Monumenta: Στα ίχνη της αθηναϊκής ιστορίας
O άγνωστος αρχιτεκτονικός πλούτος της πόλης έρχεται στην επιφάνεια χάρη στην αξιόλογη δράση μιας ΜΚΟ. Η συντονίστρια της Monumenta μιλά στο In2life.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Οποιονδήποτε Αθηναίο και να ρωτήσεις θα σου καυχηθεί για την «αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης», με κτίρια όπως «την τριλογία της Πανεπιστημίου», τις «δημιουργίες του Τσίλλερ» και το «Εθνικό Ωδείο». Είναι όμως μόνον αυτός ο αρχιτεκτονικός πλούτος της Αθήνας; Μάλλον όχι.
Σε κάθε γειτονιά της πόλης, σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο, κάποιο κτίριο στέκεται ετοιμόρροπο κρύβοντας μέσα του ιστορία δεκαετιών (ή και αιώνα). Η Αθήνα, μια πόλη που από ένα σημείο και έπειτα στηρίχτηκε εξ’ ολοκλήρου στις κατεδαφίσεις και την ανέγερση πολυκατοικιών, εξακολουθεί να διαθέτει τεράστιο πλούτο αξιόλογων κτιρίων – αγνώστων σε πολλούς – τα οποία αργοπεθαίνουν στο πέρασμα του χρόνου.
Τα κτίρια αυτά, διατηρητέα και μη, επανέρχονται και πάλι στην επιφάνεια μέσα από τη δράση της MKO Monumenta, μιας οργάνωσης η οποία τα τελευταία δύο χρόνια έχει βάλει στόχο να καταγράψει τα αξιόλογα κτίρια και των επτά διαμερισμάτων της πόλης. Η συντονίστρια της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας αυτής προσπάθειας, κ. Ειρήνη Γρατσία, Αρχαιολόγος, μας μίλησε για τη δράση της Monumenta.
Ένας κοινός στόχος
«Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2006 από έξι αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους με σπουδές πάνω στην προστασία των μνημείων. Στόχος μας ήταν να παρουσιάσουμε τα μνημεία της πόλης και να αναδείξουμε τους κινδύνους που διατρέχουν, αλλά και το πόσο σημαντικά είναι στην κοινωνική, αισθητική και αρχιτεκτονική τους αξία», λέει η κ. Γρατσία.
Εγκαίνια Ερυθρού Σταυρού - από το αρχείο της Γ. Διαμαντοπούλου
Η δράση της Monumenta δεν περιορίζεται μόνο στα μνημεία, αλλά και στο τοπίο, στους ελεύθερους χώρους και στους χώρους πρασίνου της πόλης και δραστηριοποιείται σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Η οργάνωση βρίσκεται πίσω από το ομώνυμο ηλεκτρονικό περιοδικό τα οποίο μέχρι στιγμής έχει έξι θεματικές ενότητες και συνεχίζει να εμπλουτίζεται μέσα από τα ευρήματα όσων συμμετέχουν σε αυτήν.
«Στην πορεία αρχίσαμε να δεχόμαστε εκκλήσεις από τον κόσμο ότι το τάδε μνημείο ή το τάδε κτίριο κινδυνεύει και αποφασίσαμε να κάνουμε παρεμβάσεις έτσι ώστε να σωθούν αυτά τα κτίρια», προσθέτει η ίδια. Έτσι η Monumenta, ξεκίνησε να διοργανώνει ημερίδες, εκπαιδευτικά προγράμματα, ξεναγήσεις και πολιτιστικές διαδρομές με στόχο να παρέμβει, αλλά και να ενημερώσει τον κόσμο για τον κτιριακό πλούτο της Αθήνας.
Το μεγάλο εγχείρημα
Εθελοντές εν δράσει.
Το 2012, η Monumenta με την οικονομική στήριξη του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ξεκίνησε να κάνει τα πρώτα βήματα για ένα μεγάλο και πανέμορφο ταξίδι, αυτό της καταγραφής των αξιόλογων κτιρίων της πόλης από το 1830 μέχρι το 1940, ανεξαρτήτως ποιότητας, κατάστασης και χρήσης. «Ξεκίνησαμε να καταγράφουμε κάθε κτίσμα για να δούμε τι έχει απομείνει από την ιστορία της πόλης και να τη γνωρίσουμε. Είμαστε έξι αρχιτέκτονες και 250 εθελοντές», λέει η κ Γρατσία και μιλά για την διαδικασία της καταγραφής:
«Ετοιμάζουμε υπόβαθρα από αεροφωτογραφίες και έχουμε ήδη αρχίσει την καταγραφή του 1ου δημοτικού διαμερίσματος, έχοντας ολοκληρώσει την καταγραφή στο 7ο, το 6ο και το 5ο. Ξεκινάμε από κάθε γειτονιά, π.χ. Κολωνάκι – Λυκαβηττός, την χωρίζουμε σε μικρότερα κομμάτια ανά οικοδομικό τετράγωνο και φωτογραφίζουμε όλα τα κτίρια, καταγράφοντάς τα σε ένα δελτίο. Για παράδειγμα, το τάδε κτίριο έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι διώροφο με κεραμοσκεπές. Είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο γίνεται τόσο συστηματικά για την πόλη. Συλλέγουμε πληροφορίες, μαρτυρίες, μιλάμε με τους ιδιοκτήτες και προσπαθούμε να αντλήσουμε πληροφορίες τόσο για το έτος κατασκευής όσο και για τις αναμνήσεις από τα κτίρια αυτά, οι οποίες ως επί το πλείστον έχουν να κάνουν με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο».
Η σχέση και το δέσιμο των ανθρώπων με τα κτίρια ήταν κάτι το οποίο εντυπωσίασε την κ. Γρατσία σε αυτήν την προσπάθεια. «Είναι κάτι μαγικό», όπως λέει, «Ανακαλύπτεις μια Αθήνα τελείως ανθρώπινη και φιλική μπαίνοντας μέσα στους δρόμους. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων μας έχει ανοίξει τις πόρτες του. Ελάχιστοι είναι επιφυλακτικοί».
Αφού το υλικό καταγραφεί, τα στοιχεία ελέγχονται και καταχωρούνται σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων (δείτε την εδώ), στην οποία ο οποιοσδήποτε μπορεί να βρει πληροφορίες για το κάθε κτίριο, φωτογραφίες, ακόμα και μαρτυρίες από τους ιδιοκτήτες/ενοίκους. Παράλληλα, η ομάδα έχει αναπτύξει mobile εφαρμογή η οποία επιτρέπει στον χρήστη να κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα από το κινητό του, αλλά και να προτείνει όμορφες διαδρομές με βάση τα κτίρια ή να δώσει επιπλέον πληροφορίες για αυτά.
Αφου «κλείσουν» οι καταγραφές για κάθε δημοτικό διαμέρισμα, η Monumenta διοργανώνει εκδηλώσεις στο εκάστοτε διαμέρισμα, όπως επίσης και ξεναγήσει με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν. «Στόχος μας είναι οι κάτοικοι να αγαπήσουν την αρχιτεκτονική, γιατί η Αθήνα έχει όμορφα κτίρια τα οποία είναι σε πολλούς άγνωστα. Γνωρίζοντας την αρχιτεκτονική της πόλης την αγαπάς περισσότερο και την προστατεύεις», λέει χαρακτηριστικά η κ. Γρατσία.
Τα προβλήματα στην αξιοποίηση
Προσφυγικές κατοικίες στα Κουντουριώτικα
Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, σύμφωνα με την κ. Γρατσία, είναι η προστασία του αρχιτεκτονικού αυτού αποθέματος. «Το απόθεμα που έχει σωθεί και διατηρηθεί είναι το 20% αυτού που υπήρχε και βρίσκεται σε περιοχές όπως το Κολωνάκι, η Πλάκα και τα Εξάρχεια. Σε περιοχές όπως η πλατεία Αμερικής και ο Άγιος Ελευθέριος, μιλάμε για καταστροφή κατά 90% λόγω κατεδαφίσεων για να χτιστούν πολυκατοικίες. Οι διηγήσεις των ανθρώπων για τις κατεδαφίσεις είναι συγκλονιστικές. Η Αθήνα ήταν ένα απέραντο εργοτάξιο. Μάλιστα σε περιοχές του 7ου διαμερίσματος, οι κατεδαφίσεις συνεχίζονταν μέχρι και πριν έξι χρόνια. Πρέπει να δούμε τι έχουμε και τι θέλουμε να έχουμε και πώς θα το διαχειριστούμε», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Εξίσου αρνητική, σύμφωνα με την κ. Γρατσία, στην προσπάθεια διατήρησης των κτιρίων είναι η έλλειψη κινήτρων για τους ιδιοκτήτες. «Συναντάμε πολλά εγκαταλειμμένα κτίρια που ο κόσμος δυσκολεύεται να τα φτιάξει γιατί δεν έχει κίνητρο ούτε τις φοροαπαλλαγές που θα έπρεπε να έχει. Η γραφειοκρατία είναι επίσης ένα εμπόδιο προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν είναι καθόλου φιλική προς τους ιδιοκτήτες. Δεν αγαπάμε την αρχιτεκτονική των πόλεων. Σκεφτείτε ότι μετά τον πόλεμο, η οικονομία της χώρας στηρίχτηκε στην κατεδάφιση και η ανάπτυξη με την ανοικοδόμηση. Αυτό είναι απολύτως εχθρικό προς τη διατήρηση του αρχιτεκτονικού πλούτου», προσθέτει.
Οι άγνωστοι «θησαυροί» της πόλης
Gothic εν Αθήναις!
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, οι κρυφοί και άγνωστοι αρχιτεκτονικοί θησαυροί της πόλης ξεπετάγονται από κάθε δρόμο, κάθε γωνία της. Η ομάδα της Monumenta συνάντηση κτίρια του ’20 και του ’30, τότε που η πόλη επεκτεινόταν προς τα Πατήσια και του Γκύζη, τα οποία η κ. Γρατσία θεωρεί εξαιρετικά. «Έχουν στοιχεία του εκλεκτισμού και του art deco, του μοντέρνου κινήματος, είναι εντυπωσιακά. Όσο προχωράμε προς το κέντρο της πόλης, ταξιδεύουμε πίσω στον χρόνο και όταν φτάνουμε στην Πλάκα βρισκόμαστε ήδη στο 1900 και στο 1840. Ήταν εκεί που ξεκίνησε να χτίζεται η πόλη», αναφέρει.
Εξαιρετικής αρχιτεκτονικής αξίας είναι, σύμφωνα με την κ. Γρατσία, και τα δημόσια νοσοκομεία του Άγιου Σάββα, του Ερυθρού Σταυρού και του Έλενα. Κτίρια του μοντέρνου κινήματος του ’30, αδιάφορα για πολλούς κατοίκους της πόλης, τα νοσοκομεία αυτά είναι από τα πλέον εντυπωσιακά δημόσια κτίρια και εκφράζουν απόλυτα την κοινωνική πρόνοια της δεκαετίας αυτής. «Ο Βενιζέλος τότε ήθελε να αναπτυχθεί η υγεία και η εκπαίδευση και αυτό είναι εμφανές στα κτίρια αυτά. Το Ελπίς, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικό», λέει η ίδια. Μια ακόμα έκπληξη για την ομάδα ήταν το γοτθικό σπίτι στο νούμερο 54 της οδού Θήρας. Ένα διώροφο κτίριο, κατοικία του 1914 το οποίο χτίστηκε με βάση τον νεογοτθικό ρυθμό και είναι από τα ελάχιστα που υπάρχουν σε ολόκληρη την χώρα. Το εν λόγω κτίριο άνηκε στην οικογένεια Τυπάλδου από τα Ιόνια νησία, και πλέον το έχει κληρονομήσει η Σίλια Καλλιμάνη.
Εξαιρετικό κτίριο χαρακτηρίζει η κ. Γρατσία και την πολυκατοικία Φάμπρα στη συμβολή των οδών Πατησίων και Θάσου, έργο του αρχιτέκτονα Θουκυδίδη Βαλεντή χαρακτηριστικό του μοντέρνου κινήματος του Bauhaus. «Η πόλη έχει τόση ιστορία. Το νεώτερο της κομμάτι είναι εξαιρετικό και αυτό που δίνει σημασία στο πρόγραμμα είναι η ανώνυμη αρχιτεκτονική. Όλα όσα γίνονται είναι για τα μεγάλα και γνωστά δημόσια κτίρια, όμως εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η ανώνυμη αρχιτεκτονική, δηλαδή τα κτίρια αρχιτεκτόνων που δεν ξέρουμε. Αυτή θέλει μελέτη, θέλει έρευνα. Έχει τόσο ενδιαφέρον η δεκαετία του ‘50», καταλήγει.
Το έργο συνεχίζεται
Αυτή τη στιγμή η ομάδα του Monumenta έχει «μπει» στο πρώτο δημοτικό διαμέρισμα της Αθήνας, αυτό με τα περισσότερα κτίρια, όπως μας πληροφορεί η κ. Γρατσία. Για τους επόμενους έξι μήνες, η καταγραφή θα γίνεται σε καθημερινή βάση με αφετηρία το Κολωνάκι και τον Λυκαβηττό. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο.
* Την Monumenta αποτελούν, πλην της κ. Γρατσία, οι Αρχιτέκτονες Γιώργος Νίνος, Φωτεινή Μπέλλου, Γεωργία Γκουμοπούλου, Ζαννής Πιττακίδης και ο Αρχαιολόγος Στέλιος Λεκκάκης. Οι δωρεάν εκδηλώσεις, σεμινάρια, ξεναγήσεις της Monumenta ανακοινώνονται μέσω της σελίδας της στο Facebook.
Οποιονδήποτε Αθηναίο και να ρωτήσεις θα σου καυχηθεί για την «αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης», με κτίρια όπως «την τριλογία της Πανεπιστημίου», τις «δημιουργίες του Τσίλλερ» και το «Εθνικό Ωδείο». Είναι όμως μόνον αυτός ο αρχιτεκτονικός πλούτος της Αθήνας; Μάλλον όχι.
Σε κάθε γειτονιά της πόλης, σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο, κάποιο κτίριο στέκεται ετοιμόρροπο κρύβοντας μέσα του ιστορία δεκαετιών (ή και αιώνα). Η Αθήνα, μια πόλη που από ένα σημείο και έπειτα στηρίχτηκε εξ’ ολοκλήρου στις κατεδαφίσεις και την ανέγερση πολυκατοικιών, εξακολουθεί να διαθέτει τεράστιο πλούτο αξιόλογων κτιρίων – αγνώστων σε πολλούς – τα οποία αργοπεθαίνουν στο πέρασμα του χρόνου.
Τα κτίρια αυτά, διατηρητέα και μη, επανέρχονται και πάλι στην επιφάνεια μέσα από τη δράση της MKO Monumenta, μιας οργάνωσης η οποία τα τελευταία δύο χρόνια έχει βάλει στόχο να καταγράψει τα αξιόλογα κτίρια και των επτά διαμερισμάτων της πόλης. Η συντονίστρια της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας αυτής προσπάθειας, κ. Ειρήνη Γρατσία, Αρχαιολόγος, μας μίλησε για τη δράση της Monumenta.
Ένας κοινός στόχος
«Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2006 από έξι αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους με σπουδές πάνω στην προστασία των μνημείων. Στόχος μας ήταν να παρουσιάσουμε τα μνημεία της πόλης και να αναδείξουμε τους κινδύνους που διατρέχουν, αλλά και το πόσο σημαντικά είναι στην κοινωνική, αισθητική και αρχιτεκτονική τους αξία», λέει η κ. Γρατσία.
Εγκαίνια Ερυθρού Σταυρού - από το αρχείο της Γ. Διαμαντοπούλου
Η δράση της Monumenta δεν περιορίζεται μόνο στα μνημεία, αλλά και στο τοπίο, στους ελεύθερους χώρους και στους χώρους πρασίνου της πόλης και δραστηριοποιείται σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Η οργάνωση βρίσκεται πίσω από το ομώνυμο ηλεκτρονικό περιοδικό τα οποίο μέχρι στιγμής έχει έξι θεματικές ενότητες και συνεχίζει να εμπλουτίζεται μέσα από τα ευρήματα όσων συμμετέχουν σε αυτήν.
«Στην πορεία αρχίσαμε να δεχόμαστε εκκλήσεις από τον κόσμο ότι το τάδε μνημείο ή το τάδε κτίριο κινδυνεύει και αποφασίσαμε να κάνουμε παρεμβάσεις έτσι ώστε να σωθούν αυτά τα κτίρια», προσθέτει η ίδια. Έτσι η Monumenta, ξεκίνησε να διοργανώνει ημερίδες, εκπαιδευτικά προγράμματα, ξεναγήσεις και πολιτιστικές διαδρομές με στόχο να παρέμβει, αλλά και να ενημερώσει τον κόσμο για τον κτιριακό πλούτο της Αθήνας.
Το μεγάλο εγχείρημα
Εθελοντές εν δράσει.
Το 2012, η Monumenta με την οικονομική στήριξη του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ξεκίνησε να κάνει τα πρώτα βήματα για ένα μεγάλο και πανέμορφο ταξίδι, αυτό της καταγραφής των αξιόλογων κτιρίων της πόλης από το 1830 μέχρι το 1940, ανεξαρτήτως ποιότητας, κατάστασης και χρήσης. «Ξεκίνησαμε να καταγράφουμε κάθε κτίσμα για να δούμε τι έχει απομείνει από την ιστορία της πόλης και να τη γνωρίσουμε. Είμαστε έξι αρχιτέκτονες και 250 εθελοντές», λέει η κ Γρατσία και μιλά για την διαδικασία της καταγραφής:
«Ετοιμάζουμε υπόβαθρα από αεροφωτογραφίες και έχουμε ήδη αρχίσει την καταγραφή του 1ου δημοτικού διαμερίσματος, έχοντας ολοκληρώσει την καταγραφή στο 7ο, το 6ο και το 5ο. Ξεκινάμε από κάθε γειτονιά, π.χ. Κολωνάκι – Λυκαβηττός, την χωρίζουμε σε μικρότερα κομμάτια ανά οικοδομικό τετράγωνο και φωτογραφίζουμε όλα τα κτίρια, καταγράφοντάς τα σε ένα δελτίο. Για παράδειγμα, το τάδε κτίριο έχει αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι διώροφο με κεραμοσκεπές. Είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο γίνεται τόσο συστηματικά για την πόλη. Συλλέγουμε πληροφορίες, μαρτυρίες, μιλάμε με τους ιδιοκτήτες και προσπαθούμε να αντλήσουμε πληροφορίες τόσο για το έτος κατασκευής όσο και για τις αναμνήσεις από τα κτίρια αυτά, οι οποίες ως επί το πλείστον έχουν να κάνουν με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο».
Η σχέση και το δέσιμο των ανθρώπων με τα κτίρια ήταν κάτι το οποίο εντυπωσίασε την κ. Γρατσία σε αυτήν την προσπάθεια. «Είναι κάτι μαγικό», όπως λέει, «Ανακαλύπτεις μια Αθήνα τελείως ανθρώπινη και φιλική μπαίνοντας μέσα στους δρόμους. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων μας έχει ανοίξει τις πόρτες του. Ελάχιστοι είναι επιφυλακτικοί».
Αφού το υλικό καταγραφεί, τα στοιχεία ελέγχονται και καταχωρούνται σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων (δείτε την εδώ), στην οποία ο οποιοσδήποτε μπορεί να βρει πληροφορίες για το κάθε κτίριο, φωτογραφίες, ακόμα και μαρτυρίες από τους ιδιοκτήτες/ενοίκους. Παράλληλα, η ομάδα έχει αναπτύξει mobile εφαρμογή η οποία επιτρέπει στον χρήστη να κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα από το κινητό του, αλλά και να προτείνει όμορφες διαδρομές με βάση τα κτίρια ή να δώσει επιπλέον πληροφορίες για αυτά.
Αφου «κλείσουν» οι καταγραφές για κάθε δημοτικό διαμέρισμα, η Monumenta διοργανώνει εκδηλώσεις στο εκάστοτε διαμέρισμα, όπως επίσης και ξεναγήσει με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν. «Στόχος μας είναι οι κάτοικοι να αγαπήσουν την αρχιτεκτονική, γιατί η Αθήνα έχει όμορφα κτίρια τα οποία είναι σε πολλούς άγνωστα. Γνωρίζοντας την αρχιτεκτονική της πόλης την αγαπάς περισσότερο και την προστατεύεις», λέει χαρακτηριστικά η κ. Γρατσία.
Τα προβλήματα στην αξιοποίηση
Προσφυγικές κατοικίες στα Κουντουριώτικα
Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, σύμφωνα με την κ. Γρατσία, είναι η προστασία του αρχιτεκτονικού αυτού αποθέματος. «Το απόθεμα που έχει σωθεί και διατηρηθεί είναι το 20% αυτού που υπήρχε και βρίσκεται σε περιοχές όπως το Κολωνάκι, η Πλάκα και τα Εξάρχεια. Σε περιοχές όπως η πλατεία Αμερικής και ο Άγιος Ελευθέριος, μιλάμε για καταστροφή κατά 90% λόγω κατεδαφίσεων για να χτιστούν πολυκατοικίες. Οι διηγήσεις των ανθρώπων για τις κατεδαφίσεις είναι συγκλονιστικές. Η Αθήνα ήταν ένα απέραντο εργοτάξιο. Μάλιστα σε περιοχές του 7ου διαμερίσματος, οι κατεδαφίσεις συνεχίζονταν μέχρι και πριν έξι χρόνια. Πρέπει να δούμε τι έχουμε και τι θέλουμε να έχουμε και πώς θα το διαχειριστούμε», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Εξίσου αρνητική, σύμφωνα με την κ. Γρατσία, στην προσπάθεια διατήρησης των κτιρίων είναι η έλλειψη κινήτρων για τους ιδιοκτήτες. «Συναντάμε πολλά εγκαταλειμμένα κτίρια που ο κόσμος δυσκολεύεται να τα φτιάξει γιατί δεν έχει κίνητρο ούτε τις φοροαπαλλαγές που θα έπρεπε να έχει. Η γραφειοκρατία είναι επίσης ένα εμπόδιο προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν είναι καθόλου φιλική προς τους ιδιοκτήτες. Δεν αγαπάμε την αρχιτεκτονική των πόλεων. Σκεφτείτε ότι μετά τον πόλεμο, η οικονομία της χώρας στηρίχτηκε στην κατεδάφιση και η ανάπτυξη με την ανοικοδόμηση. Αυτό είναι απολύτως εχθρικό προς τη διατήρηση του αρχιτεκτονικού πλούτου», προσθέτει.
Οι άγνωστοι «θησαυροί» της πόλης
Gothic εν Αθήναις!
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, οι κρυφοί και άγνωστοι αρχιτεκτονικοί θησαυροί της πόλης ξεπετάγονται από κάθε δρόμο, κάθε γωνία της. Η ομάδα της Monumenta συνάντηση κτίρια του ’20 και του ’30, τότε που η πόλη επεκτεινόταν προς τα Πατήσια και του Γκύζη, τα οποία η κ. Γρατσία θεωρεί εξαιρετικά. «Έχουν στοιχεία του εκλεκτισμού και του art deco, του μοντέρνου κινήματος, είναι εντυπωσιακά. Όσο προχωράμε προς το κέντρο της πόλης, ταξιδεύουμε πίσω στον χρόνο και όταν φτάνουμε στην Πλάκα βρισκόμαστε ήδη στο 1900 και στο 1840. Ήταν εκεί που ξεκίνησε να χτίζεται η πόλη», αναφέρει.
Εξαιρετικής αρχιτεκτονικής αξίας είναι, σύμφωνα με την κ. Γρατσία, και τα δημόσια νοσοκομεία του Άγιου Σάββα, του Ερυθρού Σταυρού και του Έλενα. Κτίρια του μοντέρνου κινήματος του ’30, αδιάφορα για πολλούς κατοίκους της πόλης, τα νοσοκομεία αυτά είναι από τα πλέον εντυπωσιακά δημόσια κτίρια και εκφράζουν απόλυτα την κοινωνική πρόνοια της δεκαετίας αυτής. «Ο Βενιζέλος τότε ήθελε να αναπτυχθεί η υγεία και η εκπαίδευση και αυτό είναι εμφανές στα κτίρια αυτά. Το Ελπίς, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικό», λέει η ίδια. Μια ακόμα έκπληξη για την ομάδα ήταν το γοτθικό σπίτι στο νούμερο 54 της οδού Θήρας. Ένα διώροφο κτίριο, κατοικία του 1914 το οποίο χτίστηκε με βάση τον νεογοτθικό ρυθμό και είναι από τα ελάχιστα που υπάρχουν σε ολόκληρη την χώρα. Το εν λόγω κτίριο άνηκε στην οικογένεια Τυπάλδου από τα Ιόνια νησία, και πλέον το έχει κληρονομήσει η Σίλια Καλλιμάνη.
Εξαιρετικό κτίριο χαρακτηρίζει η κ. Γρατσία και την πολυκατοικία Φάμπρα στη συμβολή των οδών Πατησίων και Θάσου, έργο του αρχιτέκτονα Θουκυδίδη Βαλεντή χαρακτηριστικό του μοντέρνου κινήματος του Bauhaus. «Η πόλη έχει τόση ιστορία. Το νεώτερο της κομμάτι είναι εξαιρετικό και αυτό που δίνει σημασία στο πρόγραμμα είναι η ανώνυμη αρχιτεκτονική. Όλα όσα γίνονται είναι για τα μεγάλα και γνωστά δημόσια κτίρια, όμως εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η ανώνυμη αρχιτεκτονική, δηλαδή τα κτίρια αρχιτεκτόνων που δεν ξέρουμε. Αυτή θέλει μελέτη, θέλει έρευνα. Έχει τόσο ενδιαφέρον η δεκαετία του ‘50», καταλήγει.
Το έργο συνεχίζεται
Αυτή τη στιγμή η ομάδα του Monumenta έχει «μπει» στο πρώτο δημοτικό διαμέρισμα της Αθήνας, αυτό με τα περισσότερα κτίρια, όπως μας πληροφορεί η κ. Γρατσία. Για τους επόμενους έξι μήνες, η καταγραφή θα γίνεται σε καθημερινή βάση με αφετηρία το Κολωνάκι και τον Λυκαβηττό. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο.
* Την Monumenta αποτελούν, πλην της κ. Γρατσία, οι Αρχιτέκτονες Γιώργος Νίνος, Φωτεινή Μπέλλου, Γεωργία Γκουμοπούλου, Ζαννής Πιττακίδης και ο Αρχαιολόγος Στέλιος Λεκκάκης. Οι δωρεάν εκδηλώσεις, σεμινάρια, ξεναγήσεις της Monumenta ανακοινώνονται μέσω της σελίδας της στο Facebook.
