Ελεύθερη σχέση: Όχι άλλη μονογαμία (;)

της Ηρώς Κουνάδη

«Τι εννοείς δεν είναι σχέση; “Σχέσεις” είναι όλοι οι άνθρωποι στην καθημερινότητά σου. Σχέσεις φιλικές, επαγγελματικές, στενές, τυπικές, συγγενικές. Καμία από αυτές δεν βασίζεται στην αποκλειστικότητα. Οπότε γιατί η ελεύθερη σχέση να μην είναι σχέση;». Σωστό. Γιατί να μην είναι; Και γιατί να νιώθεις την ανάγκη να «προστατεύσεις» τους φίλους σου από τις σχέσεις που επιλέγουν να συνάψουν, υπό τον φόβο ότι κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον θα αλλάξουν γνώμη/ ερωτευτούν/ πληγωθούν; Ποιος λέει ότι η συνταγή που θα μας κάνει όλους ευτυχισμένους περιλαμβάνει μία αποκλειστική σχέση;

Ερωτήματα σαν αυτά προκύπτουν πάνω από αχνιστούς καφέδες κάποια σαββατιάτικα απογεύματα, που η κουβέντα περιστρέφεται γύρω από μια νεοαποκτηθείσα σχέση-που-δεν-είναι-ακριβώς-σχέση. Οι απαντήσεις τους, προφανώς, δεν είναι το ίδιο εύκολες. Ή για την ακρίβεια, δεν είναι το ίδιο προφανείς, ούτε αντικειμενικές, ούτε απόλυτες. Αναζητώντας τις, μιλήσαμε με κόσμο που έχει ή είχε κάποια στιγμή στο παρελθόν ελεύθερη σχέση, αλλά και με την ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια, Χριστίνα Βλαχοπούλου.

Οι σχέσεις και οι… μόδες τους

«Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι οι ελεύθερες σχέσεις είναι η νέα μόδα στον έρωτα» λέει η κ. Βλαχοπούλου. «Η ιδέα πίσω από τον όρο δηλώνει ότι γνωρίζεις κάποιον και συνεχίζεις να τον βλέπεις όποτε μπορείτε και οι δύο χωρίς δεσμεύσεις, πίεση και κυρίως αποκλειστικότητα. Προφανώς, μια τέτοιου είδους σχέση βασίζεται κατά κύριο λόγο στο σεξ και σε στιγμές διασκέδασης. Οι ελεύθερες σχέσεις είναι εύκολες, και ίσως εθιστικές, αφού βασίζονται σε μεμονωμένες απολαυστικές στιγμές, χωρίς πολύπλοκες απαιτήσεις και ευθύνες».

Καλά κάνω, γιατρέ μου;

Οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι σε σχέσεις χωρίς προσυμφωνημένες αποκλειστικότητες λένε ότι το βασικό πλεονέκτημά τους –πέρα από την απουσία δέσμευσης και «υποχρεώσεων»– είναι ότι στηρίζονται εξ αρχής σε ειλικρινείς και ξεκάθαρες προθέσεις. «Δεν είναι προτιμότερο να συμφωνήσουμε απ’ την αρχή ότι καλά περνάμε, αλλά θέλω να βγαίνω και με άλλους, από το να καταλήξουμε μετά από λίγο καιρό να κοροϊδεύουμε και να απατάμε ο ένας τον άλλο;» λέει η 28χρονη Σοφία.

«Είναι όντως τόσο ξεκάθαρες, λοιπόν, οι ελεύθερες σχέσεις, και κανείς δεν εκμεταλλεύεται κανέναν;» αναρωτιέται, από την πλευρά της η κ. Βλαχοπούλου. «Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές ανάγκες και αξίες, θα ήταν παρακινδυνευμένο να ορίσουμε αν θεωρείται καλή επιλογή και σωστός τρόπος ζωής ή όχι. Αυτό που μπορούμε να σχολιάσουμε είναι ότι οι ελεύθερες σχέσεις κρύβουν πολλές παγίδες όταν ο ένας από τους δύο τρέφει συναισθήματα και ελπίζει ότι τα πράγματα θα αλλάξουν στο μέλλον, όπως και όταν κάποιος επιθυμεί μια πιο ουσιαστική και αποκλειστική σχέση αλλά συμβιβάζεται με κάτι λιγότερο λόγω ανασφάλειας, μοναξιάς ή επειδή δεν του δίνεται διαφορετική επιλογή.

»Και στις δύο περιπτώσεις είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει απογοήτευση, εσωτερικές συγκρούσεις, αίσθημα απόρριψης αλλά και θυμός. Η συνειδητοποίηση ότι έρχεσαι δεύτερος ή τρίτος, ή ότι νιώθεις ότι δεν είσαι τόσο σημαντικός ώστε να αξίζεις αποκλειστικότητα, περισσότερο χρόνο, ενδιαφέρον ή τρυφερότητα μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά για την αυτοεκτίμηση και την εικόνα του εαυτού, αλλά και για τις επόμενες σχέσεις. Ταυτόχρονα, στερείς από τον εαυτό σου την ευκαιρία να κάνεις μια γνωριμία όπως πραγματικά την ονειρεύεσαι».

Κι αν η επιλογή μου είναι συνειδητή;

Δεν είναι, βέβαια, απαραίτητο πως όλοι όσοι κάνουν ελεύθερες σχέσεις «συμβιβάζονται με ημίμετρα» ή ρισκάρουν να δυστυχήσουν, ελλείψει καλύτερης επιλογής. «Απλώς δεν πιστεύω στην αποκλειστικότητα. Ή δεν μου έχει τύχει να ερωτευτώ κάποια και να μου την εμπνεύσει» λέει ο Μάνος, 25 ετών, ενώ η Στεφανία, 32, προσθέτει ότι «υπάρχουν περίοδοι στη ζωή σου που δεν είσαι ερωτευμένος. Γιατί να πρέπει ή να δεσμευτείς με κάποιον που δεν σε ενδιαφέρει τόσο, ή να μονάσεις μέχρι να ξαναερωτευτείς;».

«Ακόμα και αν κάποιος έχει επιλέξει συνειδητά μια τέτοιου είδους σχέση, αξίζει να σχολιάσουμε ότι μια τέτοια στάση απέναντι στις σχέσεις και τα συναισθήματα φανερώνει φόβο δέσμευσης, φόβο απόρριψης και γενικότερη προσωπική ανεπάρκεια» λέει η κ. Βλαχοπούλου. «Οι ανθρώπινες σχέσεις απαιτούν συναισθήματα, ρίσκο, ευθύνες, συνέπεια, αμοιβαιότητα. Αξίζουν όταν τις ζεις όχι μόνο έντονα, αλλά και αληθινά.

»Πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε ότι κάποιος από τους δύο δεν θα αναπτύξει συναισθήματα και δεν θα πληγωθεί; Δεν υπάρχουν εγγυήσεις και σαφή όρια. Τα συναισθήματα δεν είναι ποτέ στατικά, αλλάζουν προς διάφορες κατευθύνσεις, όπως και οι όροι του παιχνιδιού. Η μετάβαση από μια ελεύθερη σχέση σε αποκλειστική είναι ένα σπάνιο σενάριο, που κινδυνεύει να αφήσει ακάλυπτο όποιον στην πορεία νιώσει ότι θέλει κάτι διαφορετικό και περισσότερο».

Τροφή για σκέψη

«Γιατί εφόσον η ελεύθερη σχέση είναι ελεύθερη και απαλλαγμένη από ρουτίνα και υποχρεώσεις δεν διαρκεί ποτέ ή δεν αρκεί;» θέτει το δύσκολο ερώτημα η κ. Βλαχοπούλου. «Μήπως υπάρχει εθισμός στην ποσότητα και την αλλαγή; Μήπως επειδή το βάρος πέφτει μόνο στην επιφανειακή επαφή και την σαρκική απόλαυση; Μήπως επειδή είναι αδύνατο να συνδεθούμε και να δεθούμε χωρίς συναισθηματική και διανοητική χημεία; Μήπως προσπαθούμε να επιβεβαιώσουμε κάποια δική μας ανασφάλεια μετά από μια αέναη αναζήτηση;».

Με τη γνώμη της ειδικού φαίνονται να συμφωνούν και όσοι εκ των συμμετεχόντων στη μίνι έρευνά μας κατέληξαν να απορρίψουν την ιδέα των ελεύθερων σχέσεων, αφού τη δοκίμασαν. «Οι ελεύθερες σχέσεις δεν κρατάνε ποτέ πολύ, γιατί καταλήγεις είτε να δένεσαι με τον άλλο, είτε να τον βαριέσαι» λέει η Χριστίνα, 35 ετών. «Τελικά, είναι καλές σαν προσωρινή λύση, αλλά το να τις επιλέγεις συνειδητά, τη μία μετά την άλλη, κάτι λέει για τον χαρακτήρα σου και τις ανασφάλειές σου. Και δεν είναι κάτι καλό».

«Σίγουρα, τα ειλικρινή ερωτήματα που αξίζουν την επεξεργασία και την προσοχή μας έχουν να κάνουν με τον πιθανό φόβο και τους λόγους που αποφεύγουμε μια αποκλειστική σχέση» εξηγεί η κ. Βλαχοπούλου. Μήπως πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε αρκετά να αγαπηθούμε όπως θα θέλαμε; Ποια είναι η πραγματική γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας και το αντίθετο φύλο; Μήπως έχουμε αθεράπευτα τραύματα και πρότυπα σχέσεων που μας στοιχειώνουν από το παρελθόν και στέκονται εμπόδια στο παρόν και την ευτυχία μας;

»Ανεξάρτητα από τις περιστάσεις και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου που επιλέγει μια ελεύθερη σχέση ή ανακαλύπτει ότι βρίσκεται σε μία, η αναμφισβήτητη αλήθεια είναι ότι προκειμένου να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους και να νιώσουμε πληρότητα, χρειάζεται να φροντίσουμε και να αγαπήσουμε τις ανάγκες της ψυχής και του πνεύματος, και όχι μόνο του σώματος» καταλήγει.


Εσείς τι λέτε; Είναι οι ελεύθερες σχέσεις συναισθηματική παγίδα, καλές ως προσωρινή λύση ή συνειδητή επιλογή απενοχοποιημένων ενηλίκων; Πείτε μας τη γνώμη σας, σχολιάζοντας παρακάτω.