης, εδώ, τα νέα μπλουζάκια και συλλεκτικά προϊόντα «20 χρόνια Αρκτούρος», τα οποία αποτελούν πρώτης τάξεως και περιβαλλοντικής συνειδήσεως δώρα για τις φετινές γιορτές.