Είμαστε όλοι πολυγαμικοί;
Είναι η μονογαμία μία κατάπτυστη κοινωνική σύμβαση, ή έμφυτη προδιάθεση; Τέσσερις καθημερινοί άνθρωποι και μία ψυχοθεραπεύτρια δίνουν απαντήσεις… που δεν θα περιμένατε.
της Ηρώς Κουνάδη
Η μεθοδολογία της σωστής έρευνας λέει πως, ότι και να κάνεις, αν ξεκινήσεις έχοντας απαντημένο το ερώτημά σου στο μυαλό σου, έχεις αποτύχει. Παταγωδώς. Γι’ αυτό, ο τίτλος εργασίας «Μονογαμία: Γενετική προδιάθεση ή κοινωνική σύμβαση;» άλλαξε σε αυτόν που βλέπετε πάνω από την όμορφη φωτογραφία μας. Σε αντίθεση με την γενετική προδιάθεση της μονογαμίας, που απορρίφθηκε ομόφωνα, το αν είμαστε, τελικά, όλοι πολυγαμικοί και άδικα προσπαθούμε κάτι αιώνες τώρα να στριμωχτούμε σε ένα δυαδικό μοντέλο που δεν μας χωράει, απαντιέται πιο δύσκολα.
Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν εαυτούς μονογαμικούς, και άλλοι που πιστεύουν ότι η αποκλειστικότητα στις σχέσεις (θα έπρεπε να) κρατάει όσο το ελληνικό φθινόπωρο. Κάποιοι εξ ημών θα βάζαμε το χέρι μας στη φωτιά ότι όσοι ορκίζονται στην ιερή τους αφοσίωση σε ένα και μοναδικό ταίρι λένε ψέματα, και κάποιοι άλλοι θα μας θεωρούσαν κατάπτυστους γι’ αυτό. Τι απ’ όλα ισχύει τελικά; Για να απαντήσουμε το προαιώνιο ερώτημα, ζητήσαμε τη γνώμη μερικών καθημερινών ανθρώπων, και της Γεωργίας Καραγιάννη, ψυχοθεραπεύτριας και οικογενειακής θεραπεύτριας.
Spoiler (για όσους ανυπομονούν): Ναι, είμαστε όλοι πολυγαμικοί. Αλλά δεν είναι αυτό που νομίζετε. Όχι, αλήθεια.
Η γνώμη του λαού
«Η μονογαμία δεν είναι έμφυτη. Θα έπρεπε να είναι επιλογή μας, αλλά για πολλούς είναι μόνο κοινωνική σύμβαση» λέει η Αγγελική, 30 ετών.
«Πιστεύω ότι γεννιόμαστε πολυγαμικοί. Απλώς στην πορεία συνειδητοποιούμε ότι χρειάζεται να κάνουμε και μερικές θυσίες, για να δείξουμε την αγάπη μας στον άλλο. Η μονογαμία είναι μία από αυτές» σχολιάζει η 26χρονη Άλκηστη.
«Η μονογαμία είναι αναμφισβήτητα κοινωνική σύμβαση» λέει ο Ιάσωνας, 37 ετών. «Μάλιστα το πηγαίνω λίγο παραπέρα και λέω ότι ειδικά για τα αρσενικά θηλαστικά αυτό είναι ακόμη πιο ανάγλυφο, αφού σκοπός τους, κατά τη φύση, είναι να σκορπούν το σπέρμα τους σε όσο γίνεται περισσότερες μήτρες για να αυξήσουν τις πιθανότητες γονιμοποίησης. Αυτό η φύση δεν το προβλέπει για την ηδονή τους, αλλά θεωρεί ότι είναι το χρέος που τους αναλογεί στην διαιώνιση και βελτίωση του (κάθε) είδους. Οι γυναίκες λόγω της συγκριτικής σπανιότητας των ωαρίων αλλά και της περιόδου κυοφορίας έχουν από τη φύση τους τάση να δημιουργούν σταθερότερους –αν και όχι αποκλειστικούς– δεσμούς, για έναν ακόμη λόγο: να εξασφαλίσουν προστασία και βοήθεια από το αρσενικό για την αρχική ανατροφή των απογόνων.
»Η πολυγαμία είναι φυσική επιλογή. Η μονογαμία είναι εκφυλισμός του είδους. Πρόκειται για εφεύρημα μάλλον "δυτικό" που στηρίχθηκε από τις απανταχού εκκλησίες, αλλά που συμφέρει τους κρατιστές –όσους δηλαδή ωφελούνται από την σύντηξη σταθερού κοινωνικού ιστού ώστε να προγραμματίζονται καλύτερα τα έσοδα και να μένουν οι άνθρωποι "ιδιώτες" (idiots) εντός της οικίας τους. Αυτοδιάθεση τώρα και κώλοι για όλους!» καταλήγει.
Λιγότερο εμφατικός, ο Μάνος, 26 ετών, λέει ότι «η μονογαμία δεν είναι έμφυτο χαρακτηριστικό μας. Αν ήταν, θα είχαμε στύση μόνο όταν βρίσκαμε το μονογαμικό μας ταίρι ανάμεσα στα 6 δις του παγκόσμιου πληθυσμού. Η απόφαση να είσαι με έναν άνθρωπο είναι σαν να βρίσκεις την ιδανική γεύση παγωτού και αποφασίζεις πως θα τρως μόνο αυτή για πάντα. Δε λέω, καλή η σοκολάτα, αλλά κάποιοι κάπου κάποτε στην σχέση τους θα λοξοδρομήσουν προς το φιστίκι, θα πάρουν και μια μπάλα στρατσιατέλα, βρε αδερφέ από το περίπτερο.
»Προσωπικά, βέβαια, για να μη λέω μεγάλες κουβέντες, έχω βρει το ιδανικό παγωτό και δεν το αλλάζω, γιατί μου δίνει ό,τι γεύση θέλω. Αλλά πιστεύω ότι σε μια ιδανική κοινωνία, όπου δεν θα είχε για κάποιο λόγο επικρατήσει η χαζή συνήθεια του γάμου και άλλα τέτοια "δυαδικά", η πολυγαμία θα ήταν ο κανόνας, ή τουλάχιστον θα πειραματιζόμασταν με λιγότερη ενοχικότητα».
Είμαι πολυγαμικός, γιατρέ μου;
«Η μονογαμία δεν είναι ούτε γενετική προδιάθεση, ούτε κοινωνική σύμβαση. Είναι επιλογή» λέει η Γεωργία Καραγιάννη, ψυχοθεραπεύτρια – οικογενειακή θεραπεύτρια. «Ως συστημική ψυχοθεραπεύτρια πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει δυνατότητες να είναι πολυγαμικός, και δυνατότητες να είναι μονογαμικός. Η επιλογή του εξαρτάται από το αν διαχωρίζει την σεξουαλική δραστηριότητα από την ερωτική σχέση, η οποία περιλαμβάνει την οικειότητα, την δέσμευση και την ουσιαστική επαφή με τον άλλο, και εμπεριέχει την έννοια της συναισθηματικής επένδυσης. Επιλέγοντας την μονογαμία, ουσιαστικά επιλέγουμε μέσα σε αυτή τη σχέση να συμπεριλαμβάνουμε και τη σεξουαλική δραστηριότητα.
»Αν δούμε διαχρονικά τη ζωή του ανθρώπου, ο καθένας μας θα βρεθεί με περισσότερους του ενός συντρόφους. Άρα είναι πολυγαμικός. Με τον όρο πολυγαμία δεν εννοούμε απαραίτητα την ύπαρξη πολλών ερωτικών συντρόφων ταυτόχρονα. Επιλέγουμε κάποιοι από εμάς κάποια στιγμή να μείνουμε σε μια σχέση, άρα γινόμαστε μονογαμικοί από επιλογή.
»Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να πάει με όποιον θέλει, όπως θέλει, όποτε θέλει. Αν επιλέξει την πολυγαμία, στην παράλληλη και όχι τη διαχρονική της έννοια, το κάνει για να γεμίσει δικά του προσωπικά κενά που ασυνείδητα τον δυσκολεύουν στο να επενδύσει σε μια αποκλειστική σχέση, για να αυτοεπιβεβαιωθεί, για να καλύψει ενδεχομένως κάποια κενά της σχέσης και να διεκδικήσει την συναισθηματική κάλυψη που δεν παίρνει από αλλού.
»Μονογαμία σημαίνει δύο άνθρωποι να προσπαθούν καθημερινά να χτίζουν όλο και πιο γερά τη σχέση τους. Να επενδύουν ο ένας στον άλλο, και ο καθένας στον εαυτό του. Αυτό είναι το πιο σημαντικό: Να μην περιμένουν, δηλαδή, ο άλλος να τους επιθυμεί αν οι ίδιοι δεν είναι ερωτικοί για τον εαυτό τους. Οι περισσότεροι μπαίνουν σε μία σχέση όμορφη και σταδιακά αφήνονται, αφήνοντας και την ίδια τη σχέση. Αυτό είναι που προξενεί και τα περισσότερα προβλήματα.
»Η πιο εύκολη επιλογή σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να βρεθεί ένας τρίτος να γεμίσει το κενό, λειτουργώντας ουσιαστικά ως δεκανίκι, για να μη δημιουργηθεί καμία φανερή ρήξη στη σχέση. Συνήθως σε αυτή τη λύση καταφεύγουν οι άνθρωποι που έχουν οικογένειες και δεν θέλουν να τις διαλύσουν. Αυτό λένε οι ίδιοι στους εαυτούς τους, αλλά στην ουσία δεν θέλουν ή δεν μπορούν να βρουν τι χρειάζεται για να ανανεώσουν την σχέση τους.
»Η πολυγαμία στην παράλληλη εκδοχή της θεωρείται πιο εύκολη στον άνδρα, λόγω της φύσης του, αν και εγώ δεν το πιστεύω. Οι άνδρες είναι πολύ συναισθηματικοί. Θέλουν όμως την επιβεβαίωση, για την οποία δεν θα χρειαστεί να χαλάσουν την οικογένειά τους. Η γυναίκα θα το κάνει πιο δύσκολα, γιατί οι γυναίκες ζητούν όλο το πλαίσιο. Ζητούν από την φύση τους το συναίσθημα, όχι μόνο την σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά και τον έρωτα ως συναίσθημα. Και ξέρουν ότι, ακριβώς γι’ αυτό, θα διακινδυνέψουν την σχέση τους.
»Όλοι είμαστε πολυγαμικοί, γιατί όλοι αλλάζουμε σεξουαλικούς και ερωτικούς συντρόφους. Αν είναι επιλογή μας να αφοσιωθούμε και να επενδύσουμε σε μια αποκλειστική συναισθηματική σχέση, το επιλέγουμε λόγω της επιθυμίας μας για εγγύτητα. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον, δεν θέλει να είναι μόνος του. Έχει την ανάγκη, αν θέλετε, να καλύψει όλα τα σοβαρά υπαρξιακά θέματά του, την αγωνία για την ζωή, τον φόβο του θανάτου, που συνδέονται με την φύση του.
»Αυτές οι ανάγκες είναι που καλύπτονται μέσω μιας αποκλειστικής ευχαριστιακής σχέσης, η οποία στο παρόν μας κάνει ευτυχισμένους. Δεν αρκεί η πρώτη περίοδος του έρωτα να μας κάνει ευτυχισμένους. Αυτό μετά μετουσιώνεται σε αγάπη, δέσμευση, και όχι συνήθεια όπως το λένε πολλοί. Ευχαριστιακό είναι το να μοιράζομαι με τον άνθρωπο που αρχικά ερωτεύτηκα τις καθημερινές μου ασχολίες και μέσα από αυτό το μοίρασμα να νιώθει ο καθένας ότι είναι αρεστός στον εαυτό του και στον άλλο. Είναι –και χωρίς να θέλω να ακουστεί «ροζ»– σαν κάθε μέρα να αγωνιζόμαστε να αρέσουμε στον εαυτό μας και στον σύντροφό μας. Αυτό είναι που πολλοί δεν αντέχουν, κι αυτό κάνει πολλά ζευγάρια να χάνονται στην πορεία, και ενώ έχουν δεθεί να ζουν με έναν τρόπο συνήθειας που δεν δίνει καμία ευχαρίστηση».
Η μεθοδολογία της σωστής έρευνας λέει πως, ότι και να κάνεις, αν ξεκινήσεις έχοντας απαντημένο το ερώτημά σου στο μυαλό σου, έχεις αποτύχει. Παταγωδώς. Γι’ αυτό, ο τίτλος εργασίας «Μονογαμία: Γενετική προδιάθεση ή κοινωνική σύμβαση;» άλλαξε σε αυτόν που βλέπετε πάνω από την όμορφη φωτογραφία μας. Σε αντίθεση με την γενετική προδιάθεση της μονογαμίας, που απορρίφθηκε ομόφωνα, το αν είμαστε, τελικά, όλοι πολυγαμικοί και άδικα προσπαθούμε κάτι αιώνες τώρα να στριμωχτούμε σε ένα δυαδικό μοντέλο που δεν μας χωράει, απαντιέται πιο δύσκολα.
Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν εαυτούς μονογαμικούς, και άλλοι που πιστεύουν ότι η αποκλειστικότητα στις σχέσεις (θα έπρεπε να) κρατάει όσο το ελληνικό φθινόπωρο. Κάποιοι εξ ημών θα βάζαμε το χέρι μας στη φωτιά ότι όσοι ορκίζονται στην ιερή τους αφοσίωση σε ένα και μοναδικό ταίρι λένε ψέματα, και κάποιοι άλλοι θα μας θεωρούσαν κατάπτυστους γι’ αυτό. Τι απ’ όλα ισχύει τελικά; Για να απαντήσουμε το προαιώνιο ερώτημα, ζητήσαμε τη γνώμη μερικών καθημερινών ανθρώπων, και της Γεωργίας Καραγιάννη, ψυχοθεραπεύτριας και οικογενειακής θεραπεύτριας.
Spoiler (για όσους ανυπομονούν): Ναι, είμαστε όλοι πολυγαμικοί. Αλλά δεν είναι αυτό που νομίζετε. Όχι, αλήθεια.
Η γνώμη του λαού
«Η μονογαμία δεν είναι έμφυτη. Θα έπρεπε να είναι επιλογή μας, αλλά για πολλούς είναι μόνο κοινωνική σύμβαση» λέει η Αγγελική, 30 ετών.
«Πιστεύω ότι γεννιόμαστε πολυγαμικοί. Απλώς στην πορεία συνειδητοποιούμε ότι χρειάζεται να κάνουμε και μερικές θυσίες, για να δείξουμε την αγάπη μας στον άλλο. Η μονογαμία είναι μία από αυτές» σχολιάζει η 26χρονη Άλκηστη.
«Η μονογαμία είναι αναμφισβήτητα κοινωνική σύμβαση» λέει ο Ιάσωνας, 37 ετών. «Μάλιστα το πηγαίνω λίγο παραπέρα και λέω ότι ειδικά για τα αρσενικά θηλαστικά αυτό είναι ακόμη πιο ανάγλυφο, αφού σκοπός τους, κατά τη φύση, είναι να σκορπούν το σπέρμα τους σε όσο γίνεται περισσότερες μήτρες για να αυξήσουν τις πιθανότητες γονιμοποίησης. Αυτό η φύση δεν το προβλέπει για την ηδονή τους, αλλά θεωρεί ότι είναι το χρέος που τους αναλογεί στην διαιώνιση και βελτίωση του (κάθε) είδους. Οι γυναίκες λόγω της συγκριτικής σπανιότητας των ωαρίων αλλά και της περιόδου κυοφορίας έχουν από τη φύση τους τάση να δημιουργούν σταθερότερους –αν και όχι αποκλειστικούς– δεσμούς, για έναν ακόμη λόγο: να εξασφαλίσουν προστασία και βοήθεια από το αρσενικό για την αρχική ανατροφή των απογόνων.
»Η πολυγαμία είναι φυσική επιλογή. Η μονογαμία είναι εκφυλισμός του είδους. Πρόκειται για εφεύρημα μάλλον "δυτικό" που στηρίχθηκε από τις απανταχού εκκλησίες, αλλά που συμφέρει τους κρατιστές –όσους δηλαδή ωφελούνται από την σύντηξη σταθερού κοινωνικού ιστού ώστε να προγραμματίζονται καλύτερα τα έσοδα και να μένουν οι άνθρωποι "ιδιώτες" (idiots) εντός της οικίας τους. Αυτοδιάθεση τώρα και κώλοι για όλους!» καταλήγει.
Λιγότερο εμφατικός, ο Μάνος, 26 ετών, λέει ότι «η μονογαμία δεν είναι έμφυτο χαρακτηριστικό μας. Αν ήταν, θα είχαμε στύση μόνο όταν βρίσκαμε το μονογαμικό μας ταίρι ανάμεσα στα 6 δις του παγκόσμιου πληθυσμού. Η απόφαση να είσαι με έναν άνθρωπο είναι σαν να βρίσκεις την ιδανική γεύση παγωτού και αποφασίζεις πως θα τρως μόνο αυτή για πάντα. Δε λέω, καλή η σοκολάτα, αλλά κάποιοι κάπου κάποτε στην σχέση τους θα λοξοδρομήσουν προς το φιστίκι, θα πάρουν και μια μπάλα στρατσιατέλα, βρε αδερφέ από το περίπτερο.
»Προσωπικά, βέβαια, για να μη λέω μεγάλες κουβέντες, έχω βρει το ιδανικό παγωτό και δεν το αλλάζω, γιατί μου δίνει ό,τι γεύση θέλω. Αλλά πιστεύω ότι σε μια ιδανική κοινωνία, όπου δεν θα είχε για κάποιο λόγο επικρατήσει η χαζή συνήθεια του γάμου και άλλα τέτοια "δυαδικά", η πολυγαμία θα ήταν ο κανόνας, ή τουλάχιστον θα πειραματιζόμασταν με λιγότερη ενοχικότητα».
Είμαι πολυγαμικός, γιατρέ μου;
«Η μονογαμία δεν είναι ούτε γενετική προδιάθεση, ούτε κοινωνική σύμβαση. Είναι επιλογή» λέει η Γεωργία Καραγιάννη, ψυχοθεραπεύτρια – οικογενειακή θεραπεύτρια. «Ως συστημική ψυχοθεραπεύτρια πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει δυνατότητες να είναι πολυγαμικός, και δυνατότητες να είναι μονογαμικός. Η επιλογή του εξαρτάται από το αν διαχωρίζει την σεξουαλική δραστηριότητα από την ερωτική σχέση, η οποία περιλαμβάνει την οικειότητα, την δέσμευση και την ουσιαστική επαφή με τον άλλο, και εμπεριέχει την έννοια της συναισθηματικής επένδυσης. Επιλέγοντας την μονογαμία, ουσιαστικά επιλέγουμε μέσα σε αυτή τη σχέση να συμπεριλαμβάνουμε και τη σεξουαλική δραστηριότητα.
»Αν δούμε διαχρονικά τη ζωή του ανθρώπου, ο καθένας μας θα βρεθεί με περισσότερους του ενός συντρόφους. Άρα είναι πολυγαμικός. Με τον όρο πολυγαμία δεν εννοούμε απαραίτητα την ύπαρξη πολλών ερωτικών συντρόφων ταυτόχρονα. Επιλέγουμε κάποιοι από εμάς κάποια στιγμή να μείνουμε σε μια σχέση, άρα γινόμαστε μονογαμικοί από επιλογή.
»Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να πάει με όποιον θέλει, όπως θέλει, όποτε θέλει. Αν επιλέξει την πολυγαμία, στην παράλληλη και όχι τη διαχρονική της έννοια, το κάνει για να γεμίσει δικά του προσωπικά κενά που ασυνείδητα τον δυσκολεύουν στο να επενδύσει σε μια αποκλειστική σχέση, για να αυτοεπιβεβαιωθεί, για να καλύψει ενδεχομένως κάποια κενά της σχέσης και να διεκδικήσει την συναισθηματική κάλυψη που δεν παίρνει από αλλού.
»Μονογαμία σημαίνει δύο άνθρωποι να προσπαθούν καθημερινά να χτίζουν όλο και πιο γερά τη σχέση τους. Να επενδύουν ο ένας στον άλλο, και ο καθένας στον εαυτό του. Αυτό είναι το πιο σημαντικό: Να μην περιμένουν, δηλαδή, ο άλλος να τους επιθυμεί αν οι ίδιοι δεν είναι ερωτικοί για τον εαυτό τους. Οι περισσότεροι μπαίνουν σε μία σχέση όμορφη και σταδιακά αφήνονται, αφήνοντας και την ίδια τη σχέση. Αυτό είναι που προξενεί και τα περισσότερα προβλήματα.
»Η πιο εύκολη επιλογή σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να βρεθεί ένας τρίτος να γεμίσει το κενό, λειτουργώντας ουσιαστικά ως δεκανίκι, για να μη δημιουργηθεί καμία φανερή ρήξη στη σχέση. Συνήθως σε αυτή τη λύση καταφεύγουν οι άνθρωποι που έχουν οικογένειες και δεν θέλουν να τις διαλύσουν. Αυτό λένε οι ίδιοι στους εαυτούς τους, αλλά στην ουσία δεν θέλουν ή δεν μπορούν να βρουν τι χρειάζεται για να ανανεώσουν την σχέση τους.
»Η πολυγαμία στην παράλληλη εκδοχή της θεωρείται πιο εύκολη στον άνδρα, λόγω της φύσης του, αν και εγώ δεν το πιστεύω. Οι άνδρες είναι πολύ συναισθηματικοί. Θέλουν όμως την επιβεβαίωση, για την οποία δεν θα χρειαστεί να χαλάσουν την οικογένειά τους. Η γυναίκα θα το κάνει πιο δύσκολα, γιατί οι γυναίκες ζητούν όλο το πλαίσιο. Ζητούν από την φύση τους το συναίσθημα, όχι μόνο την σεξουαλική ικανοποίηση, αλλά και τον έρωτα ως συναίσθημα. Και ξέρουν ότι, ακριβώς γι’ αυτό, θα διακινδυνέψουν την σχέση τους.
»Όλοι είμαστε πολυγαμικοί, γιατί όλοι αλλάζουμε σεξουαλικούς και ερωτικούς συντρόφους. Αν είναι επιλογή μας να αφοσιωθούμε και να επενδύσουμε σε μια αποκλειστική συναισθηματική σχέση, το επιλέγουμε λόγω της επιθυμίας μας για εγγύτητα. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον, δεν θέλει να είναι μόνος του. Έχει την ανάγκη, αν θέλετε, να καλύψει όλα τα σοβαρά υπαρξιακά θέματά του, την αγωνία για την ζωή, τον φόβο του θανάτου, που συνδέονται με την φύση του.
»Αυτές οι ανάγκες είναι που καλύπτονται μέσω μιας αποκλειστικής ευχαριστιακής σχέσης, η οποία στο παρόν μας κάνει ευτυχισμένους. Δεν αρκεί η πρώτη περίοδος του έρωτα να μας κάνει ευτυχισμένους. Αυτό μετά μετουσιώνεται σε αγάπη, δέσμευση, και όχι συνήθεια όπως το λένε πολλοί. Ευχαριστιακό είναι το να μοιράζομαι με τον άνθρωπο που αρχικά ερωτεύτηκα τις καθημερινές μου ασχολίες και μέσα από αυτό το μοίρασμα να νιώθει ο καθένας ότι είναι αρεστός στον εαυτό του και στον άλλο. Είναι –και χωρίς να θέλω να ακουστεί «ροζ»– σαν κάθε μέρα να αγωνιζόμαστε να αρέσουμε στον εαυτό μας και στον σύντροφό μας. Αυτό είναι που πολλοί δεν αντέχουν, κι αυτό κάνει πολλά ζευγάρια να χάνονται στην πορεία, και ενώ έχουν δεθεί να ζουν με έναν τρόπο συνήθειας που δεν δίνει καμία ευχαρίστηση».
