15 κτίρια-σύμβολα της Αθήνας

του Γιώργου Κόκουβα

Τα προσπερνάμε καθημερινά, χωρίς πλέον να τους δίνουμε καμία σημασία. Στέκονται στα πιο καίρια σημεία της Αθήνας, κουβαλούν όλη την ιστορία της πόλης, κι όμως, τα θεωρούμε δεδομένα, κατά το γνωστό κλισέ που θέλει τους περισσότερους Αθηναίους να μην έχουν κάνει ποτέ τον κόπο να ανεβούν στην Ακρόπολη για να δουν από κοντά τον Παρθενώνα.

Γι’ αυτό τον λόγο, αποφασίσαμε να δούμε τον ορίζοντα της πόλης με τα μάτια ενός τουρίστα, και να ξαναθυμηθούμε την ιστορία των πιο χαρακτηριστικών αρχιτεκτονημάτων της Αθήνας. Είτε τα θεωρείτε όμορφα είτε άσχημα, είτε είναι σύγχρονα είτε μετρούν αιώνες «πολιτογράφησης» στα μέρη μας, δεν μπορείτε να αρνηθείτε πως έως έναν βαθμό συμβολίζουν την πόλη και την αισθητική της.

*Παρθενώνας

Το απόλυτο τοπόσημο όχι μόνο της Αθήνας αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας αποτελεί αδιαμφισβήτητα την κορωνίδα των αρχιτεκτονικών θαυμάτων της αρχαιότητας. Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν παρά να ξεκινήσουμε από το απόλυτο σύμβολο της πόλης, όπως το προόριζαν να γίνει ο Περικλής και οι αρχιτέκτονές του κατά τον χρυσό αιώνα της. Το ολομάρμαρο αρχιτεκτόνημα του Ικτίνου και του Καλλικράτη, το χαμένο γλυπτό του Φειδία, τα παιχνίδια του δωρικού ρυθμού, τα ανάγλυφα, οι μετώπες, τα αετώματα και η αντοχή του Παρθενώνα στους αιώνες, παρά τις καταστροφικές τάσεις των «περαστικών» δίνει στο αφιέρωμα της Αθηνάς μια θέση σε κάθε καρτ-ποστάλ της πόλης, γνωστό σε κάθε άκρη της Γης. Το εξαιρετικό video που προβάλλεται στον πάνω όροφο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης αποδίδει εύστοχα μέσα σε λίγα λεπτά όλη την ιδέα γύρω από την δημιουργία του – αν δεν το έχετε δει ακόμη, σπεύσατε.

*Πύργος των Αθηνών
«Ανέγερσις ουρανοξύστου – Πύργος Αθηνών» ανέγραφε η ταμπέλα που τοποθέτησε η εταιρία «Αλβέρτης-Δημόπουλος ΑΕ» στην διασταύρωση της Μεσογείων με την Β. Σοφίας το 1968. Εκεί έμελλε να χτιστεί το ψηλότερο κτίριο της σύγχρονης Αθήνας. Με ύψος 103 μέτρα και 28 ορόφους, ο Πύργος (και το ελαφρώς κοντότερο αδελφάκι του) κυριάρχησε στο αστικό τοπίο της πόλης, ενώ η μινιμαλιστική προσέγγιση του αρχιτέκτονά του, Ιωάννη Βικέλα έχει δεχθεί πολλή κριτική. Άλλη τόση δέχθηκε φυσικά το έργο, ως μέρος μιας γενικότερης προσπάθειας την εποχή της Χούντας να εξυψωθεί το αίσθημα του ελληνικού λαού, γι’ αυτό και απελευθερώθηκε το όριο ύψους δόμησης για εκείνο το διάστημα. Οι παλιότεροι θα θυμούνται πως πολλές εταιρίες έδωσαν «μονομαχία» για να αποκτήσουν τα γραφεία των τελευταίων ορόφων, καθώς εκτός από απρόσκοπτη θέα προς κάθε κατεύθυνση, τους εξασφάλιζαν την καλύτερη «ένεση» για το status τους.

*Η Τριλογία της Πανεπιστημίου

Από πολλούς θεωρούνται ό,τι πιο όμορφο έχει να επιδείξει η Αθήνα στο κέντρο της: Η αθηναϊκή τριλογία του νεοκλασικισμού δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη – αυτός άλλωστε ήταν και ο στόχος της κατασκευής τους, που τέθηκε με την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους. Πρόκειται φυσικά για το Μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, την Ακαδημία Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη (ή Βαλλειάνειος) αποτελείται από τρία μέρη, με το βασικότερο να είναι το κεντρικό αναγνωστήριο, με τους στύλους ιωνικού ρυθμού και την γυάλινη οροφή. Για να φτάσει κανείς σε αυτό, περνά από δωρικούς κίονες-αναφορές στον Ναό του Ηφαίστου και φυσικά από την διπλή καμπυλωτή αναγεννησιακή σκάλα. Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1902, ενώ την μελέτη του κτιρίου ανέλαβε ο Θεόφιλος Χάνσεν και την αρχιτεκτονική επίβλεψη ο Ερνέστο Τσίλλερ. Πλέον, η Εθνική Βιβλιοθήκη αναμένεται να μεταφερθεί στο Δέλτα του Φαλήρου, σε ένα μεγαλόπνοο αρχιτεκτονικό σχέδιο, χρηματοδοτούμενο από το Ίδρυμα Νιάρχος. Δείτε σε παλιότερο δημοσίευμα του In2life πώς θα είναι η Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη και η Νέα Λυρική Σκηνή. 

Η Ακαδημία Αθηνών ολοκληρώθηκε το 1887 πάνω σε μελέτες και πάλι του Χάνσεν και του Τσίλλερ και φημίζεται για το μεγάλο αέτωμα της ιωνικής εισόδου, καθώς και για τα αγάλματα του περίβολου από τον γλύπτη Δρόση – δεσπόζουν η Αθηνά και ο Απόλλων, καθώς και ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας που… μελετούν. Μάθετε τα πάντα για την Ακαδημία σε παλιότερο δημοσίευμα του In2life. 

Τέλος, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι το τελευταίο κομμάτι της Τριλογίας και ιδρύθηκε το 1837, αποτελώντας το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων. Πρόκειται για ομάδα κτιρίων που σχηματίζουν διπλό «Τ» με δύο ιστορικές αυλές με εξωτερικά αγάλματα και χαρακτηρίζονται από αυστηρές γραμμές. Σήμερα, λειτουργεί ως έδρα του Πανεπιστημίου, στεγάζοντας την Πρυτανεία, τη Σύγκλητο και την Μεγάλη Αίθουσα Τελετών.

*Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Πρόκειται για πρόσφατη «άφιξη» στο αστικό τοπίο της πόλης. Το γνωστό σε όλους Νέο Μουσείο της Ακρόπολης εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2009, και χάρισε ένα νέο τοπόσημο στα «πόδια» της Ακρόπολης. Χτισμένο πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο της περιοχής του Μακρυγιάννη, βασισμένο στις ακριβείς διαστάσεις της ζωφόρου του Παρθενώνα και σε υπερηψωμένους πυλώνες, διαθέτει διαφανή δάπεδα για να φαίνονται τα αρχαιολογικά ευρήματα, ενώ σημαντικό στοιχείο του είναι το αρχιτεκτονικό παιχνίδι με την κίνηση (η διαδρομή του ακολουθεί έναν τρισδιάστατο βρόγχο με αναφορές στην διαδρομή προς την Ακρόπολη) και με το φως (σε μεγάλο βαθμό, ο φυσικός φωτισμός κυριαρχεί χάρη στα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν). Η αρχιτεκτονική ομάδα που είναι υπεύθυνη για το αποτέλεσμα αποτελείται από τους ειδικούς του Bernard Tschumi και του Μιχαήλ Φωτιάδη. Μάθετε περισσότερα στην ιστοσελίδα του Μουσείου. 

*Η Βουλή των Ελλήνων

Μπορεί το… περιεχόμενό της να μην μας ενθουσιάζει και η περιοχή γύρω της να έχει γίνει επίκεντρο της δημόσιας εκδήλωσης αγανάκτησης για την πολιτική ζωή της χώρας, αλλά αναμφισβήτητα το κτίριο της ελληνικής Βουλής αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα αξιοθέατα γύρω από την πλατεία Συντάγματος. Το κτίριο δεν είναι άλλο από το παλιό Βασιλικό Ανάκτορο του Όθωνα, το οποίο ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισε το 1929 να μεταμορφώσει σε νέα Βουλή, υπό την αρχιτεκτονική ματιά του Ανδρέα Κριεζή. Το ανακαινισμένο μέγαρο εγκαινιάστηκε το 1934, ενώ τον επόμενο χρόνο πραγματοποιήθηκε σε αυτό πανηγυρικά η Πέμπτη Εθνοσυνέλευση. Εκτός από την αίθουσα της Ολομέλειας του Κοινοβουλίου, στο ίδιο κτίριο βρίσκονται τα γραφεία της Γερουσίας, των Επιτροπών, των κοινοβουλευτικών ομάδων, των διοικητικών υπηρεσιών, του καναλιού της Βουλής και μέρος του αρχείου της. Φυσικά, αναπόσπαστο «κομμάτι» του τοπόσημου είναι το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και η ιεροτελεστία της αλλαγής της φρουράς.

*ΟΑΚΑ

Χτίστηκε το 1982, αλλά με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ανανέωσε την εμφάνισή του και κέρδισε μια θέση στην «ελίτ» των αρχιτεκτονικών συμβόλων της σύγχρονης πρωτεύουσας. Φυσικά μιλάμε για τις πινελιές που προσέθεσε ο Σαντιάγο Καλατράβα στο Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών «Σπύρος Λούης», με κυρίαρχο στοιχείο την λευκή τοξωτή στέγη, που αποτελείται από τόξα μήκους 304 και ύψους 72 μέτρων και δεσπόζει στο Μαρούσι. Το αθλητικό συγκρότημα περιλαμβάνει το Ολυμπιακό Στάδιο, το Κλειστό Γυμναστήριο, το Κέντρο Υγρού Στίβου, το Κέντρο Αντισφαίρισης και το σύγχρονο Ολυμπιακό Ποδηλατοδρόμιο. Μάθετε περισσότερα εδώ. 

*Ναός του Ποσειδώνα

Στο νοτιότερο άκρο της Αττικής, στο ακρωτήριο του Σουνίου διάλεξε ο συνήθης ύποπτος Περικλής για να χτίσει τον αγνώστου αρχιτέκτονα Ναό και να τον αφιερώσει στον θεό της θάλασσας. Ο ναός χτίστηκε παράλληλα με τον Παρθενώνα, και ολοκληρώθηκε το 440π.Χ., μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια. Σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπια των μεγαλόπρεπων κιόνων, του επιστηλίου και του σηκού, αλλά είναι αρκετά για να μετατρέψουν το σημείο αυτό σε ιδανικότερο μέρος για παρακολούθηση ηλιοβασιλέματος και για να ατενίσει κανείς τη θάλασσα.

*Στύλοι του Ολυμπίου Διός

Ο Ναός του Ολυμπίου Διός όπως είναι το επίσημο όνομά του, θεμελιώθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. από τον Πεισίστρατο, αλλά έμεινε ημιτελής επειδή το μέγεθός του θεωρήθηκε ύβρις, ενώ ολοκληρώθηκε επί εποχής Αδριανού, αποτελώντας τον μεγαλύτερο ναό της Ελλάδας. Εικάζεται πως καταστράφηκε κατά τα βυζαντινά χρόνια, και ανασκάφηκε κατά την νεότερη εποχή, ενώ ένας (προφανώς πολύ) ισχυρός άνεμος έριξε μια από τις 16 σωζόμενες όρθιες κολώνες του ναού, η οποία βρίσκεται ακόμη στο σημείο όπου έπεσε. Σήμερα αποτελεί επισκέψιμο μουσείο, ενώ οι περισσότεροι ακόμη θα θυμούνται την εκτέλεση της «Μυθωδίας» του Βαγγέλη Παπαθανασίου από τον χώρο του Ναού, όπως μεταδόθηκε παγκοσμίως το 2001, λίγο πριν την αποστολή της NASA στον Άρη.

*Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας

Χτισμένο σε προνομιακή περιοχή του Φαληρικού όρμου, το ΣΕΦ ολοκληρώθηκε το 1984 και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής της τελευταίας εικοσαετίας του 20ου αιώνα. Οι ομοιότητές του με την Αρένα του Μιλάνου και το Παλαί της Βουδαπέστης το έκαναν γνωστό και αναγνωρίσιμο σε όλη την Ευρώπη, ενώ η πολυλειτουργικότητά του ως εγκαταστάσεις μπάσκετ, στίβου, βόλεϊ, γυμναστικής, παγοδρομιών και άλλων αθλημάτων το κατατάσσει στα πιο δημοφιλή στάδια της χώρας. Φυσικά, ο εντυπωσιακός καμπυλωτός σχεδιασμός της εξωτερικής του όψης κερδίζει τις εντυπώσεις.

*Χίλτον

Μέχρι να χτιστεί ο Πύργος των Αθηνών αποτελούσε το ψηλότερο κτίριο της Αθήνας, χωρίς να «ενοχλεί» το αστικό τοπίο και την θέα προς την Ακρόπολη, καθώς το σημείο όπου ανεγέρθηκε σηματοδότησε τα όρια του κέντρου. Εκτός από την πρωτότυπη για τα δεδομένα της εποχής αρχιτεκτονική όψη, εντύπωση προκαλεί το έργο του Γιάννη Μόραλη στην κεντρική πρόσοψη, με την οποία προτείνει ένα αρχαϊκό λεξιλόγιο με μοντέρνα αισθητική. Το κτίριο κατέστη ορόσημο για την Αθήνα, τόσο ώστε να δώσει το όνομά του στην ευρύτερη περιοχή, και να αναγράφεται ακόμη και στους φωτεινούς σηματοδότες των λεωφόρων που ενημερώνουν για την κίνηση.

*Κτίριο Φιξ

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Κάρολος Φιξ κατασκευάζει το δεύτερο εργοστάσιο ζυθοποιίας της οικογένειας στην περιοχή που περιβάλλεται σήμερα από τις λεωφόρους Συγγρού και Καλλιρόης. Τότε η συγκεκριμένη περιοχή δεν είχε οικιστεί, επομένως το τεράστιο κτίριο δέσποζε στα νότια των Στύλων του Ολυμπίου Διός. Στα μέσω της δεκαετίας του ΄50 και ενώ η περιοχή γνωρίζει αστική ανάπτυξη, αποφασίζεται η ανακαίνιση του κτιρίου Φιξ από τον Τάκη Ζενέτο, πρωτοπόρο του μεταπολεμικού μοντερνισμού, ο οποίος τόνισε την οριζόντια διάσταση του κτιρίου μέσα από γυάλινες κατασκευές. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, το εργοστάσιο μεταφέρεται εκτός Αθήνας και το κτίριο εγκαταλείπεται, παρότι ήταν σε άριστη κατάσταση. Η συνεχής φθορά του σταμάτησε μόλις λίγα χρόνια πριν, αφού μετά την κατεδάφιση μέρους του για χάρη του Αττικού Μετρό, αποφασίστηκε η παραχώρησή του στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αναμένουμε την αναμόρφωση του κτιρίου, ώστε να αποτελέσει την μόνιμη στέγη του Μουσείου.

*Καλλιμάρμαρο

Το Παναθηναϊκό Στάδιο, στα ανατολικά του Ζαππείου, στην αρχαιότητα αποτελούσε μέρος τέλεσης των Παναθήναιων, ενώ μέχρι το 1900 μαρμαρώθηκε πλήρως, για να καταλήξει στην όμορφη σημερινή του εικόνα, όπως την θυμόμαστε από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και άλλες εκδηλώσεις τις οποίες φιλοξένησε.

*Αρχαιολογικό Μουσείο

Παρά την γκετοποίηση της γύρω περιοχής την τελευταία περίοδο και την απαξίωσή του από την πολιτεία, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην οδό Πατησίων δεν είναι μόνο ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου στο είδος του, αλλά και ένα από τα πιο όμορφα. Το νεοκλασικό του σχέδιο είναι απόλυτα εναρμονισμένο με τον αρχαιολογικό του χαρακτήρα, ενώ ο μεγάλος κήπος του αποτελεί έναν αναξιοποίητο χώρο συνάντησης των Αθηνών. Το κτίριο-σύμβολο της πόλης ολοκληρώθηκε το 1889 και σε αυτό συνέβαλαν οι αρχιτέκτονες Λούντβιχ Λάνγκε, Παναγής Κάλκος, Αρμόδιος Βλάχος και Ερνέστο Τσίλλερ.