Πόσο χρόνο ζωής έχει το δάσος του Αμαζονίου;
Ο μεγαλύτερος πνεύμονας της Γης κινδυνεύει… και έχει, δυστυχώς, πολύ λιγότερο χρόνο ζωής από αυτόν που φαντάζεσαι.
Το δάσος του Αμαζονίου είναι το μεγαλύτερο τροπικό δάσος του μικρού μας πλανήτη. Με έκταση που ξεπερνά τα έξι εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (αν δεν ξέρεις πόσο είναι αυτό σκέψου ότι ολόκληρη η Ευρώπη –η ήπειρος, όχι η ΕΕ– είναι 10 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα) ο Αμαζόνιος αντιπροσωπεύει μόνος του περισσότερο από το 50% όλων των τροπικών μας δασών.
Το δάσος του Αμαζονίου ανήκει στο μεγαλύτερο μέρος του (60%) στη Βραζιλία, και ακολουθούν το Περού με 13%, η Κολομβία με 10%, και με μικρότερα ποσοστά η Βενεζουέλα, ο Ισημερινός, η Βολιβία, η Γουιάνα, το Σουρινάμ και η Γαλλική Γουιάνα.
Η βιομηχανία βοοειδών της Βραζιλίας, που εξάγει τεράστιες ποσότητες βόειου κρέατος και δερμάτων σε όλο τον πλανήτη, είναι υπεύθυνη για περίπου το 80% της αποψίλωσης των δασών στην περιοχή, ή περίπου το 14% της συνολικής ετήσιας αποψίλωσης των δασών στον κόσμο, ποσοστά που την καθιστούν τον μεγαλύτερο μεμονωμένο παράγοντα αποψίλωσης δασικών εκτάσεων παγκοσμίως. Μέχρι το 1995, το 70% της πρώην δασωμένης γης στον Αμαζόνιο και το 91% της αποψιλωμένης γης από το 1970 είχαν μετατραπεί σε εκτάσεις εκτροφής βοοειδών.
Μεγάλο μέρος της εναπομείνασας αποψίλωσης των δασών στον Αμαζόνιο έχει προκληθεί από τους αγρότες που εκκαθάρισαν γη (ενίοτε χρησιμοποιώντας τη μέθοδο κοπής και καύσης) για μικρής κλίμακας γεωργία επιβίωσης ή μηχανοποιημένες καλλιέργειες που παράγουν σόγια, φοινικέλαιο και άλλα εξαγώγιμα αγροτικά προϊόντα.
Πάνω από το ένα τρίτο του δάσους του Αμαζονίου ανήκει σε περισσότερες από 3.344 επίσημα αναγνωρισμένες αυτόχθονες φυλές. Μέχρι το 2015, μόνο το 8% της αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου γινόταν σε δάση που κατοικούνται από αυτόχθονες πληθυσμούς. Αντιθέτως, το 88% της αποψίλωσης συνέβη σε μια έκταση που δεν ανήκει σε ιθαγενείς και δεν είναι προστατευόμενη περιοχή –αυτή η έκταση αντιστοιχεί σε λιγότερο από 50% του Αμαζόνιου.
Ιστορικά, οι αυτόχθονες πληθυσμοί του Αμαζονίου εξαρτώνται από το δάσος για τροφή, καταφύγιο, νερό, φυτικές ίνες, καύσιμα και φάρμακα. Το δάσος είναι επίσης άμεσα συνδεδεμένο με την ταυτότητα και την κοσμολογία τους. Για το λόγο αυτό, τα ποσοστά αποψίλωσης είναι χαμηλότερα στις αυτόχθονες περιοχές, παρά τις πιέσεις που ενθαρρύνουν την αποψίλωση των δασών, και οι οποίες γίνονται ολοένα και πιο έντονες.
Σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα του 2018 που συγκεντρώθηκαν από το πρόγραμμα παρακολούθησης της αποψίλωσης των δασών Prodes, η αποψίλωση του Αμαζονίου έχει φτάσει στο υψηλότερο ποσοστό μέσα σε μια δεκαετία. Περίπου 7.900 τετραγωνικά χιλιόμετρα του τροπικού δάσους καταστράφηκαν μεταξύ Αυγούστου 2017 και Ιουλίου 2018.
Οι επιστήμονες πλέον συμφωνούν ότι κάποια στιγμή το δάσος θα φτάσει σε ένα σημείο καμπής, όπου δεν θα είναι πλέον σε θέση να παράγει αρκετές βροχοπτώσεις για να συντηρηθεί. Σύμφωνα με μια έκθεση του Νοεμβρίου 2021 από το INPE της Βραζιλίας, με βάση δορυφορικά δεδομένα, η αποψίλωσή του αυξήθηκε κατά 22% το 2020, με αποτέλεσμα να βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2006.
Η ζημιά, βέβαια, δεν ξεκίνησε τότε: Το 2015 η παράνομη αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου αυξήθηκε για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, ως αποτέλεσμα της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης για προϊόντα όπως το φοινικέλαιο. Όσο η ζήτηση αυξάνεται, οι Βραζιλιάνοι αγρότες αποψιλώνουν το δάσος για να δημιουργήσουν περισσότερο χώρο για καλλιέργειες όπως το φοινικέλαιο και η σόγια.
H NASA υπολογίζει ότι εάν η αποψίλωση συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, τα εναπομείναντα τροπικά δάση του πλανήτη, περιλαμβανομένου του Αμαζονίου, θα εξαφανιστούν σε περίπου 100 χρόνια από σήμερα.
Και το πράγμα γίνεται χειρότερο: Τον Ιανουάριο του 2019, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Jair Bolsonaro εξέδωσε διάταγμα που επιτρέπει στο υπουργείο Γεωργίας να επιβλέπει μέρος της γης στον Αμαζόνιο. Οι κτηνοτρόφοι και οι εταιρείες εξόρυξης τάχθηκαν υπέρ της απόφασής του.
Η οικονομική πολιτική της Βραζιλίας ωθεί την κυβέρνηση να εγκρίνει την ανάπτυξη σε εδάφη που ανήκουν σε αυτόχθονες φυλές, προκειμένου να ενισχύσει τις εξαγωγές και να επιτύχει οικονομική ανάπτυξη. Η πολιτική αυτή έχει, προφανώς, δεχτεί επικρίσεις, αφενός γιατί θα θέσει σε κίνδυνο τις ζωές των φυλών του Αμαζονίου, και αφετέρου γιατί η αποψίλωση των δασών θα οδηγήσει στην επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, αυξάνοντας παράλληλα τη συμβολή της Βραζιλίας σε αυτήν.
Το δάσος του Αμαζονίου ανήκει στο μεγαλύτερο μέρος του (60%) στη Βραζιλία, και ακολουθούν το Περού με 13%, η Κολομβία με 10%, και με μικρότερα ποσοστά η Βενεζουέλα, ο Ισημερινός, η Βολιβία, η Γουιάνα, το Σουρινάμ και η Γαλλική Γουιάνα.
Η βιομηχανία βοοειδών της Βραζιλίας, που εξάγει τεράστιες ποσότητες βόειου κρέατος και δερμάτων σε όλο τον πλανήτη, είναι υπεύθυνη για περίπου το 80% της αποψίλωσης των δασών στην περιοχή, ή περίπου το 14% της συνολικής ετήσιας αποψίλωσης των δασών στον κόσμο, ποσοστά που την καθιστούν τον μεγαλύτερο μεμονωμένο παράγοντα αποψίλωσης δασικών εκτάσεων παγκοσμίως. Μέχρι το 1995, το 70% της πρώην δασωμένης γης στον Αμαζόνιο και το 91% της αποψιλωμένης γης από το 1970 είχαν μετατραπεί σε εκτάσεις εκτροφής βοοειδών.
Μεγάλο μέρος της εναπομείνασας αποψίλωσης των δασών στον Αμαζόνιο έχει προκληθεί από τους αγρότες που εκκαθάρισαν γη (ενίοτε χρησιμοποιώντας τη μέθοδο κοπής και καύσης) για μικρής κλίμακας γεωργία επιβίωσης ή μηχανοποιημένες καλλιέργειες που παράγουν σόγια, φοινικέλαιο και άλλα εξαγώγιμα αγροτικά προϊόντα.
Πάνω από το ένα τρίτο του δάσους του Αμαζονίου ανήκει σε περισσότερες από 3.344 επίσημα αναγνωρισμένες αυτόχθονες φυλές. Μέχρι το 2015, μόνο το 8% της αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου γινόταν σε δάση που κατοικούνται από αυτόχθονες πληθυσμούς. Αντιθέτως, το 88% της αποψίλωσης συνέβη σε μια έκταση που δεν ανήκει σε ιθαγενείς και δεν είναι προστατευόμενη περιοχή –αυτή η έκταση αντιστοιχεί σε λιγότερο από 50% του Αμαζόνιου.
Ιστορικά, οι αυτόχθονες πληθυσμοί του Αμαζονίου εξαρτώνται από το δάσος για τροφή, καταφύγιο, νερό, φυτικές ίνες, καύσιμα και φάρμακα. Το δάσος είναι επίσης άμεσα συνδεδεμένο με την ταυτότητα και την κοσμολογία τους. Για το λόγο αυτό, τα ποσοστά αποψίλωσης είναι χαμηλότερα στις αυτόχθονες περιοχές, παρά τις πιέσεις που ενθαρρύνουν την αποψίλωση των δασών, και οι οποίες γίνονται ολοένα και πιο έντονες.
Σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα του 2018 που συγκεντρώθηκαν από το πρόγραμμα παρακολούθησης της αποψίλωσης των δασών Prodes, η αποψίλωση του Αμαζονίου έχει φτάσει στο υψηλότερο ποσοστό μέσα σε μια δεκαετία. Περίπου 7.900 τετραγωνικά χιλιόμετρα του τροπικού δάσους καταστράφηκαν μεταξύ Αυγούστου 2017 και Ιουλίου 2018.
Οι επιστήμονες πλέον συμφωνούν ότι κάποια στιγμή το δάσος θα φτάσει σε ένα σημείο καμπής, όπου δεν θα είναι πλέον σε θέση να παράγει αρκετές βροχοπτώσεις για να συντηρηθεί. Σύμφωνα με μια έκθεση του Νοεμβρίου 2021 από το INPE της Βραζιλίας, με βάση δορυφορικά δεδομένα, η αποψίλωσή του αυξήθηκε κατά 22% το 2020, με αποτέλεσμα να βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2006.
Η ζημιά, βέβαια, δεν ξεκίνησε τότε: Το 2015 η παράνομη αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου αυξήθηκε για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, ως αποτέλεσμα της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης για προϊόντα όπως το φοινικέλαιο. Όσο η ζήτηση αυξάνεται, οι Βραζιλιάνοι αγρότες αποψιλώνουν το δάσος για να δημιουργήσουν περισσότερο χώρο για καλλιέργειες όπως το φοινικέλαιο και η σόγια.
H NASA υπολογίζει ότι εάν η αποψίλωση συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, τα εναπομείναντα τροπικά δάση του πλανήτη, περιλαμβανομένου του Αμαζονίου, θα εξαφανιστούν σε περίπου 100 χρόνια από σήμερα.
Και το πράγμα γίνεται χειρότερο: Τον Ιανουάριο του 2019, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Jair Bolsonaro εξέδωσε διάταγμα που επιτρέπει στο υπουργείο Γεωργίας να επιβλέπει μέρος της γης στον Αμαζόνιο. Οι κτηνοτρόφοι και οι εταιρείες εξόρυξης τάχθηκαν υπέρ της απόφασής του.
Η οικονομική πολιτική της Βραζιλίας ωθεί την κυβέρνηση να εγκρίνει την ανάπτυξη σε εδάφη που ανήκουν σε αυτόχθονες φυλές, προκειμένου να ενισχύσει τις εξαγωγές και να επιτύχει οικονομική ανάπτυξη. Η πολιτική αυτή έχει, προφανώς, δεχτεί επικρίσεις, αφενός γιατί θα θέσει σε κίνδυνο τις ζωές των φυλών του Αμαζονίου, και αφετέρου γιατί η αποψίλωση των δασών θα οδηγήσει στην επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, αυξάνοντας παράλληλα τη συμβολή της Βραζιλίας σε αυτήν.
