Πρόληψη αυτοκτονιών: Η γραμμή που σώζει

του Γιώργου Κόκουβα

Συνήθως, οι δημοσιεύσεις που συναντάμε για τις αυτοκτονίες ξεκινούν με αριθμούς. «Κανονικά», θα έπρεπε να αρχίσουμε λέγοντας πως το 2010 αυτοκτόνησαν 377 Έλληνες. Πώς το περασμένο έτος, 3.200 άνθρωποι στην χώρα μας κάλεσαν για βοήθεια, σκεπτόμενοι την αυτοκτονία, ενώ παγκοσμίως γίνεται μία απόπειρα αυτοχειρίας κάθε 40 δευτερόλεπτα. Θα λέγαμε πως ένας άνεργος είναι 2 ως 3 φορές πιθανότερο να αυτοκτονήσει, και πως η εργασιακή ανασφάλεια που βιώνει ο σύγχρονος εργαζόμενος στην Ελλάδα της ύφεσης αυξάνει κατά 33% την πιθανότητα εμφάνισης ψυχικής διαταραχής. 

Οι άνθρωποι, όμως, που επιχειρούν ή σκέφτονται την αυτοχειρία, δεν είναι αριθμοί. Σίγουρα πάντως, όχι για τους ειδικούς της Γραμμής Παρέμβασης για την Αυτοκτονία της Κλίμακας, οι οποίοι αντιμετωπίζουν κάθε κλήση που λαμβάνουν όχι ως μια επιβεβαίωση των στατιστικών, αλλά ως μία ανθρώπινη ψυχή που μπορεί να σωθεί. 

Το in2life μιλά με μία από τους ειδικούς ψυχικής υγείας της σωτήριας Γραμμής και του Κέντρου Ημέρας της Κλίμακας, η οποία μας λέει σημαντικές αλήθειες για το «ταμπού» της αυτοκτονίας και μας ενημερώνει για τα σημάδια που πρέπει να προσέξουμε στους δικούς μας ανθρώπους καθώς και για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης. 

Η Κλίμακα της ζωής

Ο Μη Κυβερνητικός Οργανισμός της Κλίμακας ιδρύθηκε το 2000 με στόχο την διάθεση υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την κοινωνική ενσωμάτωση ευάλωτων ομάδων πληθυσμού. Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία «1018», η πρώτη και μοναδική στην χώρα μας τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης για την κρίση και την πρόληψη αυτοκτονιών εγκαινιάστηκε τον Μάιο του 2007. 

Επανδρωμένη με ειδικευμένους ψυχολόγους και ψυχιάτρους, η γραμμή λειτουργεί εικοσιτέσσερις ώρες το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα και προσφέρει με αστική χρέωση τις εξής υπηρεσίες:

-Συμβουλευτική παρέμβαση σε κατάσταση κρίσης για  την αποφυγή της αυτοκτονίας

-Υποστήριξη σε άτομα που βιώνουν την απώλεια αγαπημένου προσώπου από αυτοκτονία ή ανησυχούν για κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο

-Παραπομπή  στην Κλίμακα και σε άλλες υπηρεσίες  ψυχικής υγείας για παρακολούθηση από ειδικό θεραπευτή

-Ενημέρωση  για ζητήματα ψυχικής υγείας

Η «ψυχρή» αλήθεια της αυτοκτονίας

«Αυτές τις μέρες, ο αριθμός των κλήσεων που λαμβάνουμε καθημερινά είναι είκοσι ως σαράντα. Θα λέγαμε ότι οι κλήσεις επηρεάζονται από τις κοινωνικές συγκυρίες και ποσοτικά αλλά και όσον αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους (π.χ. προβλήματα και αιτήματα των καλούντων)», μας λέει η κ. Ελένη Μπεκιάρη, ειδική ψυχικής υγείας που εργάζεται για την Κλίμακα.

«Δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη διαδικασία κατά την απάντηση μιας κλήσης», μας αναφέρει για τον «χειρισμό» κάποιου ανθρώπου που καλεί στην γραμμή, σκεπτόμενος την αυτοκτονία. «Η κάθε απάντηση εξατομικεύεται ανάλογα με την προσωπικότητα και τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο που καλεί.

»Οι περισσότεροι άνθρωποι που σκέφτονται την αυτοκτονία είναι αμφιθυμικοί- δηλαδή αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν διατρέχουν κίνδυνο αυτοκτονίας», συνεχίζει, εξηγώντας μας αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως «παράδοξο», το γεγονός δηλαδή πως κάποιος που θέλει να δώσει τέλος στη ζωή του, καλεί για βοήθεια. 

Τα «σημάδια» της αυτοχειρίας

Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε για έναν δικό μας άνθρωπο; Υπάρχουν ενδείξεις για πιθανή διάθεση αυτοχειρίας, και πώς μπορούμε να επέμβουμε χωρίς να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα;

Σύμφωνα με την κ. Μπεκιάρη, οι άνθρωποι που σκέφτονται ν αυτοκτονήσουν εμφανίζουν αλλαγές στη συμπεριφορά (είναι μελαγχολικοί, αποσυρμένοι, ανήσυχοι, ή ευερέθιστοι), αλλαγές στον ύπνο και στην όρεξη, δεν βρίσκουν ευχαρίστηση ακόμα και σε πράγματα που πριν τους ευχαριστούσαν, δυσκολεύονται στην επικοινωνία τους με τους άλλους, μπορεί να μιλούν για το θάνατο και την αυτοκτονία και να χαρίζουν προσωπικά τους αντικείμενα. 

«Οι συγγενείς ή οι φίλοι συνήθως διστάζουν να μιλήσουν ανοιχτά σε ένα δικό τους άνθρωπο ακόμα κι όταν ανησυχούν. Ωστόσο δεν υπάρχει περίπτωση να δώσουμε σε κάποιον την ιδέα νa αυτοκτονήσει απλά και μόνο ρωτώντας τον, αν σκέφτεται να το κάνει. Αντίθετα, είναι ο μόνος τρόπος να τον παροτρύνουμε να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό», μας λέει.

Όσο για τους ίδιους τους ψυχολόγους και ψυχιάτρους που απαντούν καθημερινά σε (εκ)κλήσεις ανθρώπων οι οποίοι ακροβατούν ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, η κ. Μπεκιάρη μάς λέει: «Ο ειδικός που απαντά στη γραμμή αντιμετωπίζει κάθε τηλεφώνημα σαν μια ξεχωριστή περίπτωση». Πώς είναι όμως να έρχεσαι συνεχώς αντιμέτωπος με την αυτοκτονία; Είναι κάτι που «συνηθίζεται» με τον καιρό; «Ο ειδικός δεν “συνηθίζει”, αλλά προσπαθεί να αποστασιοποιείται έτσι ώστε να μπορεί να παραμένει ψύχραιμος και χρήσιμος στον καλούντα», συμπληρώνει. 

Είναι ένα τηλεφώνημα αρκετό;

Μια κλήση για βοήθεια που υποδηλώνει ότι κάποιος σκέφτεται την αυτοκτονία είναι σίγουρα η κορυφή του παγόβουνου, στο οποίο έχει προσκρούσει η ψυχική κατάστασή του. Μπορεί ένα απλό τηλεφώνημα να λύσει τα προβλήματά του; «Ο στόχος του τηλεφωνήματος είναι η διαχείριση του επείγοντος, της κρίσης που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος και τον οδηγεί να μας καλέσει εκείνη τη στιγμή», επισημαίνει η κ. Μπεκιάρη. «Ωστόσο, ένα μόνο τηλεφώνημα δεν φτάνει για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα που οδηγεί τον συγκεκριμένο άνθρωπο στην αυτοκτονία.

»Η αυτοκτονία είναι πολυπαραγοντική αιτία – παίζουν ρόλο παράγοντες που έχουν να κάνουν με το φύλο, την ηλικία, την οικονομική και οικογενειακή κατάσταση, την ψυχική υγεία κλπ). Πολύ συχνά υπάρχει κάποια κατάθλιψη που χρειάζεται αντιμετώπιση», μας λέει.

Πώς μπορεί λοιπόν η ψυχολογική υποστήριξη να ξεφύγει από το πλαίσιο ενός τηλεφωνικού καλωδίου και να δει το συνολικότερο πρόβλημα του κάθε ανθρώπου; «Αυτό που χρειάζεται», καταλήγει η ειδικός, «είναι να αναζητήσει ο καλών την βοήθεια ενός ειδικού. Η γραμμή 1018 λειτουργεί στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, που υποστηρίζεται από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Στο Κέντρο Ημέρας μπορεί κανείς να δει έναν ειδικό δωρεάν». 

Μάθετε περισσότερα για την γραμμή 1018 και για το Κέντρο Ημέρας, καθώς και όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τις αυτοκτονικές τάσεις, στο ειδικό και εκτενέστατο φυλλάδιο που ετοίμασε η Κλίμακα, με αφορμή την πρόσφατη Παγκόσμια Ημέρα κατά της Αυτοκτονίας.