Όπου υπάρχει καπνός (θέλουμε να) επιλέγουμε

της Ηρώς Κουνάδη

Πέμπτη βράδυ, στην Πλατεία Καρύτση τα μπαρ είναι κλειστά. Η μουσική που ακούγεται είναι μόνο μία, κι έρχεται από τη διπλανή πλατεία, την Κλαυθμώνος, όπου έχει στηθεί από το απόγευμα ένα υπαίθριο πάρτι. Οι αφίσες γράφουν «όπου υπάρχει καπνός... επιλέγουμε», κι από τα decks ο Γρηγόρης Ψαριανός διακηρύττει ότι «θα κόψουμε το κάπνισμα, όταν κόψουνε τις μαλακίες». Τα ηχεία τρίζουν από το Sabotage των Beastie Boys, κι ο κόσμος χορεύει κάτω από τη βροχή. Βγήκαμε, τελικά, στους δρόμους για το τσιγάρο;

Όχι ακριβώς. Βγήκαμε, βασικά, για το δικαίωμα επιλογής. Εκείνο των καπνιστών, κι εκείνο των μη καπνιστών. Εκείνο των ιδιοκτητών café και bar, να κρατήσουν την πελατεία και τα μαγαζιά τους ανοιχτά, σε μια ούτως ή άλλως δύσκολη οικονομικά συγκυρία. Εκείνο των παρεών, να συνεχίσουν να γράφουν ιστορία, και να μην καταλήξουν έγκλειστες σε σπίτια και παράνομα καταγώγια, όπως τον καιρό της ποτοαπαγόρευσης. Αλλά κι εκείνο των οικογενειών, να μπορούν να βγουν από το σπίτι χωρίς να ανησυχούν ότι θα πάθουν τα παιδιά ασφυξία. Κι εκείνο των μελών της παρέας που μειοψηφούν, απλά επειδή επέλεξαν να μην καπνίζουν. Δε μας χωρούν, τελικά, όλους οι σύγχρονες κοινωνίες;

Η (αντι)δράση

Περισσότερες από ογδόντα επιχειρήσεις σε όλη την Αθήνα συμμετέχουν στην πρωτοβουλία υπέρ του δικαιώματος επιλογής: υπέρ, ουσιαστικά, του διαχωρισμού των café και των bar σε καπνιζόντων και μη. Οι έξυπνες αφίσες τους (κάποιες εκ των οποίων μπορείτε να δείτε στο photo gallery) υποστηρίζουν το αυτονόητο δικαίωμα του καπνιστή να παραμείνει καπνιστής, και του μη καπνιστή να αναπνέει απαλλαγμένο από νικοτίνη αέρα –διότι ο «καθαρός» είναι μια άλλη, μεγάλη και πονεμένη ιστορία.

«Εγώ είμαι φανατικός καπνιστής. Καπνίζω έξι πακέτα την ημέρα» εξηγεί ο Νίκος Λούβρος (φωτό, επάνω), ιδιοκτήτης του Booze, πρόεδρος του πολιτικού κινήματος Κ.Ο.Τ.Ε.Σ., και εμπνευστής της πρωτοβουλίας. «Είναι πρακτικό το ζήτημα. Θα πήγαινα σε ένα bar και θα ήμουν όλη την ώρα έξω. Δε θα καθόμουν πουθενά». Ο κ. Λούβρος είχε καταθέσει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας για τον προηγούμενο αντικαπνιστικό νόμο. Μετά από δύο αναβολές, το νομοσχέδιο εκείνο αποσύρθηκε, και αντικαταστάθηκε από το καινούριο. Ακολούθησαν νέες προσφυγές: μία μεμονωμένη, και μία από κοινού με το συντονιστικό των αθηναϊκών café – bar, των ογδόντα επιχειρήσεων που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία. Αποτελέσματα αναμένονται.

«Η ολική απαγόρευση είναι αυταρχική. Το ίδιο αυταρχική με την επί χρόνια συμπεριφορά των καπνιστών προς τους μη καπνιστές» λέει ο Γιώργος Τσαλαβούτας, συνιδιοκτήτης του Petite Fleur, που πήρε πριν από τρία χρόνια μαζί με τους συνεργάτες του το επιχειρηματικό ρίσκο να απαγορεύσει το κάπνισμα στα δύο café τους, σε Κολωνάκι και Χαλάνδρι. «Κι εγώ κατά του νόμου είμαι. Την έχω υπογράψει την διαμαρτυρία. Ο καθένας πρέπει να έχει δικαίωμα επιλογής».

Τα χειρότερα έρχονται (;)

Φωτογραφία: Μαιρηλία Καλαϊτζίδου
«Έχουν πέσει οι δουλειές, έχουν μειωθεί οι τζίροι, έχουν γίνει όλα αυτά τα αρνητικά, και βάζεις τώρα κι αυτό και κλείνεις τον κόσμο μέσα στο σπίτι του;» αναρωτιέται ο Κωνσταντίνος Δαγριτζίκος (φωτό, επάνω) art director του 6 D.O.G.S. της Αβραμιώτου, μη καπνιστής ο ίδιος, που συμμετέχει, μαζί με τους συνεργάτες του και συνιδιοκτήτες του 6 D.O.G.S., στην πρωτοβουλία υπέρ του διαχωρισμού των καταστημάτων. «Τα café και τα bar αποτελούν ένα τεράστιο ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων. Τρέφονται εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από αυτή τη δουλειά. Αυτός ο νόμος θα προκαλέσει ντόμινο, θα γίνει χαμός».

«Αν δεν αντιδράσουμε τώρα, θα είναι σήμερα το τσιγάρο, αύριο το αλκοόλ, μετά οι χοντροί. Στο τέλος θα μας κόψουν και το σεξ, και θα είμαστε σαν ζώα, όλη μέρα στη δουλειά. Χώρια που δεν υπάρχουν και δουλειές» συμφωνεί ο κ. Λούβρος. «Άλλωστε, όπου εφαρμόστηκε η απαγόρευση, πάντα υπήρξε πρόβλημα. Το χασίς, για παράδειγμα, μέχρι το 1948-49 ήταν ελεύθερο, δεν απαγορευόταν. Το απαγόρευσαν, ξαφνικά μπήκε στην παρανομία, άρχισε το λαθρεμπόριο, τρέχουν να το μαζέψουν. Την ηρωίνη την πουλούσαν στα περίπτερα, σαν παυσίπονο. Την έκαναν παράνομη, ορίστε το λαθρεμπόριο. Σκέψου να απαγορεύσουν τα τσιγάρα, και να τα πουλάνε οι λαθρέμποροι» λέει χαμογελώντας.

Η άλλη πλευρά

«Το τι ακούσαμε όταν αποφασίσαμε να κόψουμε το κάπνισμα στο μαγαζί δεν περιγράφεται. Μας έβριζαν, μας έλεγαν φασίστες» θυμάται ο κ. Τσαλαβούτας (φωτό, επάνω δεξιά), ο οποίος αποφάσισε να κάνει το Petite Fleur χώρο μη καπνιστών, όταν βρέθηκε με το νεογέννητο παιδί του να αναπνέει ντουμάνια στο μαγαζί του στο Κολωνάκι.

«Το σκεπτικό μας ήταν το εξής: αν αντέχεις δύο ώρες στο σινεμά, να δεις μια ταινία χωρίς να καπνίσεις, μπορείς να αντέξεις να πιεις και έναν καφέ και να μην καπνίσεις. Δεν πάει με το σινεμά το τσιγάρο; Εκεί και αν πηγαίνει. Στα θερινά καπνίζουν όλοι. Τα χειμερινά σινεμά δεν αδειάζουν όμως. Γιατί μπορούν και υποστηρίζουν αυτό που κάνουν, το οποίο είναι μια καλή ταινία. Αν, λοιπόν, υποστηρίζεις την δουλειά σου, τον χώρο σου, με τα ωραία σου κοκτέιλ, την καλή μουσική, το μπαρ ή δεν ξέρω τι άλλο, δεν χρειάζεσαι το τσιγάρο» εξηγεί.

«Άλλωστε, με πολλά από τα προϊόντα μας, τις βιολογικές σοκολάτες, το τσάι και τα αφεψήματα, δεν πηγαίνει το τσιγάρο» προσθέτει, και ο συνεργάτης του και συνιδιοκτήτης, Νίκος Φωτάκης (φωτό επάνω, αριστερά), επαυξάνει: «δεν γίνεται να προσέχεις τις πρώτες ύλες όσο περισσότερο μπορείς, και να έχεις μία ατμόσφαιρα μολυσμένη από το τσιγάρο».

«Στην αρχή είχαμε μια μικρή πτώση στην κίνηση. Μετά, όμως, είχαμε αύξηση. Ξαφνικά άρχισαν να έρχονται γονείς με παιδιά, έγκυες που δεν μπορούσαν πριν να πάνε πουθενά. Το να επιλέγεις είναι δημοκρατικό. Εξειδικεύομαι εγώ σε κάτι, ο άλλος σε κάτι άλλο. Δεν είναι κακό» λέει ο κ. Τσαλαβούτας, δίνοντάς μου την εντύπωση του ανθρώπου που ξέρει ότι έχει κάθε δίκιο με το μέρος του, αλλά προσπαθεί, παρ’ όλα αυτά, να απαντήσει με λογικά επιχειρήματα στους άδικους χαρακτηρισμούς που εισέπραξε.

«Όλοι οι νόμοι που τίθενται σε εφαρμογή στην Ελλάδα και προσκρούουν σε τεράστιες αντιδράσεις, ωφελούν τελικά μια μικρή μειονότητα. Κι αυτό η πλειοψηφία δεν το βλέπει» επαυξάνει ο κ. Δαγριτζίκος. «Υπάρχει μια μειονότητα, που είναι οι άνθρωποι που πάσχουν από άσθμα και άλλες πνευμονικές παθήσεις, ή όσοι έχουν παιδιά, οι οποίοι αυτομάτως αποκλείονται από τη βραδινή διασκέδαση. Δεν μπορούν καν να βγουν για έναν καφέ. Μια μειονότητα για την οποία κανείς δε νοιάζεται, ακριβώς επειδή είναι δέκα άτομα στα δέκα εκατομμύρια. Ό,τι συμβαίνει και στα άτομα με ειδικές ανάγκες: αυτή η χώρα είναι τόσο εχθρική απέναντί τους, επειδή είναι τόσο τραγική μειονότητα».

Φωνάζει ο κλέφτης (;)
«Πρέπει κάποια στιγμή να αποσυνδεθεί το τσιγάρο από τα μπαρ, και να γίνει αυτό που είναι: μια απαρχαιωμένη συνήθεια. Όπως ήταν παλιά το να μασάς καπνό, κάτι που τώρα το θεωρούμε γελοίο. Είναι το ίδιο γελοίο» υποστηρίζει ο κ. Φωτάκης. «Όταν κόψαμε το κάπνισμα, αρχίσαμε να παρατηρούμε ότι σε μια παρέα τεσσάρων ατόμων μπορεί να καπνίζει μόνο ο ένας, και να το επιβάλλει και στους υπόλοιπους. Γίνονταν όλα για τους καπνιστές» συνεχίζει.

«Ο πολύ εξαρτημένος καπνιστής –και γενικά ο πολύ εξαρτημένος άνθρωπος– είναι κακό παντού» λέει ο συνεργάτης του, κ. Τσαλαβούτας. «Ο καπνιστής που αντιδρά τόσο πολύ είναι εξαρτημένος. Αν δεν υπήρχαν τόσοι εξαρτημένοι, θα έβρισκαν μια λύση. Εκεί είναι το θέμα. Εγώ, πάντως, πιστεύω ότι κάπως θα λυθεί. Μάλλον ο νόμος θα περάσει, λόγω Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ας γίνει έτσι, διαχωρίζοντας τα μαγαζιά, να τελειώνει η ιστορία».

Ουδέν νεότερο από το μέτωπο
«Γκρίνιες προς το παρόν δεν έχουμε πολλές, αν και τηρούμε γενικώς το μέτρο, δεν καπνίζουμε δηλαδή μέσα στα bar τουλάχιστον μέχρι τις 10-11 το βράδυ. Μέχρι να δούμε τελικά τι θα γίνει. Γιατί καλή η αλληλεγγύη και η όλη πρωτοβουλία, αλλά αν έρθει κάποιος εδώ για πρόστιμα τι θα του πεις; Ότι είμαι αλληλέγγυος με τα υπόλοιπα bar και δε σε πληρώνω;» εξηγεί ο κ. Δαγριτζίκος. «Έχουμε 600 τετραγωνικά μέτρα κήπο, άλλα 200 μέτρα μπροστά. Δεν έχει πιάσει και κρύο ακόμα. Ούτως ή άλλως έξω κάθονται οι περισσότεροι» συνεχίζει.

Στο Booze, από την άλλη, όλοι καπνίζουν μέσα κανονικά. «Εδώ είναι έδρα κόμματος» λέει ο κ. Λούβρος, «δεν μπορεί να μπει η αστυνομία και να αρχίσει να κόβει πρόστιμα. Θεωρείται υφαρπαγή ψήφου, τρομοκράτηση ψηφοφόρου, κι εμπίπτει στο συνταγματικό δίκαιο». Πράγματι, στην πόρτα γράφει «γραφεία πολιτικού κινήματος Κ.Ο.Τ.Ε.Σ. Μόνο μέλη», ενώ μια άλλη απαγορεύει την είσοδο σε άτομα κάτω των 18 ετών. Μπορείς πάντα να τα βάλεις με το νόμο, αν ο νόμος τα βάζει μαζί σου.

Ο ίδιος, πάντως, θεωρεί πως το να επιτρέπεται το κάπνισμα μόνο σε εξωτερικούς χώρους θα δημιουργήσει αθέμιτο ανταγωνισμό. «Υπάρχουν χώροι που εκ των πραγμάτων έχουν πλεονεκτήματα, που βρίσκονται πάνω σε πλατείες, ή που έχουν ένα μεγάλο πεζοδρόμιο και το σκεπάζουν. Αυτό είναι παράνομο. Κι είναι επίσης αθέμιτος ανταγωνισμός. Γιατί ο άλλος που δεν έχει πεζοδρόμιο, τελείωσε» εξηγεί.

Περί ανέμων
«Πριν από το δικαίωμα επιλογής, θα έπρεπε να υπάρχει ένας νόμος –βέβαια είναι λίγο ρομαντικό αυτό, και πρακτικά μάλλον ακατόρθωτο– που να επιβάλλει επαρκή εξαερισμό σε όλα τα μαγαζιά. Κάτι που πρέπει να υπάρχει ούτως ή άλλως, είναι βασικό για την δημόσια υγεία όταν συγκεντρώνονται τόσοι άνθρωποι σε έναν χώρο» λέει ο κ. Δαγριτζίκος. «Ο επαρκής εξαερισμός πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για να μπορεί ένα μαγαζί να επιλέξει αν θα επιτρέπει το κάπνισμα ή όχι».

Το ίδιο ακριβώς επισημαίνει και ο κ. Λούβρος. Στις αντιρρήσεις που ακούγονταν κυρίως όταν συζητιόταν το πρώτο αντικαπνιστικό νομοσχέδιο, ότι ο καλός εξαερισμός είναι πολύ ακριβή επένδυση, καγχάζουν και οι δύο. «Τι σημαίνει αυτό;» μου λέει ο κ. Δαγριτζίκος. «Εννοείται ότι θα βάλεις σωστό εξαερισμό. Αν προσπαθείς να κάνεις περικοπές από το budget επειδή είσαι Σκρουτζ, κόψε από κάτι λιγότερο ουσιαστικό. Μη βάλεις τον πιο ακριβό καθρέφτη και το πιο κιτς πανάκριβο μάρμαρο που μπορείς να σκεφτείς, κάνε κάτι που δεν το βλέπει ο κόσμος, αλλά το αισθάνεται».

Κι αν μας αντέξει το σκοινί...
«Το να σου απαγορεύσουν να καπνίζεις μέσα στο αυτοκίνητο όταν έχεις μικρά παιδιά, είναι σωστό. Γιατί το παιδάκι δεν έχει επιλογή. Στο café ή στο bar, όμως, που έχεις επιλογή, αν σου πει ο ιδιοκτήτης ότι εδώ καπνίζουμε, μην πας το παιδάκι σου, γονιέ. Εννοείται ότι σε δημόσιους χώρους που δεν έχουν να κάνουν με διασκέδαση, πρέπει να εφαρμοστεί κανονικά. Αλλά εκεί που πληρώνει κανείς για να διασκεδάσει, εγώ ψηφίζω ναι στον διαχωρισμό» λέει ο κ. Τσαλαβούτας, διαψεύδοντας τις υποψίες μου ότι ως ιδιοκτήτης χώρου μη καπνιστών θα τασσόταν υπέρ του μέτρου.

Αν, όμως, θεσμοθετηθεί τελικά το δικαίωμα επιλογής, δε θα γίνουν όλα τα μαγαζιά καπνιστών; Αναρωτιέμαι. Κι εδώ οι απόψεις διίστανται. «Λογικά έτσι θα γίνει. Τι να κάνουμε; Δημοκρατία δεν έχουμε; Είναι περισσότεροι οι καπνιστές» απαντά ο κ. Λούβρος, ενώ ο κ. Δαγριτζίκος διαφωνεί: «Όχι όλα, μην το λες. Στο Baba au Rum, ας πούμε, ή στο Petite Fleur, δεν καπνίζουν εδώ και χρόνια, όχι λόγω του νόμου. Είναι κάποιοι χώροι που τους πηγαίνει. Ίσως βέβαια να το βλέπουμε έτσι επειδή είναι σχετικά καινούρια αυτά τα μαγαζιά, οπότε δεν τα έχουμε συνδέσει με καπνό. Το Galaxy που είναι 40 χρόνια μαγαζί, ή το Au Revoir, δεν μπορείς να τα φανταστείς χωρίς καπνό. Σα να βγάζεις το τσιγάρο από τον καουμπόη του Marlboro θα είναι».


* Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται πως με διλήμματα τύπου «άσπρο- μαύρο» είναι αδύνατο να βρεθεί η καλύτερη λύση ώστε κανείς να μην καταπιέζει ούτε καταπιέζεται. Υπάρχει τελικά «ο τρίτος δρόμος» για τον περιορισμό του τσιγάρου; Πόσο ώριμοι είμαστε να το δεχθούμε και να το εφαρμόσουμε; Δώστε μας τη γνώμη και την εμπειρία σας στα "Σχόλια" που ακολουθούν.