ΟΚΑΝΑ: "Καμπανάκι" στο χείλος του γκρεμού
Η Πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ και μέλη του Συλλόγου Εργαζομένων και Θεραπευομένων μιλούν στο In2life για το έργο και τα προβλήματα ενός Οργανισμού στο χείλος του γκρεμού.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Τα κεντρικά γραφεία του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών τελούν υπό κατάληψη εδώ και έναν μήνα από τους εργαζομένους, ο Οργανισμός υποχρηματοδοτείται για ακόμα μια χρονιά, 3.500 χρήστες περιμένουν να απορροφηθούν στα προγράμματά του, ενώ η αναμονή για την ένταξή τους ξεπερνά το ντροπιαστικό διάστημα των τριών χρόνων. Ο ΟΚΑΝΑ σήμερα, είκοσι χρόνια μετά την ίδρυσή του, εκπέμπει σήμα κινδύνου προς πάσα κατεύθυνση καθώς πλέον απειλείται άμεσα η βιωσιμότητά του.
Θεραπευτικό έργο μετ’ εμποδίων
Αυτήν την στιγμή ο ΟΚΑΝΑ έχει την εποπτεία και την επιστημονική ευθύνη 74 κέντρων πρόληψης σε όλη την Ελλάδα, τα οποία δεν αφορούν μόνο τα ναρκωτικά, αλλά και πάσης φύσεως εξαρτήσεις όπως το αλκοόλ, τα τυχερά παιχνίδια, το κάπνισμα, το Ίντερνετ και τον τζόγο. Παρεμβαίνει δηλαδή σε σχολεία και την τοπική κοινωνία με στόχο τον περιορισμό της χρήσης ουσιών. Ο δεύτερος τομέας δράσης του Οργανισμού είναι τα προγράμματα χορήγησης υποκαταταστάτων. Σήμερα λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα 56 τέτοια προγράμματα σε νοσοκομεία, τα οποία χορηγούν στους εξαρτημένους τα φάρμακα μεθαδόνη και βουπρενορφίνη.
Τα κέντρα πρόληψης χρηματοδοτούνται κατά 50% από το Υπουργείο Εσωτερικών και 50% από το Υπουργείο Υγείας. Όμως το Υπουργείο Εσωτερικών δεν έχει καταφέρει να ανταποκριθεί στις οικονομικές του υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα τα κέντρα να έχουν πρόβλημα οικονομικής επιβίωσης. «Τον Μάρτιο του 2010 όταν και ανέλαβα την διοίκηση του ΟΚΑΝΑ υπήρχαν χρέη προς τα κέντρα πρόληψης ύψους 14 εκατομμυρίων ευρώ. Τότε το Υπουργείο Εσωτερικών έδωσε την χρηματοδότηση και περάσαμε μια ομαλή χρονιά το 2011, όμως από το 2012 μέχρι σήμερα το Υπουργείο δεν έδωσε το 50% που του αναλογεί με αποτέλεσμα να έχουμε και πάλι οικονομικό πρόβλημα», επισημαίνει η κ. Μένη Μαλλιώρη, Πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ.
Όσον αφορά τα προγράμματα θεραπείας και χορήγησης υποκαταστάτων, τον Μάρτιο του 2010 υπήρξαν μόλις 25 τέτοια προγράμματα σε όλη την Ελλάδα με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες λίστες και εξίσου μεγάλος χρόνος αναμονής. Στην Αττική για παράδειγμα, ήταν επτάμισι χρόνια ενώ στην Θεσσαλονίκη τέσσερα. Το πρώτο πρόγραμμα χορήγησης μεθαδόνης ιδρύθηκε το 1997 όταν στην Προεδρία του ΟΚΑΝΑ ήταν ξανά η κ. Μαλλιώρη. Αν και δεν αντιμετωπίστηκε θετικά από τον επιστημονικό και πολιτικό κόσμο τότε, το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα απέδωσε καρπούς και έτσι από το 1997 μέχρι το 2010 σταδιακά δημιουργήθηκαν 25 αντίστοιχα προγράμματα.
«Τον Μάρτιο του 2010 και βλέποντας τις τεράστιες λίστες αναμονής λήφθηκε η σωστή απόφαση να δημιουργηθούν μικρές μονάδες σε όλα τα νοσοκομεία της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, όπου υπήρχε και η μεγαλύτερη πίεση, αλλά και μια μικρή μονάδα σε κάθε νοσοκομείο των άλλων νομών της χώρας», αναφέρει σχετικά η κ. Μαλλιώρη. «Αποτέλεσμα αυτού είναι σήμερα να έχουμε 56 τέτοια προγράμματα και να εξυπηρετούμε 8.200 άτομα μέσα σε αυτά. Ο χρόνος αναμονής στην Θεσσαλονίκη μειώθηκε σε 15 ημέρες, ενώ στην Αττική τα επτάμισι χρόνια έχουν γίνει τρεισήμισι, τι να το κάνεις όμως; Με αυτόν τον χρόνο καταργείται το δικαίωμα στην θεραπεία», προσθέτει.
«Η Κυβέρνηση επί Λοβέρδου είχε υποσχεθεί ότι η λίστα αναμονής θα μηδενιστεί το 2012, όμως για να μπουν οι τρεισήμισι χιλιάδες στις μονάδες χρειάζεται να υπάρχουν και μονάδες. Μονάδες δεν έγιναν γιατί δεν υπήρχαν χρήματα και σαν να μην έφτανε αυτό έκλεισαν οι Μονάδες του κέντρου στην Σοφοκλέους, στην Καποδιστρίου και στην Ερεσσού πριν καν μηδενιστεί η λίστα αναμονής. Μεγάλο λάθος», λέει από την πλευρά του ο κ. Μιχάλης Λαζαρής, ιατρός και γραμματέας του Συλλόγου Εργαζομένων του Οργανισμού.
«Είχαμε προτείνει τότε να δοθεί η λίστα αναμονής στις καινούργιες μονάδες, αλλά να παραμείνουν οι μονάδες του κέντρου που λειτουργούσαν στα κτίρια του ΟΚΑΝΑ. Αν λειτουργούσαν μαζί, η λίστα σήμερα θα ήταν μισή. Αυτό ήταν από τα μεγαλύτερα ατοπήματα του Λοβέρδου, ο οποίος υποσχέθηκε σε κάποιους ότι θα αλλάξει την εικόνα της πρωτεύουσας έτσι, αλλά η εικόνα παραμένει ίδια και χειρότερη», προσθέτει ο κ. Λαζαρής και τονίζει ότι τον τελευταίο καιρό οι Ηπατίτιδες και το AIDS έχουν αυξηθεί κατακόρυφα στους χρήστες του κέντρου της πόλης.
Η «ακρωτηριασμένη» χρηματοδότηση του 2012
Ο ΟΚΑΝΑ για όλο το διάστημα από το 2009 μέχρι και το 2011 είχε χρηματοδοτήσεις της τάξης των 40 με 50 εκατομμυρίων. Όμως το 2012 έπεσε… μαχαίρι με ολέθρια αποτελέσματα.
«Ξαφνικά το 2012 η ετήσια επιχορήγηση, ενώ είχαν διπλασιαστεί οι μονάδες και οι εξυπηρετούμενοι, μειώθηκε σε 18 εκατομμύρια. Το 2012 που πήραμε τα 18 εκατομμύρια, η μισθοδοσία των εργαζομένων με όλες τις περικοπές που τους έγιναν έφτανε τα 20 εκατομμύρια 40 χιλιάδες. Νομίζω είναι απλά μαθηματικά», λέει χαρακτηριστικά η κ. Μαλλιώρη. Το 2012 δημιουργήθηκαν υπέρογκα χρέη στους προμηθευτές του οργανισμού (φαρμακευτικές εταιρείες, καθαριότητα, φύλαξη μονάδων κτλ.), χρέη της τάξης των 25 εκατομμυρίων τα οποία συνεχίζουν να υφίστανται μέχρι και σήμερα, παρά την τέταρτη κατά σειρά περικοπή που έγινε στην μισθοδοσία τον Ιανουάριο 2013. «Η μισθοδοσία σήμερα είναι 18 εκατομμύρια από 20, αλλά τι να το κάνω που παίρνω ακριβώς την μισθοδοσία μου για περίπου επτακόσιους εργαζομένους; Για να επεκταθώ δεν τίθεται καν θέμα, δεν μπορώ καν να συντηρηθώ», λέει η ίδια θέτοντας ξεκάθαρα θέμα βιωσιμότητας του Οργανισμού.
«Όταν τα χρήματα που μου δίνει το Υπουργείο είναι μόνο η μισθοδοσία, πώς θα πληρώσω τα φάρμακα; Τα αντιδραστήρια; Οι εργαζόμενοι στον ΟΚΑΝΑ δεν μοιράζουν γράμματα σε σπίτια. Εξυπηρετούμε ανθρώπους, εξυπηρετούμε ασθενείς. Άρα πέρα από την μισθοδοσία χρειάζονται και τα μέσα για να παρέχεις υπηρεσίες σε αυτούς τους 8.200 ανθρώπους», εξηγεί.
«Στα αντιδραστήρια παίρνουμε ούρα και κάνουμε εξετάσεις για να διαπιστώσουμε αν ο θεραπευόμενος κάνει παράλληλη χρήση κάποιας άλλης ουσίας. Αντιδραστήρια εδώ και καιρό δεν υπάρχουν άρα η εξέταση αυτή δεν γίνεται και ο χρήστης που είναι στο πρόγραμμα είναι πιθανό να κάνει παράλληλη χρήση και να κινδυνεύει η υγεία του. Μπορεί ακόμα και να πεθάνει. Τον τελευταίο καιρό έχουμε φτάσει να μην έχουμε ούτε ποτηράκια ή χαρτοπετσέτες», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Λαζαρής.
Οι τρεις «πυλώνες» της κατάληψης
Πέρα από το ζήτημα της υποχρηματοδότησης του οργανισμού, οι εργαζόμενοι έφτασαν στο σημείο να κάνουν κατάληψη στο κεντρικό κτίριο του οργανισμού και για δύο ακόμα λόγους. Ο πρώτος αφορά το… παρελθόν.
«Ύστερα από έλεγχο του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους για την μισθοδοσία των εργαζομένων κρίθηκε ότι οι υπογεγραμμένες συλλογικές συμβάσεις με τις προηγούμενες διοικήσεις δεν θα έπρεπε να έχουν γίνει. Έτσι για την δεκαετία 1999-2009 πρέπει να υπολογιστούν όλα τα καταβληθέντα ποσά και να επιστραφούν από τους εργαζομένους», εξηγεί η κ. Μαλλιώρη και θέτει το εξής ερώτημα: Γιατί τώρα;
«Ο ΟΚΑΝΑ εποπτεύεται από το Υπουργείο Υγείας, το οποίο είναι και αποδέκτης των απολογισμών του και εγκρίνει τους ετήσιους προϋπολογισμούς. Δεν βρέθηκε μέσα στην δεκαετία κάποιος εποπτεύων να πει ‘τι γίνεται με τις συμβάσεις; Πολύ ψηλές τις βλέπουμε’; Πρέπει να έρθει μετά από τόσα χρόνια το Λογιστήριο να πει φέρτε πίσω τα χρήματα που πήρατε ως αμοιβή παρ’ όλο που ήταν με βάση τις συλλογικές σας συμβάσεις; Σε μια εποχή που τους έχει περικοπεί ο μισθός τέσσερεις φορές;», αναρωτιέται, «Και εν πάση περιπτώση αν πραγματικά έτσι αντιλαμβάνονται κάποιοι το θέμα αυτό, γιατί δεν πάνε σε όλους τους οργανισμούς να κάνουν το ίδιο;».
«Έχουμε κατοχυρώσει το δικαίωμα να υπογράφουμε συλλογική σύμβαση με απόφαση διαιτητικού δικαστηρίου το 2003. Το να παίρνουν τους μισθούς μας και να τους συγκρίνουν με αντίστοιχους άλλων υπηρεσιών του δημοσίου δεν έχει καμία αντιστοιχία. Είναι σαν να συγκρίνεις ανόμοια πράγματα», επισημαίνει από την πλευρά του ο κ. Λαζαρής.
Ο δεύτερος λόγος αφορά έναν νόμο του Δεκέμβρη του 2012 ο οποίος βάζει πλαφόν και κριτήρια στην υπερωριακή απασχόληση, περιορίζοντάς την κατά πολύ. Οι εργαζόμενοι του ΟΚΑΝΑ δουλεύουν και τα Σαββατοκύριακα, μιας και η χορήγηση των υποκαταστάτων είναι 24ωρη και δεν υπόκειται σε… αργίες. «Μας ζητήθηκε να προϋπολογίσουμε με βάση τα κριτήρια αυτού του νόμου της υπερωρίες του ΟΚΑΝΑ. Αν και παραδώσαμε εντός της προθεσμίας τις υπερωρίες, αυτές δεν έχουν ακόμα υπογραφεί από την πολιτική ηγεσία. Και επειδή ο νόμος λέει ότι οι πληρωμές δεν αναγνωρίζονται αν δεν γίνουν σε μηνιαία βάση εκτιμώ ότι σίγουρα τα δεδουλευμένα του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου έχουν χαθεί», αναφέρει σχετικά η κ. Μαλλιώρη.
«Έχει αρχίσει μια ατέρμονη συζήτηση της διοίκησης με το κράτος για το αν αυτό πρέπει να μπει ως υπερωρία ή εκείνο ή το άλλο, όμως κάθε φορά μας βρίσκουν κάποιο λάθος. Εκτιμώ ότι αν υπάρχει κάποια λανθασμένη αντίληψη του ΟΚΑΝΑ στο θέμα του προϋπολογισμού, μπορούν να μην το εγκρίνουν. Αλλά να το υπογράψουν επιτέλους. Να το διαμορφώσουν όπως νομίζουν και να το υπογράψουν. Καταλαβαίνω ότι δεν μπορούν να μας δώσουν τα επιπλέον 8 εκατομμύρια που χρειάζονται, όμως για ένα μικρό ποσό εφημεριών; Αυτό δείχνει κακή διάθεση», προσθέτει και αναφέρεται στην παρ’ όλα αυτά καλή διάθεση των αρμόδιων Υπουργών.
«Το θέμα το έχει κατανοήσει απόλυτα ο Υπουργός Υγείας και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να περάσει η σχετική τροπολογία. Το ίδιο και ο κ. Στουρνάρας. Όμως έχουμε πέσει μέσα σε μια συνεχή δυσκολία. Πάντως έχω πειστεί ότι χωρίς να προκαλέσουν ή να αδικήσουν προσπαθούν να βρουν μια λύση. Αλλά οι μήνες περνάνε και δυστυχώς το δια ταύτα μετράει», προσθέτει η ίδια.
Μια διαφορετική ματιά
Ο κ. Γιώργος Ζαρκωτός είναι Πρόεδρος του Συλλόγου Θεραπευομένων του ΟΚΑΝΑ, ο οποίος ξεκίνησε θεραπεία σε πρόγραμμα υποκατάστασης και συνεχίζει μέχρι σήμερα. «Τα προγράμματα υποκατάστασης δεν είναι προγράμματα απεξάρτησης, είναι προγράμματα θεραπείας για όσους δεν θέλουν να κόψουν τελείως τα ναρκωτικά αλλά προτιμούν να παραμείνουν εξαρτημένοι από το υποκατάστατο. Αυτό ονομάζεται ‘μείωση βλάβης’, δηλαδή δεν χρειάζεται πλέον να μπαίνει στην παρανομία για να βρει την ουσία. Μπορεί να έχει μια κανονική δουλειά και να ζει φυσιολογικά παίρνοντας το υποκατάστατο, όπως ο διαβητικός που χρειάζεται την ινσουλίνη», εξηγεί.
Σύμφωνα με τον κ. Ζαρκωτό, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν σήμερα τα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ δεν είναι ιδιαίτερα ‘φιλικός’ προς τον χρήστη. «Πολλοί ασθενείς δεν θέλουν τίποτα παραπάνω πέρα από το υποκατάστατο, όμως κάποιοι άλλοι μπορεί να θέλουν και κάτι παραπάνω. Τα προγράμματα όπως λειτουργούν τώρα δεν έχουν κανέναν τέτοιο διαχωρισμό. Το ιδανικό για εμάς θα ήταν να μπορούσε να επιλέξει ο καθένας αυτό που χρειάζεται, πιο εξατομικευμένα», λέει σχετικά και επισημαίνει ότι η αντιμετώπιση των θεραπευόμενων δεν είναι κοινή σε όλα τα προγράμματα, όπως θα έπρεπε: «Οι τακτικές αλλάζουν ανάλογα με την άποψη που έχει ο διευθυντής της κάθε μονάδας. Υπάρχουν παραδείγματα στα οποία θεραπευτές τάχθηκαν ανοιχτά κατά της ψυχοθεραπείας. Δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι αυτή τη στιγμή στον ΟΚΑΝΑ που πιστεύουν σε εντελώς αντίθετες θεραπευτικές απόψεις. Ο Οργανισμός δεν έχει καταφέρει να επιβάλει το πλαίσιο λειτουργίας σε όλες τις μονάδες».
«Ο χώρος ο δικός μας είναι λιγάκι ευαίσθητος, δεν είναι εύκολο να καταφέρουμε τα παιδιά να σηκωθούν από τις καρέκλες, είναι δύσκολο να τους παρακινήσεις, αλλά κάνουμε ότι μπορούμε για να δείξουμε ότι είμαστε και εμείς εδώ. Ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα που παρατηρούμε είναι ότι μια μερίδα των εργαζομένων λειτουργεί με την αντίληψη ότι ο οργανισμός φτιάχτηκε μόνο για να βρουν αυτοί δουλειά. Εμείς πιστεύουμε ότι ο ΟΚΑΝΑ δημιουργήθηκε για να σωθούν οι ζωές των ανθρώπων», συνεχίζει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι εργαζόμενοι στον Οργανισμό εξυπηρετούν πολύ λιγότερους θεραπευόμενους απ’ ό,τι θα μπορούσαν. «Είναι η γενικότερη παθολογία του δημόσιου τομέα. Ζητούν να αυξηθεί ο προϋπολογισμός, να προσληφθεί και άλλο προσωπικό, λένε ότι θέλουμε να προσφέρουμε υπηρεσίες ποιότητας. Εγώ δεν μπορώ να καταλάβω τι εννοούν όταν υπάρχουν 3.500 χιλιάδες άνθρωποι που πεθαίνουν στα πεζοδρόμια. Θεωρώ ότι το προσωπικό είναι πλεονάζον, δεν είναι απλώς επαρκές. Φτάνει για να απορροφηθούν όλοι όσοι είναι στην λίστα αναμονής και πάλι θα πλεονάζει», αναφέρει χαρακτηριστικά και συνεχίζει να παραθέτει στοιχεία.
«Όταν άνοιξαν οι καινούργιες μονάδες, οι εργαζόμενοι αντέδρασαν για να μην γίνουν. Δεν κατάφεραν τίποτα και τώρα που έγιναν προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν προς όφελός τους. Έχουμε προσπαθήσει πολλές φορές να έρθουμε σε επαφή μαζί τους, αλλά οι ίδιοι δεν απαντούν ούτε στα μηνύματά μας. Η συμπεριφορά τους είναι ‘ξέρουμε εμείς για το καλό σας, δεν χρειάζεται να έχετε άποψη’. Έτσι το βλέπω εγώ», σημειώνει.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Το μέλλον του Οργανισμού με βάση την παρούσα κατάσταση είναι αβέβαιο και η επιβίωσή του ακόμα πιο δύσκολη. Η κ. Μαλλιώρη εκτιμά πάντως ότι θα βρεθεί ένα στοιχειώδες ποσό για να καλύψει τα απολύτως απαραίτητα. «Εκτιμώ ότι θα βρεθεί ένα μικρό ποσό, όχι τα οκτώ εκατομμύρια που λέμε εμείς της μισθοδοσίας για την επιβίωση του οργανισμού, αλλά ένα κάτι που θα μας δώσει μια ανάσα ώστε να μην είναι άμεση η απειλή της βιωσιμότητας του οργανισμού. Εύχομαι να μην είναι ευσεβής πόθος», καταλήγει.
«Σε επίπεδο υποσχέσεων μας έχουν πει γύρω στα 4,5 εκατομμύρια, όμως το πρόβλημα παραμένει. Έχουμε κάνει επανειλημμένα συναντήσεις με τον κ. Λυκουρέτζο και μας έχει πει ότι γίνεται προσπάθεια να γίνει απόσβεση κάποιων παλιών χρεών. Αλλά και πάλι στην καλύτερη των περιπτώσεων θα μείνει ένα χρέος 10 με 15 εκατομμύρια στον ΟΚΑΝΑ, το οποίο καθιστά μη βιώσιμο τον προϋπολογισμό», λέει από την πλευρά του ο κ. Λαζαρής.
«Υπάρχουν στον αέρα κάποιες φήμες για συγχωνεύσεις οργανισμών, με γνώμονα υποτίθεται την βελτίωση των υπηρεσιών, όμως όλα αυτά γίνονται για να περικοπεί και άλλο η χρηματοδότηση και πιθανώς να απολυθούν εργαζόμενοι. Αυτό μας βάζει ακόμα πιο πολύ σε σκέψεις. Σκεφτείτε ότι οι μονάδες του ΟΚΑΝΑ διπλασιάστηκαν τελευταία, αλλά οι εργαζόμενοι έχουν παραμείνει ίδιοι. Υπάρχει πλήρης ένδεια από πλευρά προσωπικού», προσθέτει.
Τα κεντρικά γραφεία του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών τελούν υπό κατάληψη εδώ και έναν μήνα από τους εργαζομένους, ο Οργανισμός υποχρηματοδοτείται για ακόμα μια χρονιά, 3.500 χρήστες περιμένουν να απορροφηθούν στα προγράμματά του, ενώ η αναμονή για την ένταξή τους ξεπερνά το ντροπιαστικό διάστημα των τριών χρόνων. Ο ΟΚΑΝΑ σήμερα, είκοσι χρόνια μετά την ίδρυσή του, εκπέμπει σήμα κινδύνου προς πάσα κατεύθυνση καθώς πλέον απειλείται άμεσα η βιωσιμότητά του.
Θεραπευτικό έργο μετ’ εμποδίων Αυτήν την στιγμή ο ΟΚΑΝΑ έχει την εποπτεία και την επιστημονική ευθύνη 74 κέντρων πρόληψης σε όλη την Ελλάδα, τα οποία δεν αφορούν μόνο τα ναρκωτικά, αλλά και πάσης φύσεως εξαρτήσεις όπως το αλκοόλ, τα τυχερά παιχνίδια, το κάπνισμα, το Ίντερνετ και τον τζόγο. Παρεμβαίνει δηλαδή σε σχολεία και την τοπική κοινωνία με στόχο τον περιορισμό της χρήσης ουσιών. Ο δεύτερος τομέας δράσης του Οργανισμού είναι τα προγράμματα χορήγησης υποκαταταστάτων. Σήμερα λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα 56 τέτοια προγράμματα σε νοσοκομεία, τα οποία χορηγούν στους εξαρτημένους τα φάρμακα μεθαδόνη και βουπρενορφίνη.
Τα κέντρα πρόληψης χρηματοδοτούνται κατά 50% από το Υπουργείο Εσωτερικών και 50% από το Υπουργείο Υγείας. Όμως το Υπουργείο Εσωτερικών δεν έχει καταφέρει να ανταποκριθεί στις οικονομικές του υποχρεώσεις, με αποτέλεσμα τα κέντρα να έχουν πρόβλημα οικονομικής επιβίωσης. «Τον Μάρτιο του 2010 όταν και ανέλαβα την διοίκηση του ΟΚΑΝΑ υπήρχαν χρέη προς τα κέντρα πρόληψης ύψους 14 εκατομμυρίων ευρώ. Τότε το Υπουργείο Εσωτερικών έδωσε την χρηματοδότηση και περάσαμε μια ομαλή χρονιά το 2011, όμως από το 2012 μέχρι σήμερα το Υπουργείο δεν έδωσε το 50% που του αναλογεί με αποτέλεσμα να έχουμε και πάλι οικονομικό πρόβλημα», επισημαίνει η κ. Μένη Μαλλιώρη, Πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ.
Όσον αφορά τα προγράμματα θεραπείας και χορήγησης υποκαταστάτων, τον Μάρτιο του 2010 υπήρξαν μόλις 25 τέτοια προγράμματα σε όλη την Ελλάδα με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες λίστες και εξίσου μεγάλος χρόνος αναμονής. Στην Αττική για παράδειγμα, ήταν επτάμισι χρόνια ενώ στην Θεσσαλονίκη τέσσερα. Το πρώτο πρόγραμμα χορήγησης μεθαδόνης ιδρύθηκε το 1997 όταν στην Προεδρία του ΟΚΑΝΑ ήταν ξανά η κ. Μαλλιώρη. Αν και δεν αντιμετωπίστηκε θετικά από τον επιστημονικό και πολιτικό κόσμο τότε, το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα απέδωσε καρπούς και έτσι από το 1997 μέχρι το 2010 σταδιακά δημιουργήθηκαν 25 αντίστοιχα προγράμματα.
«Τον Μάρτιο του 2010 και βλέποντας τις τεράστιες λίστες αναμονής λήφθηκε η σωστή απόφαση να δημιουργηθούν μικρές μονάδες σε όλα τα νοσοκομεία της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, όπου υπήρχε και η μεγαλύτερη πίεση, αλλά και μια μικρή μονάδα σε κάθε νοσοκομείο των άλλων νομών της χώρας», αναφέρει σχετικά η κ. Μαλλιώρη. «Αποτέλεσμα αυτού είναι σήμερα να έχουμε 56 τέτοια προγράμματα και να εξυπηρετούμε 8.200 άτομα μέσα σε αυτά. Ο χρόνος αναμονής στην Θεσσαλονίκη μειώθηκε σε 15 ημέρες, ενώ στην Αττική τα επτάμισι χρόνια έχουν γίνει τρεισήμισι, τι να το κάνεις όμως; Με αυτόν τον χρόνο καταργείται το δικαίωμα στην θεραπεία», προσθέτει.
«Η Κυβέρνηση επί Λοβέρδου είχε υποσχεθεί ότι η λίστα αναμονής θα μηδενιστεί το 2012, όμως για να μπουν οι τρεισήμισι χιλιάδες στις μονάδες χρειάζεται να υπάρχουν και μονάδες. Μονάδες δεν έγιναν γιατί δεν υπήρχαν χρήματα και σαν να μην έφτανε αυτό έκλεισαν οι Μονάδες του κέντρου στην Σοφοκλέους, στην Καποδιστρίου και στην Ερεσσού πριν καν μηδενιστεί η λίστα αναμονής. Μεγάλο λάθος», λέει από την πλευρά του ο κ. Μιχάλης Λαζαρής, ιατρός και γραμματέας του Συλλόγου Εργαζομένων του Οργανισμού.
«Είχαμε προτείνει τότε να δοθεί η λίστα αναμονής στις καινούργιες μονάδες, αλλά να παραμείνουν οι μονάδες του κέντρου που λειτουργούσαν στα κτίρια του ΟΚΑΝΑ. Αν λειτουργούσαν μαζί, η λίστα σήμερα θα ήταν μισή. Αυτό ήταν από τα μεγαλύτερα ατοπήματα του Λοβέρδου, ο οποίος υποσχέθηκε σε κάποιους ότι θα αλλάξει την εικόνα της πρωτεύουσας έτσι, αλλά η εικόνα παραμένει ίδια και χειρότερη», προσθέτει ο κ. Λαζαρής και τονίζει ότι τον τελευταίο καιρό οι Ηπατίτιδες και το AIDS έχουν αυξηθεί κατακόρυφα στους χρήστες του κέντρου της πόλης.
Η «ακρωτηριασμένη» χρηματοδότηση του 2012 Ο ΟΚΑΝΑ για όλο το διάστημα από το 2009 μέχρι και το 2011 είχε χρηματοδοτήσεις της τάξης των 40 με 50 εκατομμυρίων. Όμως το 2012 έπεσε… μαχαίρι με ολέθρια αποτελέσματα.
«Ξαφνικά το 2012 η ετήσια επιχορήγηση, ενώ είχαν διπλασιαστεί οι μονάδες και οι εξυπηρετούμενοι, μειώθηκε σε 18 εκατομμύρια. Το 2012 που πήραμε τα 18 εκατομμύρια, η μισθοδοσία των εργαζομένων με όλες τις περικοπές που τους έγιναν έφτανε τα 20 εκατομμύρια 40 χιλιάδες. Νομίζω είναι απλά μαθηματικά», λέει χαρακτηριστικά η κ. Μαλλιώρη. Το 2012 δημιουργήθηκαν υπέρογκα χρέη στους προμηθευτές του οργανισμού (φαρμακευτικές εταιρείες, καθαριότητα, φύλαξη μονάδων κτλ.), χρέη της τάξης των 25 εκατομμυρίων τα οποία συνεχίζουν να υφίστανται μέχρι και σήμερα, παρά την τέταρτη κατά σειρά περικοπή που έγινε στην μισθοδοσία τον Ιανουάριο 2013. «Η μισθοδοσία σήμερα είναι 18 εκατομμύρια από 20, αλλά τι να το κάνω που παίρνω ακριβώς την μισθοδοσία μου για περίπου επτακόσιους εργαζομένους; Για να επεκταθώ δεν τίθεται καν θέμα, δεν μπορώ καν να συντηρηθώ», λέει η ίδια θέτοντας ξεκάθαρα θέμα βιωσιμότητας του Οργανισμού.
«Όταν τα χρήματα που μου δίνει το Υπουργείο είναι μόνο η μισθοδοσία, πώς θα πληρώσω τα φάρμακα; Τα αντιδραστήρια; Οι εργαζόμενοι στον ΟΚΑΝΑ δεν μοιράζουν γράμματα σε σπίτια. Εξυπηρετούμε ανθρώπους, εξυπηρετούμε ασθενείς. Άρα πέρα από την μισθοδοσία χρειάζονται και τα μέσα για να παρέχεις υπηρεσίες σε αυτούς τους 8.200 ανθρώπους», εξηγεί.
«Στα αντιδραστήρια παίρνουμε ούρα και κάνουμε εξετάσεις για να διαπιστώσουμε αν ο θεραπευόμενος κάνει παράλληλη χρήση κάποιας άλλης ουσίας. Αντιδραστήρια εδώ και καιρό δεν υπάρχουν άρα η εξέταση αυτή δεν γίνεται και ο χρήστης που είναι στο πρόγραμμα είναι πιθανό να κάνει παράλληλη χρήση και να κινδυνεύει η υγεία του. Μπορεί ακόμα και να πεθάνει. Τον τελευταίο καιρό έχουμε φτάσει να μην έχουμε ούτε ποτηράκια ή χαρτοπετσέτες», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Λαζαρής.
Οι τρεις «πυλώνες» της κατάληψης
Πέρα από το ζήτημα της υποχρηματοδότησης του οργανισμού, οι εργαζόμενοι έφτασαν στο σημείο να κάνουν κατάληψη στο κεντρικό κτίριο του οργανισμού και για δύο ακόμα λόγους. Ο πρώτος αφορά το… παρελθόν.
«Ύστερα από έλεγχο του Γενικού Λογιστηρίου του κράτους για την μισθοδοσία των εργαζομένων κρίθηκε ότι οι υπογεγραμμένες συλλογικές συμβάσεις με τις προηγούμενες διοικήσεις δεν θα έπρεπε να έχουν γίνει. Έτσι για την δεκαετία 1999-2009 πρέπει να υπολογιστούν όλα τα καταβληθέντα ποσά και να επιστραφούν από τους εργαζομένους», εξηγεί η κ. Μαλλιώρη και θέτει το εξής ερώτημα: Γιατί τώρα;
«Ο ΟΚΑΝΑ εποπτεύεται από το Υπουργείο Υγείας, το οποίο είναι και αποδέκτης των απολογισμών του και εγκρίνει τους ετήσιους προϋπολογισμούς. Δεν βρέθηκε μέσα στην δεκαετία κάποιος εποπτεύων να πει ‘τι γίνεται με τις συμβάσεις; Πολύ ψηλές τις βλέπουμε’; Πρέπει να έρθει μετά από τόσα χρόνια το Λογιστήριο να πει φέρτε πίσω τα χρήματα που πήρατε ως αμοιβή παρ’ όλο που ήταν με βάση τις συλλογικές σας συμβάσεις; Σε μια εποχή που τους έχει περικοπεί ο μισθός τέσσερεις φορές;», αναρωτιέται, «Και εν πάση περιπτώση αν πραγματικά έτσι αντιλαμβάνονται κάποιοι το θέμα αυτό, γιατί δεν πάνε σε όλους τους οργανισμούς να κάνουν το ίδιο;».
«Έχουμε κατοχυρώσει το δικαίωμα να υπογράφουμε συλλογική σύμβαση με απόφαση διαιτητικού δικαστηρίου το 2003. Το να παίρνουν τους μισθούς μας και να τους συγκρίνουν με αντίστοιχους άλλων υπηρεσιών του δημοσίου δεν έχει καμία αντιστοιχία. Είναι σαν να συγκρίνεις ανόμοια πράγματα», επισημαίνει από την πλευρά του ο κ. Λαζαρής.
Ο δεύτερος λόγος αφορά έναν νόμο του Δεκέμβρη του 2012 ο οποίος βάζει πλαφόν και κριτήρια στην υπερωριακή απασχόληση, περιορίζοντάς την κατά πολύ. Οι εργαζόμενοι του ΟΚΑΝΑ δουλεύουν και τα Σαββατοκύριακα, μιας και η χορήγηση των υποκαταστάτων είναι 24ωρη και δεν υπόκειται σε… αργίες. «Μας ζητήθηκε να προϋπολογίσουμε με βάση τα κριτήρια αυτού του νόμου της υπερωρίες του ΟΚΑΝΑ. Αν και παραδώσαμε εντός της προθεσμίας τις υπερωρίες, αυτές δεν έχουν ακόμα υπογραφεί από την πολιτική ηγεσία. Και επειδή ο νόμος λέει ότι οι πληρωμές δεν αναγνωρίζονται αν δεν γίνουν σε μηνιαία βάση εκτιμώ ότι σίγουρα τα δεδουλευμένα του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου έχουν χαθεί», αναφέρει σχετικά η κ. Μαλλιώρη.
«Έχει αρχίσει μια ατέρμονη συζήτηση της διοίκησης με το κράτος για το αν αυτό πρέπει να μπει ως υπερωρία ή εκείνο ή το άλλο, όμως κάθε φορά μας βρίσκουν κάποιο λάθος. Εκτιμώ ότι αν υπάρχει κάποια λανθασμένη αντίληψη του ΟΚΑΝΑ στο θέμα του προϋπολογισμού, μπορούν να μην το εγκρίνουν. Αλλά να το υπογράψουν επιτέλους. Να το διαμορφώσουν όπως νομίζουν και να το υπογράψουν. Καταλαβαίνω ότι δεν μπορούν να μας δώσουν τα επιπλέον 8 εκατομμύρια που χρειάζονται, όμως για ένα μικρό ποσό εφημεριών; Αυτό δείχνει κακή διάθεση», προσθέτει και αναφέρεται στην παρ’ όλα αυτά καλή διάθεση των αρμόδιων Υπουργών.
«Το θέμα το έχει κατανοήσει απόλυτα ο Υπουργός Υγείας και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να περάσει η σχετική τροπολογία. Το ίδιο και ο κ. Στουρνάρας. Όμως έχουμε πέσει μέσα σε μια συνεχή δυσκολία. Πάντως έχω πειστεί ότι χωρίς να προκαλέσουν ή να αδικήσουν προσπαθούν να βρουν μια λύση. Αλλά οι μήνες περνάνε και δυστυχώς το δια ταύτα μετράει», προσθέτει η ίδια.
Μια διαφορετική ματιά Ο κ. Γιώργος Ζαρκωτός είναι Πρόεδρος του Συλλόγου Θεραπευομένων του ΟΚΑΝΑ, ο οποίος ξεκίνησε θεραπεία σε πρόγραμμα υποκατάστασης και συνεχίζει μέχρι σήμερα. «Τα προγράμματα υποκατάστασης δεν είναι προγράμματα απεξάρτησης, είναι προγράμματα θεραπείας για όσους δεν θέλουν να κόψουν τελείως τα ναρκωτικά αλλά προτιμούν να παραμείνουν εξαρτημένοι από το υποκατάστατο. Αυτό ονομάζεται ‘μείωση βλάβης’, δηλαδή δεν χρειάζεται πλέον να μπαίνει στην παρανομία για να βρει την ουσία. Μπορεί να έχει μια κανονική δουλειά και να ζει φυσιολογικά παίρνοντας το υποκατάστατο, όπως ο διαβητικός που χρειάζεται την ινσουλίνη», εξηγεί.
Σύμφωνα με τον κ. Ζαρκωτό, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν σήμερα τα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ δεν είναι ιδιαίτερα ‘φιλικός’ προς τον χρήστη. «Πολλοί ασθενείς δεν θέλουν τίποτα παραπάνω πέρα από το υποκατάστατο, όμως κάποιοι άλλοι μπορεί να θέλουν και κάτι παραπάνω. Τα προγράμματα όπως λειτουργούν τώρα δεν έχουν κανέναν τέτοιο διαχωρισμό. Το ιδανικό για εμάς θα ήταν να μπορούσε να επιλέξει ο καθένας αυτό που χρειάζεται, πιο εξατομικευμένα», λέει σχετικά και επισημαίνει ότι η αντιμετώπιση των θεραπευόμενων δεν είναι κοινή σε όλα τα προγράμματα, όπως θα έπρεπε: «Οι τακτικές αλλάζουν ανάλογα με την άποψη που έχει ο διευθυντής της κάθε μονάδας. Υπάρχουν παραδείγματα στα οποία θεραπευτές τάχθηκαν ανοιχτά κατά της ψυχοθεραπείας. Δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι αυτή τη στιγμή στον ΟΚΑΝΑ που πιστεύουν σε εντελώς αντίθετες θεραπευτικές απόψεις. Ο Οργανισμός δεν έχει καταφέρει να επιβάλει το πλαίσιο λειτουργίας σε όλες τις μονάδες».
«Ο χώρος ο δικός μας είναι λιγάκι ευαίσθητος, δεν είναι εύκολο να καταφέρουμε τα παιδιά να σηκωθούν από τις καρέκλες, είναι δύσκολο να τους παρακινήσεις, αλλά κάνουμε ότι μπορούμε για να δείξουμε ότι είμαστε και εμείς εδώ. Ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα που παρατηρούμε είναι ότι μια μερίδα των εργαζομένων λειτουργεί με την αντίληψη ότι ο οργανισμός φτιάχτηκε μόνο για να βρουν αυτοί δουλειά. Εμείς πιστεύουμε ότι ο ΟΚΑΝΑ δημιουργήθηκε για να σωθούν οι ζωές των ανθρώπων», συνεχίζει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι εργαζόμενοι στον Οργανισμό εξυπηρετούν πολύ λιγότερους θεραπευόμενους απ’ ό,τι θα μπορούσαν. «Είναι η γενικότερη παθολογία του δημόσιου τομέα. Ζητούν να αυξηθεί ο προϋπολογισμός, να προσληφθεί και άλλο προσωπικό, λένε ότι θέλουμε να προσφέρουμε υπηρεσίες ποιότητας. Εγώ δεν μπορώ να καταλάβω τι εννοούν όταν υπάρχουν 3.500 χιλιάδες άνθρωποι που πεθαίνουν στα πεζοδρόμια. Θεωρώ ότι το προσωπικό είναι πλεονάζον, δεν είναι απλώς επαρκές. Φτάνει για να απορροφηθούν όλοι όσοι είναι στην λίστα αναμονής και πάλι θα πλεονάζει», αναφέρει χαρακτηριστικά και συνεχίζει να παραθέτει στοιχεία.
«Όταν άνοιξαν οι καινούργιες μονάδες, οι εργαζόμενοι αντέδρασαν για να μην γίνουν. Δεν κατάφεραν τίποτα και τώρα που έγιναν προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν προς όφελός τους. Έχουμε προσπαθήσει πολλές φορές να έρθουμε σε επαφή μαζί τους, αλλά οι ίδιοι δεν απαντούν ούτε στα μηνύματά μας. Η συμπεριφορά τους είναι ‘ξέρουμε εμείς για το καλό σας, δεν χρειάζεται να έχετε άποψη’. Έτσι το βλέπω εγώ», σημειώνει.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Το μέλλον του Οργανισμού με βάση την παρούσα κατάσταση είναι αβέβαιο και η επιβίωσή του ακόμα πιο δύσκολη. Η κ. Μαλλιώρη εκτιμά πάντως ότι θα βρεθεί ένα στοιχειώδες ποσό για να καλύψει τα απολύτως απαραίτητα. «Εκτιμώ ότι θα βρεθεί ένα μικρό ποσό, όχι τα οκτώ εκατομμύρια που λέμε εμείς της μισθοδοσίας για την επιβίωση του οργανισμού, αλλά ένα κάτι που θα μας δώσει μια ανάσα ώστε να μην είναι άμεση η απειλή της βιωσιμότητας του οργανισμού. Εύχομαι να μην είναι ευσεβής πόθος», καταλήγει.
«Σε επίπεδο υποσχέσεων μας έχουν πει γύρω στα 4,5 εκατομμύρια, όμως το πρόβλημα παραμένει. Έχουμε κάνει επανειλημμένα συναντήσεις με τον κ. Λυκουρέτζο και μας έχει πει ότι γίνεται προσπάθεια να γίνει απόσβεση κάποιων παλιών χρεών. Αλλά και πάλι στην καλύτερη των περιπτώσεων θα μείνει ένα χρέος 10 με 15 εκατομμύρια στον ΟΚΑΝΑ, το οποίο καθιστά μη βιώσιμο τον προϋπολογισμό», λέει από την πλευρά του ο κ. Λαζαρής.
«Υπάρχουν στον αέρα κάποιες φήμες για συγχωνεύσεις οργανισμών, με γνώμονα υποτίθεται την βελτίωση των υπηρεσιών, όμως όλα αυτά γίνονται για να περικοπεί και άλλο η χρηματοδότηση και πιθανώς να απολυθούν εργαζόμενοι. Αυτό μας βάζει ακόμα πιο πολύ σε σκέψεις. Σκεφτείτε ότι οι μονάδες του ΟΚΑΝΑ διπλασιάστηκαν τελευταία, αλλά οι εργαζόμενοι έχουν παραμείνει ίδιοι. Υπάρχει πλήρης ένδεια από πλευρά προσωπικού», προσθέτει.
