της Ηρώς Κουνάδη
”Περαστικός βλέπεις τη Μάνη σε τρεις μέρες, περπατητής σε τρεις μήνες και για να δεις την ψυχή της θέλεις τρεις ζωές. Μια για τη θάλασσα, μια για τα βουνά της και μια για τους ανθρώπους της” διάβασα πρόσφατα. Περισσότερες για τους ανθρώπους της, σκέφτηκα.
Περισσότερο από κάθε άλλο μέρος της Ελλάδας, η Μάνη είναι έργο των ανθρώπων της. Ανθρώπων ιδιαίτερων, υπερήφανων, αγωνιστών, που έδωσαν χρώμα στον τόπο αυτό, καταφέρνοντας να καλλιεργήσουν το άγονο έδαφος, να δημιουργήσουν αρχιτεκτονήματα σμιλεύοντας την πέτρα, να μετατρέψουν σε σύμβολο αρχοντιάς και υπερηφάνειας ένα μέρος εκ πρώτης όψεως αφιλόξενο.
Χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει πως η περιοχή δεν έχει να επιδείξει και ιδιαίτερη φυσική ομορφιά. Επιβλητικές βουνοκορφές, καταγάλανα νερά και παραλίες με λευκά βότσαλα ή χρυσαφένια άμμο, που δεν υπολείπονται σε τίποτα από τα δημοφιλή θέρετρα των νησιών –πλην της πολυκοσμίας–, συνθέτουν ένα τοπίο τόσο ετερόκλιτο όσο και γοητευτικό, που προκαλεί τον επισκέπτη να το εξερευνήσει, να το θαυμάσει, να το ζήσει.
Προσθέστε σε αυτά την ένδοξη ιστορία, που αποτυπώνεται σε κάθε γωνιά, την παράδοση, που σε ελάχιστα μέρη κρατιέται τόσο ζωντανή όσο εδώ, και τη φιλοξενία των κατοίκων της, και η εικόνα που δημιουργείται δε φέρνει στο μυαλό έναν ακόμη ”προορισμό του Σαββατοκύριακου”. Στη Μάνη αξίζει να αφιερώσετε χρόνο. Η εμπειρία θα σας ανταμείψει.
Με 98 παραδοσιακούς οικισμούς –από τους συνολικά 118 της Πελοποννήσου–, αμέτρητους πέτρινους πύργους χαρακτηριστικής τεχνοτροπίας σε όλα σχεδόν τα χωριά, περισσότερες από χίλιες βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, επτά κάστρα και πληθώρα μνημείων και αξιοθέατων, η Μάνη δε θα σας αφήσει να βαρεθείτε.
Η περιήγηση για τους… εξ Αθηνών ορμώμενων ξεκινά συνήθως από το Γύθειο, το οποίο μπορεί να αποτελέσει και ιδανική βάση για τις υπόλοιπες εξορμήσεις σας. Γραφικότατο λιμανάκι, με τα πολύχρωμα νεοκλασικά του να δημιουργούν νησιώτικο feeling, τα παραθαλάσσια ταβερνάκια και ουζερί να γεμίζουν τον αέρα αρώματα και τα ερείπια της αρχαίας πόλης, στα βόρεια της εισόδου του λιμανιού, να προσφέρονται για το απαραίτητο sightseeing.
Επιβιβαστείτε σε ένα από τα βαρκάκια και επισκεφθείτε το Μαραθονήσι, ή Κρανάη, όπου λέγεται πως πέρασαν μια νύχτα ο Πάρης και η Ελένη, φεύγοντας από τη Σπάρτη, για να θαυμάσετε το κάστρο της οικογένειας Τζανετάκη που λειτουργεί ως Λαογραφικό Μουσείο Μάνης και, στην επιστροφή, κάντε μια στάση σε κάποια από τις παραλιακές ταβέρνες του Γυθείου για φρέσκο ψαράκι πριν επισκεφθείτε το αρχαίο θέατρο.
Μην παραλείψετε, επίσης, μία επίσκεψη στο παραθαλάσσιο Σκουτάρι, την όμορφη κωμόπολη με την ιστορική παράδοση, όπου θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε την πλατεία Ηρώων, με υπέροχη θέα στη θάλασσα, αλλά και πολλά εγκαταλελειμμένα εκκλησάκια, δύο εκ των οποίων –του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Στυλιανού–είναι κατασκευασμένα από την τοπική κόκκινη πέτρα.
Νότια του Γυθείου, ο δήμος Ανατολικής Μάνης, με έδρα το δημοφιλή Κότρωνα, συγκεντρώνει γραφικά χωριά, παραδοσιακούς οικισμούς και εκπληκτικές παραλίες κοντά στο Ακρωτήριο Ταίναρο, που αποτελεί και το νοτιότερο σημείο της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Κρυμμένος μέσα σε έναν ήρεμο όρμο, ο Κότρωνας είναι το μεγαλύτερο παραθαλάσσιο χωριό της Ανατολικής Μάνης, φημισμένο για τις αμμουδιές και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του. Στη θέση του σημερινού χωριού τοποθετείται, σύμφωνα με τις ανασκαφές, η αρχαία πόλη Τευθρώνη –χαρακτηριστικό, μάλιστα, είναι το γεγονός πως σε ορισμένα σπίτια και εκκλησίες παρατηρούνται, ακόμη και σήμερα, εντοιχισμένες επιγραφές, κιονόκρανα και αρχιτεκτονικά μέλη της αρχαίας πόλης.
Από τον Κότρωνα ξεκινούν καΐκια για επισκέψεις στα γύρω χωριά, καθώς και στη Σπηλιά του Άδη, στο Ταίναρο. Σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκονται το παραθαλάσσιο χωριό Κοκκάλα, καθώς και οι γραφικότατοι παραδοσιακοί οικισμοί Άγιος Νικόλαος και Ολυμπιές. Μην παραλείψετε μία επίσκεψη στη Σπείρα, δύο χιλιόμετρα από την Κοκκάλα, με τους πύργους των Μελάδων και το πυργοσυγκρότημα Μελά-Γεωργακόγιαννη του 1780 που δεσπόζουν στην κορυφή του λόφου.
Άλλα σημεία ενδιαφέροντος στην Ανατολική Μάνη είναι η Λάγια, με την ένδοξη ιστορία, τα μοναδικά δείγματα παραδοσιακής μανιάτικης αρχιτεκτονικής, όπως τα πολυσύνθετα λίθινα πυργοτειχίσματα και τους χαρακτηριστικούς ”Κόλουρους Πύργους”, και τις βυζαντινές εκκλησίες της, και το Έξω Νύμφιο ή Νύφι, με τους επιβλητικούς πύργους και τους δύο παραλιακούς οικισμούς του, Γιαλό και Αλύπα, όπου γυρίστηκε η ταινία ”Tempest” με τον Τζον Κασσαβέτη.
Επισκεφθείτε, τέλος, τον παλαιομανιάτικο οικισμό του Δρυμού, και την Αργιλιά, απ’ όπου κατάγεται ο Νίκος Κατσικάρος, συγγραφέας της ”Βεντέτας στη Μάνη”, και κάντε μια στάση στις παραλίες Μαρμάρι και Πόρτο Κάγιο. Ακόμη κι αν δε δελεαστείτε από τα καταγάλανα νερά για να βουτήξετε, το τοπίο και μόνο αξίζει λίγο από το χρόνο σας.
Συνεχίζοντας δυτικότερα, ο δρόμος μας φέρνει στο Δήμο Οιτύλου –το ομορφότερο, για πολλούς, κομμάτι της Μάνης. Χαρακτηρισμένη ”ανοικτό μουσείο”, η ”Αποσκερή Μέσα Μάνη”, όπως αποκαλείται από τους ντόπιους, συγκεντρώνει μερικά από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα της περιοχής, όπως το Κάστρο Κελεφάς, 67 συνολικά παραδοσιακούς οικισμούς, μοναδικής φυσικής ομορφιάς τοπία, σπάνια δείγματα πανίδας και χλωρίδας που της χάρισαν το χαρακτηρισμό ”βοτανικός παράδεισος”.
Έδρα του δήμου, η γραφική Αρεόπολη, με το παλαιότερο τμήμα της να διατηρεί ζωντανό το παραδοσιακό της άρωμα, με τα στενά, λιθόστρωτα σοκάκια και τους επιβλητικούς πύργους, και το σύγχρονο κομμάτι της να σφύζει από ζωή όλες τις ώρες της ημέρας. Πλατείες, καταστήματα, ξενοδοχεία και εστιατόρια συγκεντρώνουν καθημερινά πλήθος ντόπιων και επισκεπτών.
Ξεκινήστε την περιήγηση από την πλατεία όπου υψώθηκε το λάβαρο της Επανάστασης, στις 17 Μαρτίου 1821, περιπλανηθείτε στα πέτρινα σοκάκια, θαυμάστε τους επιβλητικούς πύργους των επιφανών οικογενειών και τις εκκλησίες, για να καταλήξετε στην πλατεία Αθανάτων, με το άγαλμα του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που αποτελεί και το κέντρο της ζωής της πόλης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το αρχοντικό πυργόσπιτο του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, που αποτελεί και το μεγαλύτερο σε όγκο οικοδόμημα της Μάνης.
Λιγότερο από δύο χιλιόμετρα βόρεια της Αρεόπολης βρίσκεται το επίνειό της, το γραφικό Λιμένι, που θεωρείται από τους ομορφότερους οικισμούς ολόκληρης της Μάνης. Διάφανα γαλανά νερά, μια στενή λωρίδα γης με λιγοστά σπίτια και ακριβώς από πάνω απόκρημνα βράχια, που μοιάζουν να τοποθετήθηκαν εκεί για να προστατεύσουν το πανέμορφο λιμανάκι.
Το τετραώροφο πυργόκαστρο των Μαυρομιχαλαίων, με τα τοξωτά ανοίγματα, κατ’ εξοχήν σύμβολο της προεπαναστατικής ακμής του τόπου, ορθώνεται επιβλητικό στο πάνω μέρος του Λιμενιού, φέρνοντας στο νου τα αρχοντικά του βυζαντινού Μιστρά. Κοντά στο εκκλησάκι του Αη Σώστη συναντάμε τον ανδριάντα του Πετρόμπεη, ενώ στην περιοχή βρίσκεται και ο ερειπωμένος Ναός της Παναγιάς της Βρεττής με το καμπαναριό της. Μια στάση για φρέσκο ψάρι με θέα στα τυρκουάζ νερά είναι παραπάνω από προτεινόμενη.
Επτά χιλιόμετρα βόρεια της Αρεόπολης, το καταπράσινο Οίτυλο είναι κτισμένο αμφιθεατρικά, στη δυτική όχθη του φαραγγιού που χωρίζει τη μέσα Μάνη από την έξω ή Μεσσηνιακή. Πλούσιο σε ιστορία, γραφικό όσο λίγα, με τα πέτρινα κτίσματα να ξεπροβάλλουν μέσα από την πυκνή βλάστηση, και την λιθόκτιστη πλατεία, στην οποία δεσπόζει η προτομή του ήρωα της επανάστασης Ηλία Τσαλαφατίνου, το Οίτυλο προσφέρεται για ατελείωτες, αναζωογονητικές περιπλανήσεις.
Λίγο νοτιότερα, ο Πύργος Δυρού έγινε γνωστός χάρη στα μοναδικά του σπήλαια, Αλεπότρυπα, Καταφύγι και Γλυφάδα ή Βλυχάδα, τα οποία συγκεντρώνουν καθημερινά πλήθος επισκεπτών, που έρχεται για να θαυμάσει τους εκπληκτικούς γεωλογικούς σχηματισμούς τους. Στο χωριό αξίζει να επισκεφθείτε το πυργοσυγκρότημα του οπλαρχηγού Σκλαβουνάκου, ένα πολυώροφο κτίσμα του 1812, με εξαώροφο πύργο ύψους 25μ., καθώς και τις βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Πέτρου και του Ταξιάρχη, που χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα.
Συνεχίζοντας το δρόμο προς τα νότια, συναντάμε το γραφικό λιμανάκι του Γερολιμένα, με τα παραθαλάσσια ταβερνάκια, που σερβίρουν φρέσκα ψάρια και θαλασσινά, και τα ξενοδοχεία του, ενώ ακόμη νοτιότερα βρίσκεται η τελευταία έκπληξη της Μάνης, ο οικισμός της Βάθειας, που θεωρείται από πολλούς ο ομορφότερος της ευρύτερης περιοχής.
Αμφιθεατρικά κτισμένη, στην κορυφή του λόφου, η Βάθεια μοιάζει να αγναντεύει το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας που απλώνεται στα πόδια της. Πύργοι, σπίτια και εκκλησίες σκαρφαλωμένα στο υψηλότερο σημείο, ανάμεσα σε παλαιότερους οικισμούς, διατηρούνται μέχρι σήμερα από τον 18ο αιώνα, οπότε και διαμορφώθηκε ο οικισμός. Το τοπίο πραγματικά κόβει την ανάσα όσων το αντικρίζουν για πρώτη φορά. Οι δύο παραλίες κάτω από τον οικισμό, Κάποι και Έξω Κάποι, προσφέρονται για κολύμπι στα κρυστάλλινα νερά τους.
Διαμονή
Όποιο ”ορμητήριο” κι αν επιλέξετε, στη Μάνη θα βρείτε πληθώρα επιλογών διαμονής, για κάθε γούστο και budget. Δύο από τις καλύτερες επιλογές διαμονής είναι οι εξής.
Στο φυσικό λιμανάκι του Γερολιμένα, το ξενοδοχείο Κυρίμαι (τηλ.: 27330 54288) στεγάζεται σε ένα εντυπωσιακό αναπαλαιωμένο κτίριο από ξύλο και πέτρα, σε πλήρη αρμονία με το τοπίο. Πύργοι με πολεμίστρες, πολυτελείς σουίτες, δίπατα δωμάτια με τζάκι, σοφίτες σας δίνουν τη δυνατότητα να κάνετε το δικό σας ταξίδι στον χρόνο, με όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Χαλαρώστε στα ατμοσφαιρικά καθιστικά, χαρείτε τον πανέμορφο κήπο, απολαύστε την πισίνα, εκμεταλλευτείτε τις υπηρεσίες του playroom, αλλά και του μπιλιάρδου. Οι τιμές ξεκινούν από 80 και φτάνουν έως 300 ευρώ, ανάλογα με τον τύπο του δωματίου και την περίοδο.
Στα σπήλαια του Διρού, στο παραδοσιακό χωριό Χαριά, το ”Castello di Haria” (τηλ.: 27330 52921, 52313, 6945495070) προσφέρει ένα μικρό δείγμα της παράδοσης και της μανιάτικης τεχνοτροπίας. Κτισμένο πάνω από την πανέμορφη παραλία του Διρού, συνδυάζει την άγρια ομορφιά της Μάνης και την ειδυλλιακή θέα στη θάλασσα.
Θολωτά δωμάτια διατηρημένα με πολύ σεβασμό, ξύλινες πόρτες και οροφές, πέτρινοι τοίχοι και καμάρες, αρχιτεκτονική που αποπνέει μια εξαιρετική αίσθηση αλλά και εξοπλισμός απόλυτα συμβατός με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Υπέρδιπλα κρεβάτια με μεταξωτά υφάσματα σε γήινους τόνους που ”δένουν” με την πέτρα και τις ξύλινες επιφάνειες των αρχοντικών επίπλων. Τα παραδοσιακά παράθυρα με θέα τη θάλασσα και το βουνό και ο μεγάλος κήπος συμπληρώνουν την παραμυθένια εικόνα. Οι τιμές για τα δίκλινα δωμάτια ξεκινούν από 130 ευρώ, ενώ για τις σουίτες με υδρομασάζ από 200 ευρώ.
Φαγητό και διασκέδαση
Φρέσκο ψάρι και θαλασσινά δίπλα στο κύμα, σπιτικά μαγειρευτά, ψητά στα κάρβουνα… Όποιες κι αν είναι οι γαστριμαργικές σας προτιμήσεις, στη Μάνη δύσκολα θα απογοητευτείτε.
Φρεσκότατα θαλασσινά και ψάρια στο πλέον ειδυλλιακό περιβάλλον θα δοκιμάσετε στον ”Τάκη” δίπλα στα καταγάλανα νερά στο Λιμένι, ενώ οι τοπικές σπεσιαλιτέ έχουν την τιμητική τους στην ”Καμπινάρα”, ανάμεσα στον Πύργο και στο Διρό.
Στο Γύθειο, κάντε οπωσδήποτε μια στάση για φαγητό στο ”Ακρογιάλι” ή στο ”Isalos” και μη φύγετε χωρίς να δοκιμάσετε τις μανιάτικες πίττες (πίτα, καλαμάκι, τυρί) του Τάσου δίπλα από το Γυμνάσιο Γυθείου. Στο Σκουτάρι οι οπαδοί της ψαροφαγίας θα ”κολλήσουν” σε κάποιο από τα δύο ταβερνάκια της παραλίας.
Στην Αρεόπολη, η ψαροταβέρνα του Τσατσούλη συνεχίζει το… σερί των ψαρικών. Αν προτιμάτε κρέας, κατευθυνθείτε προς το ψητοπωλείο ”Ο Σβέλτος”, στο δρόμο προς τον Πύργο.
Η νυχτερινή ζωή της περιοχής συγκεντρώνεται, κατά κύριο λόγο, στο Γύθειο, όπου αξίζει να περάσετε μια βόλτα από τον ”Άνεμο” και τον ”Κουρσάρο”, ή το ”Spider”, στο δρόμο προς το Σκουτάρι, αν οι μουσικές σας προτιμήσεις κλίνουν προς τη ροκ. Τέλος, στο νησάκι Κρανάη το μπαρ ”Ναυαγοί” υπόσχεται να σας κρατήσει ξύπνιους μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
