Οι εθελοντές της διπλανής πόρτας

του Γιώργου Κόκουβα

Όσοι μπορούν να κάνουν κάτι, το κάνουν. Όσοι μπορούν να κάνουν περισσότερα, γίνονται εθελοντές. Αυτή η αγνώστου προέλευσης παροιμία έρχεται να συναντήσει την ελληνική πραγματικότητα, έτσι όπως την ζούμε από την αρχή της νέας δεκαετίας: Όπου κι αν γυρίσει κανείς το βλέμμα του, θα δει ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Και ευτυχώς, όπου υπάρχει ανάγκη, υπάρχουν και οι άνθρωποι που θυσιάζουν λίγο ή περισσότερο από τον προσωπικό τους χρόνο για να βοηθήσουν, χωρίς ανταλλάγματα. Οι εθελοντές μπορεί να μην πληρώνονται με χρήματα, αλλά η αμοιβή τους μετριέται με το πιο δυνατό νόμισμα του κόσμου. Δεν είναι ούτε το ευρώ, ούτε το δολάριο. Ο εθελοντισμός πληρώνεται με χαμόγελα, γεννημένα από την ευγνωμοσύνη και την αισιοδοξία όσων χαίρονται τις «υπηρεσίες» τους.

Ηλικιωμένοι άνθρωποι μένουν μόνοι, με αποδεκατισμένες συντάξεις και χωρίς παρέα ή περίθαλψη. Άρρωστα παιδιά αναζητούν κάποιον να τους παράσχει φροντίδα, καθώς οι δικοί τους γονείς αδυνατούν. Άστεγοι και άποροι συμπολίτες μας ψάχνουν στον κάδο της γωνίας για απομεινάρια από λουκούλλεια γεύματα άλλων. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ένας εθελοντής για κάθε άνθρωπο που έχει ανάγκη. Για κάθε εθελοντή που λέει την ιστορία του και μοιράζεται την εμπειρία του εθελοντισμού με τον κόσμο, όμως, υπάρχουν σίγουρα δεκάδες ακόμη που θα εμπνευστούν και θα σκεφτούν το αυτονόητο, που όμως ως τώρα τους διέφευγε: Πως ο καθένας μας μπορεί να δώσει λίγο από τον εαυτό του σε κάποιον άλλο, έστω κι αν αυτό είναι λίγα λεπτά της μέρας του για έναν γείτονα.

Εμείς μιλήσαμε με τέσσερις εθελοντές που βάζουν τα γυαλιά σε όλους μας, οι πράξεις των οποίων χωρίς να κομπάζουν περί αλτρουισμού, αποδεικνύουν πως για να γίνεις ο «εθελοντής της διπλανής πόρτας» δεν χρειάζεται να έχεις πολύ χρόνο. Χρειάζεται να έχεις… πολλή καρδιά.

*Μια Μητέρα με πολλά παιδιά

Η φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής είναι τόσο γλυκιά και ευγενική που δεν θα είχαμε καμία αμφιβολία ότι μαρτυρά έναν άνθρωπο με άφθονο απόθεμα θετικής ενέργειας. Ας την πούμε κυρία «Ευγενία», γιατί αφενός της ταιριάζει γάντι, και αφετέρου η ίδια μας ζητά διακριτικά να μην αναφέρουμε το πραγματικό της όνομα – «δεν θέλω να κάνω εθελοντικά κάτι και να “διαφημίζω” τον εαυτό μου», μας λέει και το σεβόμαστε απόλυτα.

Η κυρία «Ευγενία» τα τελευταία οκτώ χρόνια συμμετέχει στο πρόγραμμα εθελοντισμού του Κέντρου Βρεφών Μητέρα. Μια γνωστή της ήταν επίσης εθελόντρια και την «μύησε» στην ιδέα. Μόλις γνώρισε τα παιδιά στο Κέντρο Βρεφών δεν είχε καμιά αμφιβολία: «Τρελαίνομαι να ασχολούμαι εθελοντικά, ειδικά με παιδιά. Αυτό που κάνω είναι να συνοδεύω παιδάκια που είναι άρρωστα και έχουν ανάγκη, αλλά δεν έχουν κάποιον δικό τους, είτε επειδή δεν έχουν γονείς, είτε επειδή δεν έχουν γονική φροντίδα λόγω εισαγγελικής παρέμβασης.

»Πηγαίνω τρείς ή τέσσερις φορές την εβδομάδα στο Μητέρα, και κάνω ό,τι θα έκανε κι ένας γονιός. Τα πάω βόλτα, τους κάνω μπάνιο, τα ταΐζω, τα αλλάζω. Τους συνοδεύω μέχρι ένα μεγάλο πάρκο ή διοργανώνουμε μικρές γιορτούλες – το καλοκαίρι πηγαίναμε μαζί και στην θάλασσα! Άλλο ένα παιδάκι που έχει κινητικό πρόβλημα χρειάζεται να κάνει ειδική γυμναστική μια φορά την εβδομάδα, κι εγώ το συνοδεύω ως εκεί», μας λέει.

«Δεν είμαστε πολλοί οι εθελοντές του μητέρα, είμαστε γύρω στους δέκα, περισσότερο γυναίκες, αλλά υπήρξαν και ένας-δύο άντρες που συμμετείχαν –ξέρετε τα παιδιά χρειάζονται και ένα ανδρικό πρότυπο όσο μεγαλώνουν», συμπληρώνει και μας λέει με νόημα πως υπάρχει κάθε περιθώριο για νέους εθελοντές, καθώς τα παιδιά στο Κέντρο είναι περισσότερα από 120, από λίγων ημερών έως έξι ετών.

«Φυσικά, με τα παιδιά αυτά δενόμαστε πάρα πολύ. Ένα παιδί δεν είναι αντικείμενο. Δεν μπορείς ξαφνικά να το αφήσεις. Το προσέχουμε μέχρι να δοθεί σε ανάδοχη οικογένεια και του παρέχουμε μέχρι τότε όλη την αγάπη που δεν έχει λάβει. Πολλές φορές το μόνο που χρειάζονται από εμάς είναι μια αγκαλιά. Όλα τα άλλα μπορούν να τα βρούνε, αλλά η αγάπη, η ζεστασιά που θα τους δείξεις έχει μεγάλη σημασία».

Όπως μας λέει, για να γίνει κανείς εθελοντής στο Κέντρο Βρεφών Μητέρα, πρέπει να πάει ως εκεί, να ενημερωθεί και να συμπληρώσει μια σχετική αίτηση. Στην συνέχεια, η αίτηση αλλά και ο ίδιος περνά από μία επιτροπή, και εφόσον δεν έχει κάποιο ιατρικό πρόβλημα, που διαπιστώνεται από ιατρικές εξετάσεις, μπορεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα εθελοντισμού – μάθετε περισσότερα εδώ. 

Για το τέλος, η «ορκισμένη» εθελόντρια έχει να δώσει σε όλους μας μια συμβουλή: «Κάντε το. Γίνετε εθελοντές. Από το να σπαταλάτε δεξιά κι αριστερά τον χρόνο σας, κάντε μια πολύ καλή πράξη. Δεν θα δώσετε μόνο, αλλά θα πάρετε και αγάπη. Να ξέρατε πόσες φορές ξεκινώ στεναχωρημένη, και μόλις έρθω σε επαφή με τα παιδιά τα ξεχνάω όλα και “γεμίζω”!»

*Όταν όλοι μαζί… Μπορούμε

Πέρασε περίπου ένας χρόνος από τότε που η εμπνεύστρια του κινήματος «Μπορούμε» μίλησε στο in2life για την ιδέα της: Την ίδια στιγμή που τόνοι κατάλληλου φαγητού καταλήγουν στα σκουπίδια, χιλιάδες άνθρωποι στους δρόμους της Ελλάδας υποσιτίζονται με αυξανόμενους ρυθμούς. Μπορούμε να δραστηριοποιηθούμε, λοιπόν, ζητώντας από τις εταιρίες εστίασης και τα καταστήματα τροφίμων να δώσουν, όχι από το υστέρημά τους, αλλά από το περίσσευμά τους. Κάπως έτσι, δημιουργήθηκε ένας «χάρτης αναγκών», και το δίκτυο του Μπορούμε φροντίζει να διασυνδέει όσες επιχειρήσεις έχουν περισσευούμενο φαγητό με όσους το χρειάζονται.

Όπως μαθαίνουμε, το κίνημα έχει κάνει τεράστια βήματα προς τα εμπρός, δίνοντας την εικόνα μιας εξαιρετικά οργανωμένης δράσης που μπορεί πλέον να βοηθήσει εκατοντάδες συνανθρώπους μας, όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά σε πάνω από δέκα πόλεις της Ελλάδας. Μέρος αυτής της επιτυχίας είναι και το κομμάτι της εθελοντικής εργασίας στο Μπορούμε. Κι εμείς εντοπίσαμε μία από τις εθελόντριές τους, τη ρωτήσαμε για την απόφασή της να βοηθήσει και τελικά, πήραμε μαθήματα αξιοποίησης της ανεργίας.

«Η σχέση μου με το αίσθημα και την αξία του εθελοντισμού ξεκίνησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Μέσω μιας φίλης, έμαθα πριν λίγο καιρό για μια συνάντηση με την ομάδα του Μπορούμε, πήγα, μου άρεσε το αντικείμενο, και αποφάσισα να βοηθήσω εθελοντικά», μας λέει η Βιβή.

Αυτό που κάνει η Βιβή για το Μπορούμε δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Αναλαμβάνει λεπτομέρειες για διάφορα projects, φροντίζει να επιλύσει προβλήματα και να δώσει ένα χεράκι στην οργάνωση του δικτύου. «Δεν κάνω κάτι πολύ συγκεκριμένο, αλλά στην ουσία βρίσκω λύσεις σε προβλήματα δικτύωσης των ατόμων που μπορούν να βοηθήσουν και εκείνων που έχουν ανάγκη.

»Αυτό που προσφέρω είναι μια μικρή βοήθεια, τόσο μικρή όσο ένα τηλεφώνημα, που όμως μπορεί τελικά να δώσει χαρά και να ωφελήσει πολύ κόσμο. Είναι μαγικό πως με ένα τηλεφώνημα ή με λίγο παραπάνω ψάξιμο, μπορώ να φέρω σε επαφή κάποιους που δεν γνωρίζονται καν, αλλά που μπορούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον», επισημαίνει.

Η Βιβή είναι εδώ και αρκετό άνεργη. Αντί να μείνει στον καναπέ της, όμως, και να καταριέται κυβερνήσεις και τραπεζικά κραχ, έκανε κάτι πιο χρήσιμο: «Όταν κάποιος είναι άνεργος, όπως εγώ, από το να μένει στο σπίτι του άπραγος, είναι προτιμότερο να διαθέσει την ενέργεια που διαθέτει σε κάτι καλό, να προσφέρει έργο. Είναι κρίμα να μην διοχετεύει τον άφθονο χρόνο που πλέον διαθέτει σε κάτι χρήσιμο, το οποίο θα προσφέρει ευχαρίστηση και στον ίδιο αλλά και στους γύρω του», μας αναφέρει η Βιβή.

Ως εθελοντής, κάποιος έχει την ευχέρεια να διαθέσει όσες ώρες επιθυμεί και να υπάρχει ευελιξία στο πρόγραμμά του – εφόσον βέβαια ενημερώνει την ομάδα του, όπως μας λέει η Βιβή: «Ωστόσο, ως “δουλειά” την αντιλαμβάνομαι μόνο από την άποψη της υπευθυνότητας. Το αντικείμενο του Μπορούμε είναι πολύ σοβαρό, και μόνο με υπεύθυνο τρόπο μπορείς να αντιμετωπίσεις την εθελοντική εργασία σου».

Μάθετε πώς μπορείτε κι εσείς να προσφέρετε εθελοντική εργασία στο Μπορούμε εδώ. 

*Ο εθελοντής της γειτονιάς μας

Δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά για να βρούμε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Ίσως βρίσκονται στον ίδιο δρόμο, στο ίδιο τετράγωνο, στην ίδια πολυκατοικία με εμάς. Γι΄αυτό και η Ελένη έγινε «Εθελοντής Γείτονας».

Πρόκειται για πρόγραμμα της Γραμμής Ζωής, και αφορά εθελοντική βοήθεια προς κάποιον ηλικιωμένο. «Εγγράφεσαι ως εθελοντής στο πρόγραμμα, και οι υπεύθυνοι σε “αντιστοιχίζουν” σε κάποιον ηλικιωμένο άνθρωπο στην γειτονιά σου ή στο πλησιέστερο σημείο, ο οποίος έχει καταγραφεί στο πρόγραμμα είτε από την Γραμμή Ζωής, είτε από τους ίδιους τους εθελοντές», μας εξηγεί η Ελένη, και μας αναφέρει σε τι ακριβώς συνίσταται ο εθελοντισμός της: «Στην ουσία έχω υιοθετήσει έναν ηλικιωμένο, που, είτε είναι μοναχικός, είτε έχει προβλήματα υγείας, είτε τα παιδιά του είναι πολύ μακριά και δεν μπορούν να τον φροντίσουν. Ο Εθελοντής Γείτονας διευθετεί τις ανάγκες του ηλικιωμένου: Του πληρώνει τους λογαριασμούς, πάει μαζί του ή αντί για αυτόν στο ΙΚΑ, στο φαρμακείο, τον πηγαίνει βόλτα ή απλώς του κάνει παρέα. Είναι γενικά δίπλα του».

Η Ελένη μας περιγράφει πώς της ήρθε η ιδέα του εθελοντισμού: «Με ενδιέφερε να ασχοληθώ με κάτι, έκανα έρευνα σχετικά με το πού θα μπορούσα να βοηθήσω, αν θα αφορούσε για παράδειγμα παιδιά ή ηλικιωμένους. Τότε γνώρισα από κοντά τους υπεύθυνους για το πρόγραμμα της Γραμμής Ζωής και εντυπωσιάστηκα. Τόσο από την οργάνωση και την πρακτική εφαρμογή του ίδιου του προγράμματος, όσο και από τους ανθρώπους, την σοβαρότητά τους και την πρόθεσή τους να βοηθήσουν. Ο «Εθελοντής Γείτονας» είναι κάτι καταπληκτικό, προσφέρει κάτι που δεν υπήρχε ως τώρα στην Ελλάδα, όπου ως τώρα είχαμε μόνο επιλογές τύπου ΚΑΠΗ».

Γιατί, όμως, να επιλέξεις να βοηθήσεις έναν ηλικιωμένο άνθρωπο και όχι ένα παιδί; Πώς έλαβε αυτή την απόφαση η Ελένη; «Προφανώς, κάτι σημαίνει αυτή η επιλογή», μας λέει. «Εγώ δεν έχω τους παππούδες μου, τους έχασα πολύ νωρίς. Μέσα από τον εθελοντισμό αν θέλετε παίρνω κι εγώ κάτι, συμπληρώνω την απώλεια, μια έλλειψή μου», αναφέρει.

«Είναι και μια ιδέα που με ελκύει όμως. Να υιοθετήσεις έναν ηλικιωμένο! Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, γιατί έχουμε συνηθίσει να ακούμε μόνο για υιοθεσίες παιδιών, αλλά και οι ηλικιωμένοι, αν το σκεφτείτε, έχουν τις ανάγκες που έχει κι ένα παιδί», λέει η Ελένη, αλλά φροντίζει να συμπληρώσει: «Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε πως αυτή είναι δουλειά του κράτους. Η πρόνοια για τους ηλικιωμένους είναι δική του δουλειά, αλλά προφανώς, όπως καταλαβαίνουμε τον τελευταίο καιρό, δεν το ενδιαφέρει και ιδιαίτερα. Πρέπει κι εμείς με τη σειρά μας να πιέσουμε το κράτος».

Και η συζήτησή μας φυσικά έρχεται στο κυρίως θέμα, αυτό του εθελοντισμού: «Σε χώρες του εξωτερικού υπάρχει πολύ οργανωμένο σύστημα. Στην Ελλάδα πάλι όχι. Ενώ υπάρχουν πολλοί που ενδιαφέρονται να προσφέρουν εθελοντικά εργασία και χρόνο, δεν υφίσταται οργάνωση ώστε να αξιοποιούνται», μας λέει και τονίζει πόσο πιστεύει στις δράσεις «της γειτονιάς», όπως τις αποκαλεί.

Φυσικά, δεν είναι όλα ρόδινα. Έχεις να κάνεις με ηλικιωμένους, που μπορεί να είναι και δύσκολοι άνθρωποι ή να συναντήσεις δυσάρεστες καταστάσεις: «Δεν είναι όλα μέλι-γάλα και ρομαντικά. Ο εθελοντισμός είναι ρομαντικός από άποψη ιδέας και συναισθήματος, αλλά όταν ασχολείσαι με ηλικιωμένους, οι διαθέσεις αλλάζουν γρήγορα και δημιουργούνται αρκετά προβλήματα», λέει η Ελένη. «Έχεις, όμως, την ευθύνη, με την θετική έννοια. Εγώ δηλαδή νιώθω τον ηλικιωμένο που προσέχω σαν δικό μου άνθρωπο, και όταν προκύψει κάτι άσχημο, θα τρέξω γι’ αυτόν, όχι ως δυσάρεστη υποχρέωση, αλλά όπως θα έτρεχα για την γιαγιά μου ή τον παππού μου», συμπληρώνει.

Πριν ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας, η εθελόντρια της Γραμμής της Ζωής φροντίζει να υπογραμμίσει κάτι ακόμη: «Θέλω να τονίσω κάτι, που είναι πολύ σημαντικό στις μέρες που ζούμε. Στο πρόγραμμα, υπάρχουν πολλοί αλλοδαποί εθελοντές. Κανονικά δεν θα έπρεπε να μας κάνει έκπληξη, αλλά με τις σημερινές εξελίξεις – δεν χρειάζεται να αναφέρουμε καν ποιες είναι αυτές – το γεγονός ότι βλέπουμε ανθρώπους άλλης εθνικότητας να βοηθούν, ίσως μας βοηθά να καταλάβουμε τι έχει πάει στραβά στην ελληνική κοινωνία». Επαυξάνουμε.

*Δίνοντας το καλό παράδειγμα στα παιδιά

Πώς μπορείς να εξασφαλίσεις πως η νέα γενιά θα γνωρίζει την αξία του εθελοντισμού και της φιλανθρωπίας; Προφανώς, όντας ο ίδιος ως γονιός το σωστό πρότυπο. Αυτή την απλή σκέψη έκαναν οι γονείς των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου «Άνοιξη» και έκαναν τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων να διαφέρει αισθητά από όλους τους άλλους. Διοχετεύουν εθελοντικά πολύ από τον ελεύθερο χρόνο τους και μαζεύουν ρούχα, παιχνίδια, υποδήματα για ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, ενώ πραγματοποιούν δράσεις που επιστρέφουν το όφελος στα παιδιά: Πρόσφατα για παράδειγμα οργανώθηκαν και έβαψαν μόνοι τους όλους τους χώρους του σχολείου.

«Είμαστε πολύ δραστήριος σύλλογος και έχουμε όλοι μας ανεπτυγμένη την έννοια της συλλογικότητας. Βοηθάμε αφενός τα παιδιά, το σχολείο και το διδακτικό προσωπικό όπου χρειάζονται, αλλά έχουμε αναπτύξει και φιλανθρωπικές δράσεις», μας λέει η πρόεδρος του Συλλόγου, κ. Κατερίνα Αυγέρη.

«Κάθε χρόνο συγκεντρώνουμε βοήθεια, όχι σε χρηματική βάση, αλλά τρόφιμα, ρουχισμό, παπούτσια και παιχνίδια, και τα στέλνουμε μέσω των παιδιών μας σε ιδρύματα, όπως το Χαμόγελο του Παιδιού. Αυτή τη χρονιά, ορμώμενοι από μια ανακοίνωση του ΠΙΚΠΑ Πεντέλης που ζητούσε βοήθεια, οργανώσαμε και πάλι συλλογή πραγμάτων, και η προσφορά ξεπέρασε κάθε προηγούμενο: Συγκεντρώσαμε πενήντα μεγάλες κούτες, που θα παραδώσουμε όχι μόνο στο ΠΙΚΠΑ αλλά και σε άλλα ιδρύματα», μας λέει.

Όπως μας αναφέρει, όλα ξεκίνησαν με 50 γονείς που θυσίασαν λίγο από τον χρόνο τους, και όταν και οι υπόλοιποι γονείς είδαν ότι γίνεται πραγματικό έργο, και ότι δεν υπάρχει ίδιον όφελος από πίσω, αλλά απλή εθελοντική διάθεση, μπήκαν στην «παρέα», που πλέον αριθμεί πάνω από 250 μέλη. «Για την διαλογή των αντικειμένων για το ΠΙΚΠΑ, επί παραδείγματι, μαζευόμασταν αρκετοί γονείς καθημερινά επί τρεις εβδομάδες, και για την παράδοση των κουτιών θα διαθέσουμε και πάλι τα μέσα, όσοι από εμάς έχουν μεγάλα αυτοκίνητα και ελεύθερο χρόνο, για να φτάσουν στα ιδρύματα», λέει.

«Αυτό που έχει σημασία είναι ότι περνάμε στα παιδιά μας το μήνυμα πως χρειάζεται συνεχής προσπάθεια, χρειάζεται να επενδύουμε στον εθελοντισμό και στη συλλογικότητα. Και τα παιδιά άλλωστε συμμετέχουν στις δράσεις μας, και τους εξηγούμε τι κάνουμε κάθε φορά και γιατί. Όσα κάνουμε έχουν θετικό αντίκτυπο και στα παιδιά και στους γύρω μας – πρέπει να θυμόμαστε ότι από μόνο του δεν λειτουργεί τίποτα, δεν μπορούμε να περιμένουμε την πολιτεία να το κάνει», τονίζει η κ. Αυγέρη. Πάνω απ’ όλα, καταλήγει, τα πάντα ξεκινούν από το σχολείο, που τα παιδιά έτσι αντιλαμβάνονται σαν το δεύτερο σπίτι τους.