Πρωτομαγιάτικο στεφάνι: Από πού βαστάει το έθιμο;
Το πιο ανοιξιάτικο ελληνικό έθιμο μάς ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, φέρνοντας στη ζωή μας άρωμα παράδοσης, αναγέννησης και αισιοδοξίας.
Η Πρωτομαγιά δεν είναι μόνο αργία και αφορμή για εκδρομή –είναι κι ένα από τα πιο όμορφα και ευωδιαστά έθιμα της ελληνικής παράδοσης. Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, πλεγμένο με λουλούδια, μυρωδικά και σύμβολα της φύσης, κρεμιέται σε πόρτες και μπαλκόνια για να υποδεχτεί την άνοιξη και να φέρει στο σπίτι καλοτυχία, υγεία και ευημερία. Πότε, όμως, ξεκίνησε αυτό το έθιμο και τι συμβολίζει στην ουσία;
Από την αρχαία Ελλάδα (όπως ξεκινάνε όλα)
Η 1η Μαΐου ήταν από την αρχαιότητα μια μέρα συνδεδεμένη με τη φύση και την αναγέννηση. Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν τη θεά Δήμητρα, θεότητα της γης και της γεωργίας, και γιόρταζαν την ανθοφορία με προσφορές και γιορτές. Το στεφάνι με λουλούδια είχε τότε χαρακτήρα ιερό, καθώς πίστευαν πως φέρνει ευφορία στα σπαρτά και απομακρύνει το κακό. Αντίστοιχες γιορτές υπήρχαν και στη Ρώμη, με τα περίφημα Floralia προς τιμήν της θεάς των λουλουδιών Φλόρα, αλλά και σε πολλές άλλες αγροτικές κοινωνίες της Ευρώπης.
Σκόρδο για το… μάτι (το ‘ξερες; δεν το ‘ξερες, εδώ τα μαθαίνεις όλα)
Με το πέρασμα των αιώνων και την επικράτηση του χριστιανισμού, το έθιμο τροποποιήθηκε, αλλά δεν χάθηκε. Το στεφάνι της Πρωτομαγιάς παρέμεινε ζωντανό, κυρίως στην ύπαιθρο, και διατηρήθηκε ως σύμβολο της άνοιξης και της φυσικής αναγέννησης. Η κατασκευή του γινόταν και εξακολουθεί να γίνεται με συλλογική διάθεση, με παιδιά και μεγάλους να βγαίνουν στη φύση για να μαζέψουν λουλούδια, κλαδιά ελιάς ή δάφνης, στάχυα και τριαντάφυλλα. Κάθε τι έχει τον δικό του συμβολισμό: η παπαρούνα για τη χαρά, το στάχυ για τη γονιμότητα, η ελιά για την ειρήνη, το σκόρδο (που συχνά κρύβεται ανάμεσα στα άνθη) για να διώχνει το κακό μάτι.
Κύκλους κάνει η ζωή (και η άνοιξη επίσης)
Ένα άλλο στοιχείο που αξίζει να αναφερθεί είναι η σύνδεση του εθίμου με τον κύκλο της ζωής. Το στεφάνι, ως κύκλος, δεν έχει αρχή και τέλος: Είναι ένα διαχρονικό σύμβολο συνέχειας. Το κρέμασμά του στην πόρτα του σπιτιού λειτουργεί κάπως σαν ξόρκι, και παλαιότερα συνήθιζαν να το αφήνουν εκεί μέχρι τις 24 Ιουνίου, του Άη Γιάννη του Κλήδονα, οπότε και το έκαιγαν μαζί με άλλα παλιά αντικείμενα, κλείνοντας τον κύκλο της άνοιξης.
Εσύ στεφάνι φτιάχνεις;
Σήμερα, παρόλο που ζούμε σε πιο αστικές και συχνά απομακρυσμένες από τη φύση κοινωνίες, το έθιμο του πρωτομαγιάτικου στεφανιού διατηρεί τη γοητεία του. Μας υπενθυμίζει την αξία της επαφής με τη φύση, την ανάγκη για ανανέωση, αλλά και τη δύναμη των συλλογικών εμπειριών. Ακόμα κι αν δεν πλέξουμε μόνοι μας στεφάνι, η εικόνα των λουλουδιών στην πόρτα ή στο μπαλκόνι είναι αρκετή για να μας φτιάξει τη διάθεση και να μας ενώσει, έστω και άτυπα, με μια παράδοση που μετρά αιώνες.
