Τάρανδοι, γκι, χριστουγεννιάτικα δέντρα, ξωτικά και Άγιοι Βασίληδες σε πολλές… ονομαστικές παραλλαγές αποτελούν, για τους περισσότερους από εμάς τις κλασσικές χριστουγεννιάτικες εικόνες. Και κάπου εκεί, λέει η ευρύτατα διαδεδομένη αντίληψη, εξαντλούνται και τα χριστουγεννιάτικα έθιμα –με μερικές διαφοροποιήσεις στα παραδοσιακά εδέσματα των κατά τόπους κουζινών. Σωστά;
Λάθος. Διότι μπορεί τα Χριστούγεννα να αποτελούν για τον αποκαλούμενο δυτικό κόσμο πρωταρχικά θρησκευτική γιορτή –ή, έστω, γιορτή με θρησκευτική αφορμή–, γιορτάζονται όμως παγκοσμίως, με διαφορετικά έθιμα και εκδηλώσεις που, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το θρησκευτικό τους χαρακτήρα.
Οι κυνικοί θα το πουν εμπορευματοποίηση, ή δυτική επιρροή, οι ρομαντικοί θα το κατατάξουν στα κοινά στοιχεία που ενώνουν τους λαούς της υφηλίου. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι, όπου και να ταξιδέψετε τα φετινά Χριστούγεννα, θα συναντήσετε εορτασμούς και εκδηλώσεις που, αν δε σας θυμίσουν τις παραδόσεις της Γηραιάς Ηπείρου, σίγουρα δε θα σας αφήσουν να ξεχάσετε το πνεύμα της γιορτής.
Αυτό, βέβαια, είναι μάλλον κάθε άλλο παρά θετικό για τους αντιφρονούντες της εορταστικής φρενίτιδας. Αν ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία, είναι πολύ πιθανό να απογοητευτείτε αν συνεχίσετε την ανάγνωση. Οι υπόλοιποι, ακολουθήστε μας στο γύρο του κόσμου σε δέκα χριστουγεννιάτικα έθιμα, που θα ανατρέψει τις αντιλήψεις σας περί εορταστικής μονοτονίας και χριστουγεννιάτικης μανιέρας.
* Στην Πολωνία, το πρώτο αστέρι που θα εμφανιστεί στον ουρανό την παραμονή των Χριστουγέννων σηματοδοτεί την έναρξη της γιορτής. Η ονομασία του, Gwiazdka, δόθηκε προς τιμήν του άστρου της Βηθλεέμ. Άτυποι διαγωνισμοί διοργανώνονται μεταξύ φίλων και οικογενειών, με νικητή τον πρώτο που θα καταφέρει να διακρίνει το αστέρι. Αφού αυτό εμφανιστεί, το δείπνο των 12 (!) πιάτων, που συμβολίζουν τους δώδεκα αποστόλους, ξεκινά με μία βάφλα, που λέγεται Oplatek, από την οποία κάθε μέλος της οικογένειας κόβει ένα κομμάτι, κάνοντας μια ευχή για τον επόμενο χρόνο στο άτομο που κάθεται δίπλα του.
* Για τους Τσέχους, η παραμονή των Χριστουγέννων είναι μέρα νηστείας. Λέγεται, μάλιστα, ότι όποιος καταφέρει να μη φάει τίποτα μέχρι το δείπνο, το οποίο σερβίρεται γύρω στις 6-7 το απόγευμα, θα δει ένα χρυσό γουρούνι. Μετά το εορταστικό δείπνο, τα μήλα κόβονται σε σχήμα σταυρού, όπως η βασιλόπιτα, και το σχήμα που δημιουργείται στο κουκούτσι –σταυρός ή αστέρι– θεωρείται αντίστοιχα κακός ή καλός οιωνός για την επόμενη χρονιά. Ανάλογες ”προβλέψεις” για την επόμενη χρονιά γίνονται την παραμονή των Χριστουγέννων και στην Πολωνία, με τη βοήθεια ενός δοχείου με νερό, στο οποίο ρίχνεται κερί μελισσών που δημιουργεί διάφορα σχήματα.
* Αν ταξιδέψετε στις Φιλιππίνες γύρω στα μέσα Σεπτεμβρίου, μην εκπλαγείτε ακούγοντας τα κάλαντα. Οι εορτασμοί των Χριστουγέννων εδώ κρατούν 3 μήνες, και ξεκινούν νωρίς. Πολύ νωρίς. Στις 4 το πρωί της 16ης Δεκεμβρίου ξεκινούν οι πρωινές λειτουργίες, οι οποίες πραγματοποιούνται εννέα συνεχόμενες μέρες. Η παράδοση λέει πως αν κάποιος παρακολουθήσει και τις εννιά, τότε οι ευχές του θα εκπληρωθούν.
* Το χριστουγεννιάτικο ”κράκερ” είναι ένας κύλινδρος από χαρτόνι, τυλιγμένο με πολύχρωμο χαρτί, το οποίο περιέχει μικρά δωράκια, γλυκά και ένα γνωμικό ή μια πρόβλεψη για το μέλλον, όπως αυτές των κινέζικων fortune cookies. Δύο άτομα τραβούν τις άκρες του, κάνοντάς το να σπάσει σε δύο άνισα κομμάτια. Όποιος τραβήξει το μεγαλύτερο κομμάτι, κερδίζει και το περιεχόμενο. Το συγκεκριμένο παιχνίδι είναι εξαιρετικά δημοφιλές στη Βρετανία –λέγεται, μάλιστα, ότι γνωρίζει μεγάλη απήχηση στους κύκλους της βασιλικής οικογένειας, όπου το περιεχόμενό του αντικαθίσταται από αντικείμενα μεγαλύτερης αξίας– συναντάται όμως και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ και στον Καναδά.
* Ένα από τα πλέον διαδεδομένα πρωτότυπα έθιμα είναι αυτό της παραλίας Bondi, στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας, όπου ο Άγιος Βασίλης εμφανίζεται με μαγιό και τζετ σκι, αντί για έλκηθρο, και μοιράζει δώρα στους παρευρισκομένους που ετοιμάζουν το χριστουγεννιάτικο γεύμα σε αυτοσχέδια μπάρμπεκιου. Η αλήθεια, πάντως, είναι πως οι ντόπιοι θεωρούν το συγκεκριμένο έθιμο τουριστική ατραξιόν και προτιμούν να προβάλλουν ως αυθεντική παράδοση της χώρας τα λεγόμενα ”carols by candlelight”, που τραγουδιούνται στους δρόμους και τις πλατείες υπό το φως των κεριών, από ομάδες παιδιών και ενηλίκων, δημιουργώντας μία μοναδική ατμόσφαιρα στις γειτονιές των πόλεων.
* Τα κάλαντα γενικότερα είναι αρκετά διαδεδομένα παγκοσμίως, καθώς τα συναντάμε σε πολλές άλλες χώρες, από τη Ρουμανία μέχρι τη Νότιο Κορέα το Μεξικό, όπου το έθιμο ονομάζεται ”las ramas” –”τα κλαδιά”, από τα κλαδιά που κρατούν τα παιδιά που πηγαίνουν στα σπίτια– και αναβιώνει τις δώδεκα μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Στο Μεξικό, επίσης, συναντάμε και ένα παρόμοιο έθιμο, όπου για εννέα μέρες παρέες παιδιών επισκέπτονται τα σπίτια αναζητώντας στέγη, αναπαριστώντας το ταξίδι του Ιωσήφ και της Παναγίας προς τη Βηθλεέμ. Το σπίτι που θα τους δώσει στέγη –το τρίτο στη σειρά από αυτά που θα επισκεφθούν– είναι αυτό στο οποίο θα προσευχηθούν και που θα τους παρέχει τις προμήθειες –σε φαγητά και γλυκά– για το ταξίδι.
* Αν βρεθείτε στη Νορβηγία από τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων μέχρι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, το σκηνικό πιθανότατα θα σας θυμίσει το αμερικάνικο Halloween, καθώς παρέες παιδιών μασκαρεμένων με ανάλογα, κυρίως τρομακτικά, κοστούμια περιδιαβαίνουν τους δρόμους και επισκέπτονται τα σπίτια, ζητώντας γλυκά ή άλλα κεράσματα.
* Μασκαράδες και μεταμφιέσεις συναντάμε την περίοδο των Χριστουγέννων και στη Νιγηρία, όπου οι εορτασμοί στους δρόμους περιλαμβάνουν, επίσης, πυροτεχνήματα και μικρές, αυτοσχέδιες παρελάσεις. Αν και τα Χριστούγεννα δεν είναι επίσημη γιορτή εδώ, εορτάζονται με παραδοσιακά γεύματα και ανταλλαγές δώρων μεταξύ των οικογενειών, κυρίως στις ανατολικές και νότιες περιοχές της χώρας.
* Στον Καναδά, λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα πραγματοποιείται η ετήσια παρέλαση των Άγιων Βασίληδων, ή Santa Claus Parade, που θυμίζει αρκετά το concept των ευρωπαϊκών αποκριάτικων καρναβαλιών –επικεντρωμένη, βέβαια, στο χριστουγεννιάτικο στοιχείο και με απόλυτο πρωταγωνιστή τον παππού με την κόκκινη στολή και την άσπρη γενειάδα που μοιράζει δώρα στους παρευρισκομένους.
* Στο Εκουαντόρ, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, παράξενα σκιάχτρα, φτιαγμένα από ξύλο, εφημερίδες και κουρέλια, πολλά από τα οποία μοιάζουν με πολιτικούς και άλλους, όχι ιδιαίτερα αγαπητούς, διάσημους άνδρες, καίγονται, κάνοντας τα πυροτεχνήματα με τα οποία είναι παραγεμισμένα να φωτίσουν τον ουρανό. Ο συμβολισμός αναφέρεται στον αποχαιρετισμό του χρόνου και των δυσάρεστων γεγονότων που συνέβησαν κατά τη διάρκειά του (οι πολιτικοί που λέγαμε…).
Η.Κ.
