Νέες, εργαζόμενες και μαμάδες: Πώς τα καταφέρνουν;

της Έλενας Μπούλια

Κάθε φορά που συζητώ με γυναίκες συναδέλφους μου για την πρόσφατη εγκυμοσύνη τους, τα ξενύχτια για να θηλάσουν, το πρωινό ξύπνημα για την δουλειά, τις δουλειές που έχουν να κάνουν όταν επιστρέφουν στο σπίτι και την ειλικρινή προσπάθειά τους να ανταποκριθούν σε αυτές και πολλές άλλες καθημερινές υποχρεώσεις τους όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα, συμβαίνει κάτι μαγικό: Μου δίνεται η εντύπωση ότι οι μαύροι κύκλοι κάτω από τα μάτια τους -σημάδι κόπωσης αλλά και χαρακτηριστικό των πρώτων –άντα- μεταμορφώνονται σε λαμπερές μάσκες, όπως αυτές που φορούν οι super heroines στα κόμιξ.

Δεν θα πέσω στην παγίδα να απαντήσω σε όλους αυτούς που ειρωνικά ρωτούν «φεμινισμό και ισότητα δεν θέλατε;», καθώς από το πρώτο κύμα φεμινισμού, στα τέλη του 19ου αιώνα, μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει άρδην τόσο τα δεδομένα της κοινωνίας όσο και οι ανάγκες της οικογένειας. Και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τα σημαντικά αποτελέσματα στην ισότητα για όλους που έφεραν οι αγώνες της Simon de Beauvoir. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, διανύοντας μία εποχή παρωχημένου μετα-φεμινισμού, η σύγχρονη γυναίκα απολαμβάνει τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τις επιλογές της πάνω σε ψηλά, πανάκριβα τακούνια, τα οποία αγόρασε μεν μόνη της αλλά… συνεχίζουν να την «χτυπάνε».

Πώς καταφέρνουν, λοιπόν, να ισορροπούν οι εργαζόμενες Ελληνίδες που πρόσφατα απέκτησαν παιδιά πάνω στα ψηλοτάκουνά τους; Πώς συνδυάζουν μητρότητα, σπίτι και δουλειά; Και τι περιλαμβάνει ο καθημερινός τους «αγώνας»; Μιλήσαμε με πέντε νέες μαμάδες, επαγγελματίες και συζύγους, οι οποίες πρόθυμα απάντησαν στις παραπάνω και σε πολλές ακόμα ερωτήσεις, εξηγώντας μας τα προβλήματα, τους προβληματισμούς αλλά και την περηφάνια που τις κάνει να νιώθουν ο πολυδιάστατος ρόλος τους.

Εύη Κ., 34 ετών, Φαρμακοποιός – Αισθητικός – Επιχειρηματίας
Μητέρα δύο παιδιών, 3 ½ και 1 ½ ετών
«Τα παιδιά πρέπει να μπαίνουν στο πρόγραμμα των ενηλίκων και όχι οι ενήλικες στο πρόγραμμα των παιδιών»
Η Εύη απέκτησε το πρώτο της παιδί ενώ «ανάσταινε» το φαρμακείο του πατέρα της και το δεύτερο ενώ «έστηνε» το πρώτο της ινστιτούτο αισθητικής. Η μητρότητα, τα συζυγικά της καθήκοντα και η επιμέλεια του σπιτιού δεν στάθηκαν εμπόδιο στην εξέλιξη της καριέρας της. «Είναι στα χέρια της κάθε γυναίκας το πώς θα διαχειριστεί τον καταμερισμό των προτεραιοτήτων και του χρόνου της» μας είπε, εξηγώντας πως η καριέρα δεν πάει πίσω αν μπορείς να ελίσσεσαι σωστά. Πώς ήταν, όμως, να δουλεύει τόσες ώρες ενώ ήταν έγκυος; «Η εγκυμοσύνη είναι μια μαγική περίοδος για την γυναίκα που παρ’όλη την σωματική κούραση που της προσδίδει, την οπλίζει με δύναμη και ενέργεια. Απλά στο τρίτο τρίμηνο κύησης η κούραση αυξάνεται και η υπνηλία κάνει την γυναίκα να θέλει να’ναι αγκαλιά με το μαξιλάρι της όλη την ημέρα.»

Εργασιομανής εκ φύσεως, η Εύη μας περιέγραψε πώς ήταν να μην δουλεύει όταν πλέον είχε γεννήσει: «Τραγικά! Η κατάθλιψη της λοχείας είναι γεγονός! Νιώθεις εγκλωβισμένη στους τέσσερις τοίχους, μακριά από όλους και από όλα, ανίκανη να προσφέρεις όσα προσέφερες. Νιώθεις να χάνεις τις εξελίξεις της καθημερινότητας και δεν αντέχεις να δεις ούτε τον εαυτό σου στον καθρέφτη λόγω αλλαγής του σώματός σου. Η μόνη αποζημίωση είναι να κρατάς αγκαλιά το μικρό σου και να σε πλημμυρίζει με όμορφα συναισθήματα.» Η δουλειά της, όμως, απαιτούσε ταχεία επιστροφή στις υποχρεώσεις της, οπότε η Εύη παρέμεινε μόνο είκοσι μέρες σε άδεια μετά την πρώτη γέννα και σαράντα μέρες μετά την δεύτερη. «Το μωρό δυστυχώς δεν καταφέρνεις ποτέ να το χαρείς όσο θες, ειδικά όταν δουλεύεις, διότι το κάθε δευτερόλεπτο που περνάς μαζί του είναι ένας μικρός θησαυρός εμπειριών. Θα ήθελα να έχω τα παιδιά μου παντού μαζί μου.»

Ποιος κρατάει, όμως, τα παιδιά και φροντίζει για τις δουλειές του σπιτιού όλες αυτές τις ώρες που η Εύη εργάζεται ή όταν θέλει να βγει; «Όταν δουλεύω -δηλαδή όλη μέρα- τα κρατάει η μητέρα μου. Και όταν θέλω να βγω. Απλά μετά την γέννηση της δεύτερης κόρης μου οι έξοδοι μειώθηκαν δραματικά, λόγω του ότι τα παιδιά θέλουν τη μαμά συνέχεια κοντά τους, με αποτέλεσμα να καταφεύγουμε με τον άντρα μου σε κινηματογραφικές αποδράσεις με διαφορετικές δικαιολογίες κάθε φορά. Στο σπίτι έχω βοήθεια για τα πάντα.» Μια που η κουβέντα ήρθε τον σύζυγό της, την ρωτάμε πώς είναι η σχέση τους και κατά πόσο υπάρχει, μετά από δύο παιδιά, ακόμα ερωτισμός: «Είναι στο χέρι του ζευγαριού να χαθούν τα ερωτικά στοιχεία μεταξύ τους μετά τα παιδιά. Η αλήθεια είναι ότι οι ισορροπίες είναι πολύ λεπτές και κλονίζονται πανεύκολα. Η δύσκολη φάση είναι όταν τα παιδιά είναι κάτω των 2 ετών. Θέλουν να κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με τη μαμά και γενικά να έχουν την αποκλειστικότητά της. Είναι στο χέρι της κάθε γυναίκας να το χειριστεί σωστά και να καταλάβει και η ίδια ότι με το να γίνει μάνα δεν πρέπει να ακυρώνει τις πλευρές της συζύγου – ερωμένης – φίλης – επιχειρηματία – εργαζόμενης.»

Με τις ελάχιστες ώρες που της απομένουν μέσα στην εβδομάδα για να ασχοληθεί με τον εαυτό της, να διαβάσει ένα βιβλίο ή να κάνει λίγη γυμναστική, αναρωτιόμαστε αν θα ήθελε να σταματήσει την δουλειά. Είναι αρνητική. «Τα παιδιά πρέπει να μπαίνουν στο πρόγραμμα των ενηλίκων και όχι οι ενήλικες στο πρόγραμμα των παιδιών. Η εργασία εκτός από βιοποριστική, διατηρεί τον εγκέφαλο σε εγρήγορση. Τα παιδιά γρήγορα ξεκινούν τις δικές τους δραστηριότητες και ξαφνικά η γυναίκα που δεν εργάζεται βρίσκεται να ασκεί τον άχαρο ρόλο της τηλεορασόπληκτης νοικοκυράς.» Ούτε το ωράριό της προτίθεται να μειώσει, καθώς «όσο δουλεύεις αμείβεσαι», αλλά συμφωνεί ως προς την ύπαρξη του δικαιώματος πρόωρης συνταξιοδότησης.

Θα έκανε, λοιπόν, τρίτο παιδί; «Η μητρότητα είναι ευλογία, τύχη και αίσθηση πληρότητας για τη γυναίκα. Τα παιδιά είναι το κέντρο των στόχων μου, το κίνητρο της επιτυχίας και ο βασικός λόγος να ονειρεύομαι. Και δεδομένου ότι τα παιδιά πρέπει να είναι η φυσική εξέλιξη ενός πολύ αγαπημένου, ερωτευμένου και εμπνευσμένου ζευγαριού και όχι ο λόγος για να παντρευτείς κάποιον, θα ήθελα αν ο Θεός θελήσει να κάνω με τον άντρα της ζωής μου κι άλλο παιδί.»

Βίκυ Ν., 36 ετών, Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΕΜΠ
Μητέρα δύο δίδυμων 2 ½ ετών.
«Θυμάμαι πως όταν επέστρεψα στην δουλειά έκλαιγα σε όλη την διαδρομή για το γραφείο.»
Για μία αρχιτέκτονα η καριέρα αποτελεί ζωτικό στοιχείο, τι συμβαίνει όμως όταν προκύπτει η μητρότητα; Η Βίκυ μας λέει ότι είχε σκεφτεί πολλές φορές πως μπορεί να πήγαιναν πίσω την καριέρα της, και γι’αυτό καθυστέρησε να κάνει παιδιά. Τώρα πλέον, όμως, λέει πως η καριέρα της εξαρτάται από τις προτεραιότητές της. Η εγκυμοσύνη της δεν ήταν εύκολη, καθηλώνοντάς την στο κρεβάτι σχεδόν για επτά μήνες. Αυτό επιβάρυνε και την περίοδο μετά τον ερχομό των παιδιών καθώς η κούραση και η στέρηση εξόδων είχαν δημιουργήσει μέσα της ένα μείγμα εκρηκτικό. «Το να ξεκινήσω πάλι δουλειά, τέσσερις μήνες μετά την άδεια, μου φαινόταν διακοπές. Το γεγονός και μόνο ότι θα συναναστρεφόμουν με άλλους ανθρώπους και θα ασχολιόμουν με κάτι διαφορετικό με έκανε να ανυπομονώ σαν την πρώτη μου μέρα στο σχολείο. Όταν όμως έφευγα από το σπίτι δεν έβλεπα την ώρα να ξαναγυρίσω. Κάθε λεπτό μου φαινόταν αιώνας. Θυμάμαι ακόμα πόσες φορές έκλαιγα σε όλη την διαδρομή για το γραφείο και ανατριχιάζω...»

Οι επαγγελματικοί της ρυθμοί -καθώς ως ελεύθερος επαγγελματίας ρυθμίζει σχετικά αυτόνομα το ωράριό της- μειώθηκαν μεν αλλά παρέμειναν σταθεροί, οπότε η μητέρα της ανέλαβε να κρατά τα παιδιά τις καθημερινές και μία κυρία να φροντίζει για το σπίτι. Όσο για την σχέση της με τον σύζυγο της μετά το ‘γάμος-παιδιά’; «Δεν σκοτώνεται αλλά τραυματίζεται βαριά. Από την άλλη, όμως, είναι τέτοια χαρά να βλέπεις τα παιδιά σου να μεγαλώνουν, που στο σύνολο της η ζωή πριν το ‘γάμος-παιδιά’ μου φαίνεται τελείως ανούσια και άδεια.» Και υποστηρίζει τα λεγόμενά της παρόλο που δεν έχει πια καθόλου χρόνο για να ασχοληθεί με τον εαυτό της.

Ούτε η Βίκυ, όμως, θα σταματούσε να δουλεύει για να περνά περισσότερο χρόνο με τα παιδιά. Της έχει περάσει από το μυαλό αλλά «ο χρόνος περνάει γρήγορα. Τα παιδιά μεγαλώνουν ακόμα πιο γρήγορα. Πριν το καταλάβω τα παιδιά μου θα είναι σχολείο και εγώ σπίτι χωρίς δουλειά και διέξοδο.» Σκέφτεται πάντως το ενδεχόμενο να κάνει κι άλλο παιδί, «όσο μεγαλώνουν οι κόρες μου και ξεφεύγουν από την σφιχτή αγκαλιά μου, τόσο σκέφτομαι περισσότερο τον ερχομό της επόμενης φουρνιάς.»


Ειρήνη Κ., 34 ετών, Δημόσιος υπάλληλος (καθηγήτρια)
Μητέρα μιας κόρης 16 μηνών
«Η δουλειά μού έλειψε νωρίτερα από όσο φανταζόμουν προτού γεννήσω.»
Το ενδεχόμενο να πάει η καριέρα της πίσω με τον ερχομό ενός παιδιού απασχόλησε αλλά δεν εμπόδισε την Ειρήνη, η οποία είχε την τύχη να έχει μια καλή εγκυμοσύνη όσο ακόμα δούλευε. Ωστόσο, ίσως επειδή κάθισε έναν ολόκληρο χρόνο σε άδεια μετά την γέννα, η δουλειά της έλειψε πολύ νωρίτερα από όσο φανταζόταν: «Οι ώρες με το μωρό ήταν υπέροχες, αλλά με έριχνε ψυχολογικά ο «εγκλεισμός» στο σπίτι και η ιδέα πως δεν είχα άλλες ασχολίες σε καθημερινή βάση. Ευτυχώς είχα ένα μεταπτυχιακό…» μας λέει. Παρ’όλα αυτά, ακόμα και αυτόν τον χρόνο στο σπίτι δεν ξεκουράστηκε, «η απραγία με ωθούσε να κάνω δουλειές στο σπίτι, που τις θεωρώ πιο κουραστικές από τη δουλειά μου!»

Τώρα που επέστρεψε πλέον στην δουλειά, ο σύντροφός της την βοηθά τόσο με την φροντίδα του μωρού όσο και με τις δουλειές του σπιτιού, ενώ οι δύο γιαγιάδες κρατούν την μικρή όταν η Ειρήνη θέλει να διαβάσει για την διπλωματική της ή για να βγει. «Ευτυχώς δεν νιώθω σαν τη Μαίρη Παναγιωταρά», λέει αστειευόμενη. Χάρη στην βοήθεια του μπαμπά και των γιαγιάδων καταφέρνει, επίσης, να βρει λίγο χρόνο μέσα στην ημέρα να ασχοληθεί με τον εαυτό της, συνήθως αργά το βράδυ. «Δεν είναι, βέβαια, όλες οι ώρες αυστηρώς ιδιωτικές. Όλο και κάτι πρέπει να γίνει και στο σπίτι.»

Την ρωτάμε αν το ‘γάμος-παιδί’ σκοτώνει την σχέση του ζευγαριού. «Ο γάμος φέρνει μια ρουτίνα, αργά ή γρήγορα. Το παιδί δημιουργεί προβλήματα και οξύνει τα ήδη υπάρχοντα. Κανένα από τα δύο, ωστόσο, δε λειτουργεί διαλυτικά για τη σχέση του ζευγαριού, αρκεί αυτή να καλύπτει τις ανάγκες και τις προσδοκίες και των δύο. Σε αυτήν την περίπτωση βρίσκεται ένα ικανοποιητικό modus vivendi. Στην αντίθετη, απλώς επισπεύδεται η κρίση» και συμπληρώνει πως επιφυλάσσεται για το μέλλον.

Η απάντηση στην ερώτηση αν θα ήθελε να σταματήσει να δουλεύει ήταν δεδομένη, «Όχι, σε καμία περίπτωση. Θα ήθελα, βέβαια, περισσότερη ευελιξία και σίγουρα παραπάνω χρόνο με τη μικρή.» Και υπογραμμίζει εδώ τις αλλαγές που απαιτούνται στον εργασιακό νόμο για την εργαζόμενη μητέρα «Πιο ευέλικτο ωράριο, περισσότερες άδειες γονικές και σίγουρα μειωμένα όρια συνταξιοδότησης. Όσο αφορά το επίδομα παιδιού, θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερο κατά πολύ.»

Όσο για το αν θα ήθελε να κάνει άλλο παιδί, «Δεν μπορώ να πω πως είμαι σίγουρη και αμετακίνητη στη θέση μου, αλλά νομίζω όχι. Το μόνο συναισθηματικής φύσεως επιχείρημα που με προβληματίζει, και ενίοτε λειτουργεί ενοχοποιητικά, είναι το να έχει το μωρό μου παιδική συντροφιά…»

Ελένη Α., 34 ετών, Τραπεζικός υπάλληλος
Μητέρα ενός παιδιού 7 ετών
«Ο ρυθμός της ζωής μου δεν επιτρέπει να σταματήσω να δουλεύω ούτε σαν σκέψη»
Πετύχαμε την Ελένη σε μία κρίσιμη στιγμή της καριέρας της, ενώ είχε μόλις απορρίψει την πολυπόθητη προαγωγή προκειμένου να θέσει σε προτεραιότητα το παιδί της που μόλις ξεκίνησε το δημοτικό –πιθανώς και τον ερχομό ενός δεύτερου παιδιού που σκέφτεται σοβαρά να προγραμματίσει.

Η περίοδος της εγκυμοσύνης της ενώ ακόμα δούλευε, επτά χρόνια πριν, μας είπε πως ήταν αρκετά δύσκολη λόγω ψυχολογικών, κυρίως, παραγόντων, αφού βρισκόταν μονίμως σε μία κατάσταση αναμονής που έθετε όλες τις άλλες ασχολίες της σε δεύτερη μοίρα. Εξίσου δύσκολος, υποστηρίζει, ήταν και ο πρώτος καιρός της επιστροφής της στην δουλειά μετά την άδεια, όταν είχε πλέον γεννήσει. «Έμεινα πέντε μήνες σε άδεια. Φυσικά δεν ξεκουράζεσαι με ένα μωράκι, αλλά βιώνεις ένα συναίσθημα που από τη μια θέλεις να μένεις με το μωρό συνέχεια και από την άλλη να επιστρέψεις στη δουλειά σου γιατί έτσι έχεις μάθει και σου έχει λείψει. Και καλώς ή κακώς πρέπει να το κάνεις όταν έχεις υποχρεώσεις.»

Η βοήθεια των γιαγιάδων και της οικιακής βοηθού επιστρατεύεται και στην περίπτωση της Ελένης, προκειμένου να φροντιστεί το παιδί και το σπίτι όταν εκείνη και ο σύζυγός της λείπουν στην δουλειά ή όταν θέλουν να βγουν. Πώς τα πάνε, όμως, μεταξύ τους όλα αυτά τα χρόνια; Έχει αλλάξει η σχέση τους; Η Ελένη υποστηρίζει ότι αυτό που έχει αλλάξει είναι ο τρόπος ζωής τους με ένα νέο μέλος στην οικογένεια αλλά «αν είσαι καλά με τον σύντροφο δεν δημιουργείται πρόβλημα στη σχέση του ζευγαριού.»

Από τις τυχερές της «παρέας» η Ελένη προσπαθεί να αφιερώνει τρεις ώρες την εβδομάδα αποκλειστικά στον εαυτό της προκειμένου να κάνει γυμναστική. Επιμένει, πάντως, πως χρειάζεται ακόμα περισσότερο χρόνο για να τον αφιερώνει στο παιδί της. Χρόνο που, όμως, δεν μπορεί να αποκτήσει σταματώντας την δουλειά της. «Δυστυχώς ο ρυθμός της ζωής μας δεν μου επιτρέπει κάτι τέτοιο ούτε σαν σκέψη», λέει, προσθέτοντας πόσο απαραίτητη είναι η μείωση ωραρίου και ορίων συνταξιοδότησης για την εργαζόμενη μητέρα.

Έφη Σ., 35 ετών, Business Manager
Μητέρα ενός παιδιού 5 μηνών
«Αν αγαπάς την δουλειά σου παίρνεις ενέργεια από αυτήν, που σου χρειάζεται όταν γυρνάς στο παιδάκι σου»
Όταν χτύπησε το βιολογικό «καμπανάκι» της Έφης δεν περίμενε ότι η εγκυμοσύνη θα ερχόταν τόσο γρήγορα και «όταν το θαύμα της φύσης έρχεται, δεν συγκρίνεται με καμία επαγγελματική επιτυχία», λέει λάμποντας από χαρά. Η εγκυμοσύνη της ήταν τόσο καλή που μπορούσε να δουλεύει μέχρι τον όγδοο μήνα. «Όσες ώρες δούλευα δεν σκεπτόμουν τίποτε άλλο εκτός από την δουλειά, αλλά μετά έλεγα στο «παιδάκι» μου «τελειώσαμε για σήμερα, είμαι δικιά σου τώρα». Ακούγαμε όμορφη μουσική στο αυτοκίνητο και στο σπίτι, τρώγαμε νόστιμα και υγιεινά φαγητά, πηγαίναμε σε συναυλίες και χορεύαμε. Ήταν μία εξαιρετική εμπειρία που νομίζω ότι κάθε γυναίκα πρέπει να ζήσει», τονίζει η Έφη.

Όταν πλέον γέννησε της φάνηκε λίγο περίεργο να κάθεται σπίτι και να μην δουλεύει. «Από τα 18 μου είμαι στον εργασιακό χώρο και η εμπειρία ήταν πρωτόγνωρη… ωραία όμως! Συνήθισα πολύ γρήγορα. Οι προτεραιότητες, άλλωστε, ήταν άλλες.» Η Έφη μας εξηγεί ότι αγαπάει πολύ την δουλειά της και ότι μέσα από αυτήν παίρνει ενέργεια, αλλά δεν ήθελε ιδιαίτερα να γυρίσει σε αυτήν μετά την άδεια εγκυμοσύνης που διάρκεσε τέσσερις μήνες. Το έκανε, όμως, λόγω αυξημένων υποχρεώσεων και πλέον έχει την δυνατότητα, ως ελεύθερος επαγγελματίας, να επιστρέφει στο σπίτι νωρίτερα.

Ποιος κρατάει, στην περίπτωση της Έφης, το παιδί όταν εκείνη λείπει από το σπίτι και ποιος την βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού; «Ευτυχώς το παιδί το κρατάει η μητέρα μου, με τις δικές μου, όμως, κατευθύνσεις. Έχω ακούσει τόσα αρνητικά για τις γυναίκες που φυλάνε μωρά που δεν το παίρνω εύκολα απόφαση. Όταν το παιδί πλέον περπατάει, θα πάρω μία γυναίκα, αλλά για να βοηθάει την μητέρα μου. Τις δουλειές του σπιτιού τις κάνει μία κυρία μία φορά την εβδομάδα, έτσι όταν επιστρέφω στο σπίτι ασχολούμαι αποκλειστικά με το παιδί μου.» Δεν παραλείπει, ωστόσο, να αναφερθεί και στην καταλυτική βοήθεια του συζύγου της και στο πόσο σημαντικός είναι ο καταμερισμός των ευθυνών, τόσο για να γίνονται πιο εύκολα οι δουλειές του σπιτιού όσο και για να γνωρίζει το παιδί και τους δύο εξίσου καλά. Τονίζει, δε, πόσο πιο ολοκληρωμένη είναι η σχέση της με τον άντρα της μετά τον ερχομό του παιδιού.

Η Έφη εφευρίσκει χρόνο για τον εαυτό της, όπως μας λέει, ξυπνώντας πολύ νωρίς το πρωί για να κάνει γυμναστική, ενώ περιμένει να κοιμηθεί το μωρό, κατά τις επτά το απόγευμα, για να επιστρέψει στις ασχολίες της. Δεν έχει, ωστόσο, την επιλογή αυτήν την στιγμή να σταματήσει να εργάζεται για να κερδίσει παραπάνω χρόνο με το παιδί της. Ίσως αν, με το καλό, έρθει ένα δεύτερο μωρό... «είναι, όμως, πολύ νωρίς ακόμα για να απαντήσω.»