Τζουμέρκα: Ομορφιά χωρίς "'καπέλο"

του Δημήτρη Γλύστρα  

Δύσκολα όταν οι περισσότεροι ακούν για την Ήπειρο φέρνουν στο μυαλό τους τα Τζουμέρκα. Η οροσειρά στο νότιο άκρο του νομού Ιωαννίνων ανήκει στους προς ανακάλυψη προορισμούς της Ελλάδας, κάτι που λίγο ως πολύ, εξασφαλίζει σε κάθε τουρίστα αυτό που διακαώς επιθυμεί «να μη νιώθει πολύ τουρίστας»!

Δεν θα ήταν άστοχο να χαρακτηρίσει κανείς τα Τζουμέρκα «low budget Ζαγόρι» αφού το σκηνικό είναι παρόμοιο- άλλωστε η απόστασή τους είναι κάτι παραπάνω από μία ώρα- με «σκαρφαλωμένα» πετρόκτιστα χωριά και δάση παντρεμένα με τα βράχια.

Τα Τζουμέρκα, κοντά στην Άρτα, απέχοντας περίπου πέντε ώρες από την ΑΘήνα και περίπου 30 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα αποτελούν μια πρόταση περισσότερο κατάλληλη για πέντε ή έξι ημέρες, παρά για Σαββατοκύριακο.

Μπορεί να φαίνεται κλισέ, αλλά προκειμένου για «κλειστές» κοινωνίες δεν είναι: Οι τόποι χαρακτηρίζονται από τους ανθρώπους τους. Με τον κίνδυνο των γενικεύσεων υπο μάλης, θα τολμήσουμε να πούμε πως η εντύπωση που παίρνει κανείς γρήγορα από τους ντόπιους, είναι ότι πρόκειται για καθαρόαιμους «βουνίσιους» με πηγαία καλή διάθεση. Δεν είναι τουριστολάγνοι, δεν είναι πολυλογάδες και δουλοπρεπώς εξυπηρετικοί και συχνά έχουν απρόσμενο χιούμορ.

«Πάμε στα Πράμαντα» είπαμε σε υπέργηρο κύριο που συναντήσαμε με τη γκλίτσα του καταμεσής του δρόμου λίγο πριν μετά την 10η βραδινή, ετοιμάζοντας την επόμενη ερώτησή μας περί του ορθού δρόμου. «Ε, να πάτε» μας πρόλαβε εκείνος με αφοπλιστικό και καλόκαρδο γέλιο.

Δεν ήταν όμως αυτή η πρώτη μας επαφή με «τζουμερκιώτη», αφού πριν ξεκινήσουμε είχαμε λάβει τις απαραίτητες (;) οδηγίες από ντόπιο φίλο και είχαμε επιδοθεί σε πορείες επί χάρτου.

Τα χωριά
Τα σημαντικότερα χωριά των Τζουμέρκων είναι τα «κοσμοπολίτικα» Πράμαντα και τα «αδελφάκια» Συρράκος και Καλαρρύτες. Τα Πράμαντα είναι το μεγαλύτερο από τα χωριά της περιοχής, και αυτό στο οποίο θα συναντήσετε τη σημαντικότερη τουριστική ανάπτυξη. Ταβέρνες και καφενεία στην Πλατεία που τους καλοκαιρινούς, αλλά και τους φθινοπωρινούς μήνες γεμίζει από κόσμο καθότι ο Δήμος Πραμάντων τυγχάνει και... πανυγηρτζής. Super Pramadise είναι ο ευφάνταστος τίτλος του μοναδικου club της περιοχής- μοναδικότητα που δείχνει ότι τα Τζουμέρκα δεν είναι ακριβώς ο παράδεισος του cluber.

Τα ίδια τα Πράμαντα δεν είναι κάτι ιδιαίτερο, αλλά οι περισσότεροι ταξιδιώτες το χρησιμοποιούν ως σημείο εκκίνησης για τις περιηγήσεις τους στην περιοχή. «Ατραξιόν» η ταβέρνα «Πέτρινο» στην κεντρική πλατεία με το καταπληκτικό κοκορέτσι και γενικώς τα ψητά με γενικώς εξαιρετική «ρουστίκ» κουζίνα. Η πρόσφατη ανακαίνιση του μαγαζιού επί το κοσμικότερον το έβλαψε, αλλά όχι τόσο ώστε να επηρεάσει τη φήμη του. Πριν φτάσουμε στα γεύματα, και ξεκινώντας για τις βόλτες σας επισκεφθείτε το φούρνο στην είσοδο των Πραμάντων και δοκιμάστε την τυρόπιτά του.

Σε απόσταση 15 λεπτών οδήγησης από τα Πράμαντα βρίσκονται οι Μελισσουργοί. Επίσης πετρόκτιστο χωριό με αρκετή κλίση που όμως προσφέρει δυνατότητα για ωραίο γεύμα στην ταβέρνα Παπάς που βρίσκεται ένα επίπεδο κάτω από τον επαρχιακό δρόμο. Δοκιμάστε το χύμα κόκκινο κρασί του και τα μαγειρευτά. Στην «κάτω πλατεία», μπορείτε να πιείτε καφέ σε εξαιρετικό σημείο από πλευράς θέας.

Στα αρνητικά, το ότι δίπλα στο εν λόγω καφέ βρίσκεται γκαζόν με τέρματα που οι νεοσσοί της περιοχής χρησιμοποιούν ως πεδίον αθλήσεως. Οι γονείς με τα μικρότερα σε ηλικία παιδιά τους κάθονται μαζί με εσάς τους ανύποπτους στο καφέ και το όλο κλίμα θυμίζει αίφνης... νηπιαγωγείο.

Ίσως το πιο ωραίο χωριό των Τζουμέρκων είναι οι Καλαρρύτες. Σε απόσταση περίπου δέκα χιλιομέτρων από τα Πράμαντα (περίπου 25 λεπτά σε χρόνο οδήγησης) ο ταξιδιώτης συναντά έναν οικισμό- στολίδι. Πέτρα και ξύλο σε ανεπιτήδευτο και όχι τουριστικό δέσιμο δεν φιλοδοξούν να δώσουν πλαστό couleur locale στον επισκέπτη, αλλά επιδεικνύουν πόσο κομψή μπορεί να είναι η λειτουργικότητα. Παρόμοιας εμφάνισης και αισθητικής είναι και το
χωριό Συράκο.

Το Συράκο βρίσκεται στο απέναντι σημείο της ίδιας χαράδρας και όπως οι Καλαρρύτες αξίζει μια επίσκεψη και, αν είστε έτοιμοι για λίγη περισσότερη οδήγηση, και για τόπος παραμονής σας.

Τα δύο χωριά είναι διάσημα, πέραν της ομορφιάς τους, και για κάτι που τα συνδέει: την απίστευτη πεζοπορική διαδρομή από το ένα στο άλλο μέσω ενός μονοπατιού βουνίσιας και ταυτόχρονα δασικής βλάστησης, και θέας. Η πεζοπορία διαδρομή διαρκεί περίπου 45 λεπτά. Προτιμήστε να ξεκινήσετε από το Συράκο, καθώς το καφενεδάκι στους Καλαρρύτες είναι καταπληκτικό και... ειδικευμένο να προσφέρει ξεκούραση στους πεζοπόρους.

Ένα από τα πιο όμορφα όσο και απλά χωριά της περιοχής είναι ο Καταρράκτης. Με τον κεντρικό πετροστρωμένο του δρόμο να θυμίζει Ύδρα και την πλατεία του χωριού με την ταβέρνα και τα κεφενεία να μην προσφέρει θέα, αλλά την αίσθηση της ανεπιτήδευτης ομορφιάς και της χωριάτικης ευταξίας το χωριό Καταράκτης... απλώς υπάρχει και ανταμοίβει τον επισκέπτη του χωρίς να προσπαθεί να τον σαγηνέψει.

Οι βόλτες
Συνεχίζοντας μετά το χωριό και ανεβαίνοντας οδικά για περίπου 10 λεπτά ακόμη, υπάρχει ο καταρράκτης που έδωσε το όνομά του στον οικισμό. Υπάρχει ξύλινο-ειδικά κατασκεασμένο- μονοπάτι ώστε να κάνετε μια βόλτα στον ύψους περίπου 17 μέτρων καταρράκτη κοιτώντα τον από όλες τις γωνίες. Τα νερά τώρα είναι λιγότερα από ό,τι τον χειμώνα. Επιστρέψτε μετά τη βόλτα για έναν καφέ ή για μαγειρευτό φαγητό στο κιόσκι που έχετε συναντήσει πριν τη βόλτα. Η θέα θα σας ανταμείψει. 

Στα δέκα λεπτά από τα Πράμαντα βρίσκεται το σπήλαιο της Ανεμότρυπας. Ενα εντυπωσιακό σπήλαιο με μία από τις μεγαλύτερες εσωτερικές λίμνες στον Ελλαδικό χώρο, του οποίου το μεσαίο μόνο επίπεδο έχει αξιοποιηθεί τουριστικά. Το αξιοποιημένο τμήμα έχει μήκος 250 μ. και η διάρκεια της επίσκεψης είναι περίπου 25 λεπτά. Μιλώντας για τουριστική αξιοποίηση πρέπει να διαλύσουμε ορισμένες τυχψόν παρεξηγήσεις: Τα κλειδιά της εισόδου του σπηλαίου έχει το ζευγάρι (!) που διαχειρίζεται το δημοτικό καφέ το οποίο βρίσκεται στην τοποθεσία.

Εκτός αν τύχει κανείς σε γκρουπ έτοιμο να ξεκινήσει την περιήγηση στο σπήλαιο, θα έχει να αντιπαλέψει την απροθυμία των διαχειριστών να ανοίξουν την πόρτα και να ξεναγήσουν τον επισκέπτη (ναι, και αυτό το καθήκον το έχουν αναλάβει οι ίδιοι)! Ντόπιοι μάλιστα συνιστούν να είναι κανείς λίγο προσεκτικός γιατί το ζευγάρι θα προσπαθήσει να σας πουλήσει τα πάντα (από χωριάτικες χυλοπίτες, μέχρι σεμεδάκια) και όπως μας είπαν, «είναι πολύ πιθανό να σας αφήσουν να περιμένετε καμιά ώρα στο καφέ μέχρι να αρχίσει η επίσκεψη, για να κάνετε κατανάλωση». Είπαμε: η τουριστική υπό-ανάπτυξη έχει τα θετικά, έχει και τα αρνητικά της...

Κοντά στους Καλαρρύτες, βρίσκεται η Μονή Κηπίνας. Ενσωματωμένη με θαυμαστό αρχιτεκτονικά τρόπο στον βράχο θα θυμίσει σε αρκετούς τη Χοζοβιώτισσα της Αμοργού. Χτισμένη κατά το 18ο αιώνα κατάτο ήμισυ μέσα σε σπήλαιο η Μονή αποτλεεί αξιοθέατο από μόνη της αλλά και τόπος- αφορμή για να έχει κανείς μια εντυπωσιακή άποψη για τις κορφές των Τζουμέρκων. Ρωτήστε τους ντόπιους πριν την επίσκεψή σας για το εάν εκείνη είναι προσβάσιμη στο κοινό, καθώς εκτελούνται συχνά εργασίες συντήρησης.

Tip: Καταπληκτικό και… αθόρυβο το ταβερνάκι στο χωριό Τσόπελα στο βάθος της χαραδρούλας. Ψητό κρέας και μπιφτέκια με ντόπιο τσίπουρο σε μια πολύ συμπαθητική πετροεπενδυμένη πλατεία.

Δραστηριότητες
Οι διαδρομές που σχηματίζουν οι ποταμοί Άραχθος και Καλαρύτικος διασχίζοντας φαράγια και οροπέδια είναι πραγματικά μαγευτικές. Σε μικρή απόσταση από όποιο μέρος και αν μένετε, μπορείτε να κανονίσετε κατάβαση των ποταμών ή αρκετές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πεζοπορικές διαδρομές. Δείτε εδώ το πρόγραμμα της Trekking Hellas για την περιοχή.
 
Εκτός οργανωμένων δραστηριοτήτων από σχεδόν κάθε χωριό ξεκινούν πανέμορφα μονοπάτια κατάλληλα για περπάτημα ή και ορειβασία. Από το καταφύγιο των Πραμάντων ξεκινούν δύο διαφορετικές διαδρομές: Η μία για τους καταρράκτες σε απόσταση περίπου μιας ώρας και η άλλη για την κορηφύ που θα δεσπόζει πάνω από το κεφάλι σας, η οποία είναι περισστότερο επίπονη και χρονοβόρα.

Πού θα μείνετε
Λίγο πιο πάνω από τα Πράμαντα και με κατεύθυνση του Μελισσουργούς, θα συναντήσετε τη διακλάδωςση που οδηγεί στο ομώνυμο καταφύγιο. Για όσους μπορούν να ξεχάσουν τις ανέσεις ενός «κανονικού» ξενοδοχείου (ούτως ή άλλως δεν θα βρείτε καταλύμματα τύπου “resort” στην περιοχή) το καταφύγιο αποτελεί την ιδανική επιλογή. Η θέα είναι απλά εκπληκτική, ενώ σε αντίθεση με τα περισσότερα καταφύγια η πρόσβαση είναι και οδική και όχι μόνο... ορειβατική.

Εκεί θα μείνετε σε ομαδικούς κοιτώνες (των οκτώ το πολύ ατόμων) με 11 ευρώ ανά άτομο. Με μια συνενόηση με τον Μπάμπη ή την Πόλα- τα πολύ συμπαθητικά παιδιά που λειτουργούν το καταφύγιο στο 6944 3241 56 είναι πολύ πιθανό να βρείτε ένα κοιτώνα για εσάς και την παρεά σας, ακόμα και αν αυτή δεν είναι πολυπληθής.

Ανεβαίνοντας από την Άρτα προς τα Πράμαντα, και με μια μικρή παράκαμψη θα συναντήσετε το Δασικό Χωριό. Πρόκειται για κατασκευασμένο, αλλά καλόγουστο οικισμό που αποτελείται από μικρά σπιτάκια. Τα 20 ξύλινα σπιτάκια διαχειρίζεται μια ομάδα που ασχολείται με τα extreme sports, οπότε η παραμονή μπορεί να συνδυαστεί με ποικίλες δραστηριότητες αθλητικού περιεχομένου.

Όλα τα σπίτια είναι πλήρως εξοπλισμένα και αυτάρκη, με κεντρική θέρμανση, τζάκι μπάνιο και δική τους κουζίνα. Υπάρχουν δύο τύποι σπιτιών, τα δίχωρα που φιλοξενούν άνετα από ένα ζευγάρι έως μία 4μελή οικογένεια, και τα τρίχωρα που είναι ιδανικά για παρέες φίλων, 4 έως 8 ατόμων. Υπάρχει επιπλέον ένας ορειβατικός ξενώνας 18 κλινών, ενώ με συνεννόηση μπορούν να κανονιστούν ομαδικές φιλοξενίες. Οι τιμές ποικίλου ανάλογα με την εποχή. Αν υπολογίσετε περίπου 60 ευρώ το ζευγάρι, δεν θα έχετε μεγάλη απόκλιση απο την πραγματικότητα.

Για τους φίλους του «κλασσικού» ξενοδοχείου υπάρχουν τα "Τζουμέρκα" λίγο πιο έξω από τα Πράμαντα. Κτισμένο σε ένα «δόντι» του βουνού το «Τζουμέρκα» δεν προσφέρει θέα για κάθε δωμάτιο ούτε ιδιαίτερες ανέσεις, αλλάκαι η τιμή του είναι λογική (περί τα 70 ευρώ το δίκλινο). Καταπληκτική η θέα από το ημιυπαίθριο καφέ- περίπτερο. (τηλ. 25690. 61 336).

Στους Καλαρρύτες επιλέξτε ανάμεσα στους δύο ξενώνες του Ναπολέοντα Ζάγκλη, που είναι ανοικτοί όλο το χρόνο : Είτε τον παλιό στην πλατεία του χωριού, (Β’ κατηγορίας, με 4 δωμάτια), είτε τον νεόκτιστο κοντά στην πλατεία (με κεντρική θέρμανση, Α’ κατηγορίας, με 6 δωμάτια). Τα τηλέφωνα επικοινωνίας είναι 26590 61518, 26510 48843, και κινητό  6972 265961.  

Στο "γειτονικό" Συρράκο μπορείτε να μείνετε στο ομώνυμο παραδοσιακό κατάλυμα «Συρράκο» περίπου στην τιμή των 70 ευρώ για κάθε δίκλινο με πρωινό (τηλ.  26510.53410- Fax 26510.66812).

Λοιπές πληροφορίες
Το οδικό δίκτυο της περιοχής μπορεί να χαρακτηριστεί «καλό» τηρουμένων των αναλογιών και από την άποψη ότι δνε υπάρχουν «σπασμένοι» δρόμοι, απροσπέλαστες λακούβες και πολλοί χωματόδρομοι. Πρατήριο βενζίνης υπάρχει μόνο στα Πράμαντα (ομολογουμένως σε ωραίο σημείο!), ενώ για ATM και υποκατάστημα τράπεζας θα πρέπει να πάτε στην Άρτα ή τα Ιωάννινα. Εϊπαμε, οι «μη τουριστικές» επιλογές έχουν το κόστος τους...