Πώς επηρεάζει τους άνδρες η πατριαρχία;
Η πατριαρχία δεν είναι μία ασαφής λέξη που χρησιμοποιείται από την κοινότητα για να εκφράσει την καταπίεση των γυναικών· έχει βαθύτερο νόημα.
της Κατερίνας Σπανού
Πατριαρχία, η : (κοινων.) μορφή οργάνωσης των πρωτόγονων κοινωνιών, στην οποία ο άντρας (πατέρας) κατέχει την κυρίαρχη θέση στην κοινωνία και στην οικογένεια. (πρβ. μητριαρχία). || (επέκτ.) η κυριαρχία του πατέρα (άντρα) μέσα στην οικογένεια.
Οι κοινωνίες μας, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων στην Ασία, είναι δομημένες πατριαρχικά. Αυτό σημαίνει πως οι απόγονοι κληρονομούν το επίθετο του πατέρα, παρότι το μισό dna είναι γενετικά πανομοιότυπο με της μητέρας τους, οι άνδρες διαδέχονται στον θρόνο τους βασιλείς, εκτός κι αν ευθυγραμμιστούν οι πλανήτες και συμβεί ό,τι και στη βασίλισσα Ελισσάβετ Β’, και κατά βάση, οι απανταχού θέσεις εξουσίας «ανήκουν» στους άνδρες.
Στις τρανταχτές της εκφάνσεις, εκτός των νομοθετημένων που πλέον θεωρούνται a priori φυσιολογικές όπως η κληρονομιά του ονόματος του πατέρα, η πατριαρχία παρατηρείται και στην εντύπωση που έχει δημιουργηθεί πως η γυναίκα, είτε κόρη, είτε μάνα, είτε σύντροφος είναι κάποιου είδους ιδιοκτησία για τον άνδρα. Η μητέρα αν χωρίσει «δε δικαιούται» να αποκτήσει καινούριο σύντροφο, η σύντροφος οφείλει να μείνει στο σπίτι όταν γεννηθεί το παιδί και η κόρη είναι πιο περιορισμένη όσον αφορά τις εξόδους της σε σχέση με τον γιο.
Πράγματι, τα άτομα που μεγάλωσαν σε ένα σπίτι με αδερφό-ή του αντίθετου φύλου, είναι εξοικειωμένα με τους ρόλους που επιβάλλει η πατριαρχία. Ανακαλώντας τις εφηβικές μου αναμνήσεις, θυμάμαι πολύ έντονα τον διαχωρισμό των ρόλων στην οικογένεια. Τα σαββατοκύριακα όταν επισκεπτόμασταν τον πατέρα, το ένα παιδί έπρεπε να πλύνει τα πιάτα και το άλλο να κατεβάσει τα σκουπίδια. Η εντολή ήταν σαφής, η Κατερίνα πλένει τα πιάτα επειδή είναι κορίτσι, ο Κωνσταντίνος κατεβάζει τα σκουπίδια επειδή είναι αγόρι. Κανένας από τους δύο μας δεν αποδεχόταν τον ρόλο που του δινόταν, μας φαινόταν παράλογο. Ποια έμφυτη ικανότητα προστάζει στη γυναίκα ότι πλένει καλύτερα τα πιάτα από έναν άντρα και ποιο γονίδιο καθιστά τον άντρα ικανότερο στο πέταγμα σκουπιδιών από τη γυναίκα;
Σε παρόμοιο μοτίβο κινούνταν και οι νουθεσίες μέσα στο σπίτι. Όταν ερχόταν εκείνη η ώρα που ο πατέρας έπρεπε να μου υποδείξει το λάθος μου, η συζήτηση εξελισσόταν σε ήρεμους τόνους, γινόταν πολιτισμένα. Στην ίδια συνθήκη, όταν τον ρόλο του ατίθασου έφηβου αναλάμβανε ο αδερφός μου, τα πολλά λόγια ήταν περιττά· δύο προτάσεις στην προστακτική με υψηλό τόνο στη φωνή, αρκούσαν. Όποτε ο γιος ρωτούσε «Γιατί στην Κατερίνα μιλάς ήρεμα;», η απάντηση ήταν «γιατί η Κατερίνα είναι κορίτσι και τα κορίτσια είναι ευαίσθητα».
Και με τη μητέρα ο καταμερισμός αυτός δεν άλλαζε τραγικά. Κατά τη φοιτητική περίοδο της ζωής μας στο ερώτημα «γιατί πηγαίνεις συνέχεια στον Κωνσταντίνο να μαγειρέψεις και να του πλύνεις ρούχα;» η απάντηση ήταν πάλι «γιατί ο Κωνσταντίνος είναι άντρας». Σε συζητήσεις με μοναχοπαίδια φίλους η ευθύνη έγερνε στους γονείς, θεωρούσαν πως πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό, κι όχι στη ρίζα του, την πατριαρχία. Ωστόσο, σε αντίστοιχες συζητήσεις με φίλες και φίλους με αδέρφια οι εμπειρίες ήταν κοινές -όσο πλαισιώνονταν από τη μέση ελληνική οικογένεια. Τα παράπονα έδιναν και έπαιρναν κι από τις δύο πλευρές, τα κορίτσια ήταν τα πιο «χαϊδεμένα», τα αγόρια τα πιο «κακομαθημένα». Η διαφορετική μεταχείριση λειτούργησε σαν εναρκτήριο λάκτισμα, είτε για να αποδεχτεί πιστά το κάθε άτομο τον ρόλο του, είτε για να αντιταχθεί εντελώς σε αυτόν. Η ίδια δηλαδή η συμπεριφορά των γονιών δημιούργησε ένα δίπολο στην κοινωνία, κατά το οποίο υπάρχει μία διαρκής αντιπαράθεση μεταξύ εκείνων που αποδέχονται τον ρόλο τους και εκείνων που δε θέλουν να μπουν σε καλούπια.
Ακόμη και εκείνοι που «υποτάσσονται» στις προσταγές της πατριαρχικής κοινωνίας, όταν έρχεται στο τραπέζι η συζήτηση περί σεξισμού, άθελά τους εκφράζουν τα παράπονα τους για την πατριαρχία. Ο άντρας «πρέπει» να είναι ο κουβαλητής, οι άντρες δεν κλαίνε, είναι παράλογο ένας άντρας να θέλει να μείνει στο σπίτι με το παιδί, ο άντρας πρέπει να βγάζει περισσότερα χρήματα από μία γυναίκα, ο άντρας πρέπει να είναι καλός στα σπορ. Ακόμη και σε θέματα υγείας, αν ένας άνδρας παραπονεθεί πως πονάει, είναι αρκετά πιθανό να ακούσει κάτι όπως «σιγά πώς κάνεις έτσι, κοριτσάκι είσαι;». Σε μία βαθύτερη ανάλυση, οι πατριαρχικές αντιλήψεις εμποδίζουν τον άνδρα από το να κόψει τον ομφάλιο λώρο. Αφού δεν είναι μέσα στα tasks του άνδρα να πλύνει και να τακτοποιήσει, καταλήγει τριάντα χρονών χωρίς να ξέρει πώς λειτουργεί ένα πλυντήριο ρούχων.
Προφανώς, οι εποχές αλλάζουν. Προφανώς υπάρχουν οικογένειες που ενημερώνονται περί παιδαγωγικών και αποτελούν τις φωτεινές εξαιρέσεις. Προφανώς η πλειονότητα της γενιάς Ζ δεν αποδέχεται αυτόν τον διαχωρισμό, και ευτυχώς, τον χλευάζει κιόλας. Ωστόσο, επειδή ακόμη θεωρείται «γυναικωτό» ένας άνδρας να κάνει αποτρίχωση (σ.σ. την πρώτη χρονιά που ο αδερφός μου έκανε αποτρίχωση, το δημοφιλέστερο σχόλιο που έλαβε από φίλο του ήταν αν έκανε αποτρίχωση και στο μπικίνι) και εξακολουθεί η θέα ενός δακρυσμένου άντρα να φαίνεται ξένη στα μάτια μας, ίσως ήρθε η ώρα να αναλογιστούν και οι άνδρες αν τους καταπιέζει ή όχι η πατριαρχία.
