Πέτρα: Η χαμένη Ατλαντίδα της ερήμου

της Ηρώς Κουνάδη

Βράχια. Κατακόκκινα, πανύψηλα, θεόρατα. Ήταν, λέει, σοφός λαός οι Ναβαταίοι. Έχτισαν την πόλη τους σε αυτό το αφιλόξενο μέρος, πίσω από σκοτεινά φαράγγια και απόκρημνα περάσματα, για να είναι, στην ουσία, απόρθητη. Να μην μπορείς να την πολιορκήσεις. Ο Αλέξανδρος, λένε, τα βρήκε σκούρα εδώ. Και ο Τραϊανός, μετά από αυτόν. Εκείνοι τουλάχιστον τη βρήκαν. Πέρασαν χίλια πεντακόσια χρόνια για να την ξαναντικρίσει ανθρώπινο βλέμμα. Κρυμμένη κάπου ανάμεσα στη σφαίρα του μύθου και τη σκόνη της ερήμου. Μια Ατλαντίδα των βράχων.

Το φαράγγι. Μετά βίας το διασχίζουν τρία άτομα πλάι πλάι στα στενότερα σημεία του. Τα βράχια ανάμεσα στα οποία ελίσσεται, σα να προσπαθεί να ανοίξει δρόμο, σχεδόν κρύβουν τον ουρανό. Κι εσύ περπατάς. Σχεδόν βέβαιος για το τι υπάρχει στο τέλος του. Σχεδόν, όχι απόλυτα. Ακριβώς όσο βέβαιος ήσουν και για όλα όσα θα συναντούσες στη Μέση Ανατολή. Που όλοι νομίζουμε ότι την ξέρουμε. Όπως και την Πέτρα. Εκείνη τη φωτογραφία της, που φαίνεται να ξεπροβάλλει πίσω από τα βράχια. Πάντα, όμως, έχεις την αμφιβολία. Κι αν δεν είναι έτσι;

Δεν είναι. Δηλαδή, είναι και δεν είναι. Δεν είναι εύκολο το πρώτο ταξίδι στη Μέση Ανατολή. Δεν έχει ασφαλή συμπεράσματα, δεν έχει επιβεβαίωση των στερεοτύπων, δεν έχει ειρωνικά χαμόγελα απέναντι στην επαλήθευση όλων εκείνων των αρνητικών προκαταλήψεων που μας έχει φορτώσει η Δύση (στην οποία ανήκουμε;). Αλλά δεν έχει ούτε και διάψευσή τους. Τουλάχιστον όχι πανηγυρική. Είναι σα να βγαίνεις για φαγητό με μια ιστορική προσωπικότητα που θαύμαζες μικρός και να μιλάτε για σινεμά και ποδόσφαιρο. Μετά να τον ρωτάς για τη ζωή του, και να ακούς πάνω κάτω αυτά που ήξερες. Αλλά να σ’ το ξαναγυρνάει στο ποδόσφαιρο.

Το φαράγγι είναι μακρύ. Οι σκέψεις σου, που ξεκινάνε να τρέχουν αλλού μετά τα πρώτα 100 μέτρα, όταν το βλέμμα συνηθίσει το δέος και τους χρωματισμούς των βράχων, διακόπτονται από τους περίεργους σχηματισμούς τους –ένας βράχος ψάρι, μετά ένας ελέφαντας– κι από τις υδροροές που είναι σκαμμένες ανάμεσά τους. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο οι Ναβαταίοι επέλεξαν αυτήν την αφιλόξενη γωνιά της Νότιας Ιορδανίας για να χτίσουν την πόλη τους. Τα βράχια της μπορούσαν να σκαλιστούν εύκολα, και χάρη στις γνώσεις υδραυλικής που κατείχαν, μπορούσαν να μεταφέρουν και να αποθηκεύσουν ζωογόνες ποσότητες βρόχινου νερού στην άνυδρη γη τους.

Ακριβώς τη στιγμή που αρχίζεις να πιστεύεις ότι το φαράγγι δεν έχει τέλος, τη βλέπεις. Εκείνη την εικόνα που πρωτοκοίταξες με θαυμασμό χρόνια πριν. Που τη βλέπεις από τότε παντού μπροστά σου. Που (ομολογείς;) την ψήφισες για έβδομο θαύμα του κόσμου. Που, ουσιαστικά, ήταν εκείνη που σε έπεισε να κάνεις αυτό το ταξίδι. Δύο βράχια τόσο κοντά το ένα στο άλλο που το άνοιγμά τους μοιάζει να σκίστηκε από παιδί που ανυπομονούσε να ανοίξει το δώρο του. Κι ανάμεσά τους, δυο κορινθιακές κολώνες στο χρώμα του τριαντάφυλλου να λαμπυρίζουν στο φως του ήλιου.

Σχεδόν φοβάσαι να διασχίσεις το χώρισμα των βράχων. Ποιος μπήκε ποτέ ελαφρά τη καρδία στην Ατλαντίδα; Κι αν πίσω από τις πύλες του χρόνου υπάρχει κάτι απογοητευτικό; Ή, ακόμα χειρότερα, κάτι ακόμη πιο όμορφο; Η σκέψη σου τρέχει σε εκείνον τον Ελβετό εξερευνητή, τον Johann Ludwig Burckhardt, που αντίκρισε πρώτος, το 1812, αυτή την πρώτη εικόνα μιας πόλης βυθισμένης στην άχλη των μύθων επί χίλια πεντακόσια χρόνια. Πόσο χρόνο να του πήρε εκείνου να διασχίσει αυτό το χώρισμα;

Περισσότερο απ’ όσο θα σου πάρει εσένα. Πίσω του, σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, υψώνεται το μυθικό Θησαυροφυλάκιο, με τις κορινθιακές κολώνες, τη συγκλονιστική αρχιτεκτονική του, το ροζ βραχώδες υλικό του, τις ανάγλυφες διακοσμητικές λεπτομέρειες –που ποικίλλουν, από λουλούδια μέχρι αρχαιοελληνικές και αιγυπτιακές θεότητες– και το ιλιγγιώδες ύψος του. Σκαλισμένο, όπως και τα υπόλοιπα κτίρια της Πέτρας, σε ένα θεόρατο βράχο, πάνω από 40 μέτρα ύψος, το Θησαυροφυλάκιο πήρε το όνομά του από ένα μύθο, που ήθελε κάποιους πειρατές να έχουν κρύψει το θησαυρό τους στο δεύτερο όροφο του κτιρίου. Η αρχική του χρήση, ο λόγος για τον οποίο κτίσθηκε ανάμεσα στο 200 και το 100 π.Χ., παραμένει άγνωστος –αν και η επικρατέστερη εκδοχή είναι αυτή του βασιλικού τάφου.

Μετά τα βράχια του φαραγγιού, ο ανοιχτός χώρος μάλλον εκπλήσσει. Πίσω από το Θησαυροφυλάκιο, το κάτω τμήμα της πόλης απλώνεται σε περισσότερα από τρία τετραγωνικά χιλιόμετρα, δίνοντας την εντύπωση του μεγαλύτερου αρχαιολογικού χώρου στον πλανήτη –ή τουλάχιστον, του μεγαλύτερου που έχεις επισκεφθεί. Συνυπολογίζοντας τα απότομα σκαλάκια της, τις ανηφόρες και τις κατηφόρες και το σκαρφάλωμα που απαιτείται για να φτάσεις σε κάποια σημεία της, όπως τα Υψηλά Μέρη της Θυσίας, χρειάζεσαι τουλάχιστον δύο μέρες για να τη δεις ολόκληρη.

Highlights της διαδρομής, πέραν της ατμόσφαιρας που αποπνέει η αρχαία πόλη στο σύνολό της, είναι το Αμφιθέατρο, λαξευμένο εν μέρει στους βράχους από τους Ναβαταίους και ολοκληρωμένο από τους κατακτητές Ρωμαίους στο δικό τους, γνωστό στυλ, οι Βασιλικοί Τάφοι, εκ των οποίων ξεχωρίζει ο Κορινθιακός, που λέγεται ότι αποτελεί πιστό αντίγραφο του Χρυσού Παλατιού του Νέρωνα στη Ρώμη, η πλακόστρωτη Ρωμαϊκή Οδός (φωτό) με την αψίδα του Τραϊανού, τα ερείπια του Νυμφαίου σιντριβανιού, και ο Ναός των Φτερωτών Λεόντων, αφιερωμένος στη θέα της γονιμότητας Αταργάτις.

Πολύ κοντά στο Ναό των Λεόντων, η μεγάλη βυζαντινή εκκλησία είναι μια ακόμη ένδειξη της πολυπολιτισμικότητας αυτής της πόλης. Οι Ναβαταίοι έκαναν την αρχή, κι από εκεί και πέρα, μέχρι την εγκατάλειψη που ακολούθησε τον μεγάλο σεισμό του 363 μ.Χ., κάθε αυτοκρατορία της ευρύτερης περιοχής που σεβόταν τον εαυτό της έπρεπε να αφήσει έστω μία μικρή ένδειξη του πολιτισμού της, συμβάλλοντας στη δημιουργία αυτού του μωσαϊκού αρχαίων πολιτισμών που αποτελεί σήμερα η Πέτρα. Η Εκκλησία της Πέτρας, όπως είναι γνωστή, περιβάλλεται από 140 τετραγωνικά μέτρα χαρακτηριστικού βυζαντινού μωσαϊκού, που απεικονίζει προσωποποιημένες τις εποχές, τον Ωκεανό, τη Γη και τη Σοφία.

Στην άλλη πλευρά της αψίδας –γνωστής και ως Τέμενος– στάση στα ερείπια του Ναού της Κόρης του Φαραώ, που χρονολογείται από το 30 π.Χ., και ο οποίος ήταν το μοναδικό «ανεξάρτητο» –ήτοι όχι σκαλισμένο σε βράχο– κτίριο της Πέτρας. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι αυτός ήταν ο κύριος τόπος λατρείας της πόλης μέχρι την προσάρτησή της στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οπότε και κάηκε, ενώ δύο σεισμοί τον τέταρτο και τον όγδοο αιώνα μ.Χ. κατάστρεψαν ό,τι είχε απομείνει από αυτό. Από εδώ ξεκινούν τα σκαλιά που οδηγούν στο μικρό μουσείο, το οποίο φιλοξενεί μικροαντικείμενα που βρέθηκαν στις ανασκαφές.

Κάπου εδώ τελειώνει το «ομαλό» μέρος της εξερεύνησης, ήτοι το κάτω τμήμα της πόλης, και ξεκινά η ανάβαση προς τα Υψηλά Μέρη της Θυσίας, η οποία αξίζει τον κόπο –που δεν είναι λίγος– αν μη τι άλλο για τη μαγευτική θέα σε ολόκληρη την Πέτρα και τη γύρω περιοχή, και για το δεύτερο διασημότερο κτίριο της πόλης μετά το Θησαυροφυλάκιο, το Μοναστήρι.

Ακριβώς όπως το Θησαυροφυλάκιο δεν είναι θησαυροφυλάκιο, έτσι και το Μοναστήρι δεν ήταν, φυσικά, μοναστήρι. Το όνομά του προήλθε από τους σταυρούς που χάραξαν οι Σταυροφόροι στα βράχια πίσω του, αλλά και στο εσωτερικό του. Παρόμοιο εξωτερικά με το Θησαυροφυλάκιο, το Μοναστήρι είναι πολύ μεγαλύτερο (50 μέτρα σε πλάτος και 45 σε ύψος) και πολύ λιγότερο διακοσμημένο, καθότι η κατασκευή του ξεκίνησε τον τρίτο αιώνα π.Χ. και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Απότομα σκαλοπάτια οδηγούν στην κορυφή του, στη χαρακτηριστική διακοσμητική λήκυθο που είναι και το μοναδικό κομμάτι του κτίσματος που δεν είναι λαξευμένο στο βράχο. Τολμήστε την ανάβαση, και θα ανταμειφθείτε με εκπληκτική θέα και την –αναμενόμενη– αίσθηση ότι βρίσκεστε στην κορυφή του κόσμου. Ακριβώς όπως πρέπει να ένιωσε κι εκείνος ο Ελβετός εξερευνητής όταν πρωτοαντίκρισε, μέσα από ένα στενό φαράγγι, μια πόλη καλυμμένη από τη σκόνη του χρόνου. Μια ροζ, αμμώδη Ατλαντίδα.

Εκδρομές και εξορμήσεις
Λίγα χιλιόμετρα από την Πέτρα, στο δρόμο προς την έρημο Wadi Rum, η Μικρή Πέτρα, η πρώτη πόλη των Ναβαταίων, οι οποίοι πλούτισαν από τον έλεγχο του περάσματος των καραβανιών που περνούσαν από την Ευρώπη στο δρόμο γα την Ασία και πίσω, με αποτέλεσμα να μετακομίσουν στη μεγαλειώδη, διάσημη πόλη τους, αξίζει μια επίσκεψη, για να δείτε την… Πέτρα σε μικρογραφία, μερικά ακόμη κτίρια αριστοτεχνικά σκαλισμένα στους βράχους και ένα πανέμορφο, καταπράσινο φαράγγι που ξεκινά από εδώ για να καταλήξει στην έρημο Wadi Araba, η οποία με τη σειρά της καταλήγει στα σύνορα με τη Σαουδική Αραβία. Η πεζοπορία από εδώ έως τη Wadi Araba, βέβαια, απαιτεί μέρες, εξοπλισμό camping και, κατά προτίμηση, έναν ειδικευμένο ξεναγό –όχι γιατί τα μέρη είναι επικίνδυνα, αλλά γιατί είναι πολύ εύκολο να χάσετε το δρόμο.

Η εκδρομή που αξίζει πραγματικά όσο περισσότερο χρόνο μπορείτε να της αφιερώσετε είναι αυτή στη Wadi Rum, την έρημο που έγινε γνωστή ως «βάση» του Λόρενς της Αραβίας, και που διεκδικεί δικαίως τις δάφνες μιας εκ των ομορφότερων ερήμων του κόσμου. Εκπληκτικοί βραχώδεις σχηματισμοί, απόλυτη γαλήνη, απόκοσμη απεραντοσύνη, μοναδικό ηλιοβασίλεμα και ο πιο έναστρος ουρανός που έχετε δει, απέχουν μόλις 120 χιλιόμετρα από την Πέτρα, και καθιστούν την εμπειρία μιας επίσκεψης εδώ μοναδική. Οργανώστε το ταξίδι σας έτσι ώστε να διανυκτερεύσετε εδώ, σε κάποιο από τα οργανωμένα κάμπινγκ των Βεδουίνων, να περιηγηθείτε στην έρημο τουλάχιστον δύο μέρες και να χάσετε την αίσθηση του χρόνου, αφουγκραζόμενοι την ησυχία της.

Και τα πρακτικά
Πηγαίνουμε: Με Royal Jordanian απευθείας από την Αθήνα στο Αμμάν (υπολογίστε περί τα 400 ευρώ μετ’ επιστροφής και φόρων) και από εκεί είτε με τα ιδιωτικά λεωφορεία (επιπέδου πούλμαν) της Jett Bus, που αναχωρούν στις 6.00 το πρωί και φτάνουν στην Πέτρα στις 10.00, είτε με δημόσια λεωφορεία, που αναχωρούν θεωρητικά ανά μία ώρα, πρακτικά όποτε γεμίσουν, από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ και κάνουν, επίσης, περίπου τέσσερις ώρες.

Μένουμε: Το σύγχρονο χωριό που έχει αναπτυχθεί γύρω από την είσοδο της Πέτρας λέγεται Wadi Musa, και διαθέτει πληθώρα ξενοδοχείων, από budget hostels μέχρι Movenpick Resort –στο οποίο η απόλυτη πολυτέλεια θα σας κοστίσει περί τα 150 ευρώ το δίκλινο. Από τις καλύτερες οικονομικές επιλογές, το Venus Hotel, σχεδόν δίπλα στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, προσφέρει προσεγμένα δωμάτια προς 45 ευρώ το δίκλινο. 

Τρώμε: Κατ’ αρχάς, τουλάχιστον μία φορά στο μπουφέ του εστιατορίου που βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, απέναντι από το Ναό της Κόρης του Φαραώ –όχι μόνο επειδή η παραδοσιακή κουζίνα του είναι αξιοπρεπέστατη και οικονομικότατη, αλλά και επειδή αποκλείεται να μην πεινάσετε κατά τη διάρκεια της περιήγησης στην Πέτρα, οπότε δε θα έχετε και άλλη επιλογή.

Στο χωριό τώρα, τη Wadi Musa, εξαιρετική αραβική κουζίνα θα δοκιμάσετε στα Al Arabi και Cleopetra. Για μια ξεχωριστή εμπειρία, που περιλαμβάνει μάθημα τοπικής μαγειρικής, ακολουθούμενο από την απαραίτητη... γευσιγνωσία, εξαιρετική ιδέα είναι το Petra Kitchen: μαθαίνετε να μαγειρεύετε, τρώτε αυτά που φτιάξατε, και παίρνετε και τις συνταγές σπίτι. Για ιδιαίτερες περιστάσεις, εξαιρετικές gourmet δημιουργίες θα δοκιμάσετε στο εστιατόριο του ξενοδοχείου Movenpick.