Κασκαντέρ: Οι Έλληνες που πρωτο-stunt-ούν

του Νικόλα Γεωργιακώδη

«Έλληνας κασκαντέρ». Θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί σύντομο ανέκδοτο. Δεν χρειάζεται να έχεις ιδιαίτερες κινηματογραφικές γνώσεις για να καταλάβεις πως ο ελληνικός κινηματογράφος (τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια) επικεντρώνεται ως επί το πλείστον σε ταινίες «λόγου» και όχι τόσο σε ταινίες καθαρόαιμης δράσης τύπου Χόλυγουντ. Όχι πως στον ελληνικό κινηματογράφο δεν υπήρξαν μεμονωμένα περιστατικά όπου κάποιος ηθοποιός έπρεπε να αντικατασταθεί ή να γυρίσει ο ίδιος μια απαιτητική σκηνή. Υπήρξαν. Απλά από ένα σημείο και μετά είναι θέμα προσφοράς και ζήτησης: οι ηθοποιοί δεν έχουν την απαραίτητη φυσική κατάσταση για να εκτελούν αντίστοιχες σκηνές, επαγγελματίες στον ελληνικό χώρο δεν υπάρχουν, έτσι οι σεναριογράφοι δεν «γράφουν» και αντίστοιχου προσανατολισμού ταινίες.

Ο «στατικός» Έλληνας ηθοποιός

«Ο ηθοποιός χρειάζεται υποκριτικά το σώμα του», μου λέει ο Τάσος Σαρίδης, καθηγητής πολεμικών τεχνών με προϋπηρεσία στον χώρο. «Όπως ακριβώς είναι η φωνή του έτσι θα πρέπει να είναι υποκριτικά και το σώμα του. Βλέποντας ένα σώμα να κινείται μπορείς να καταλάβεις τι λέει, αυτό χρειάζεται ο Έλληνας ηθοποιός. Αυτά στο εξωτερικό είναι αυτονόητα», προσθέτει τονίζοντας το γενικότερο «κενό» που υπάρχει σε αυτόν τον τομέα στον ελληνικό κινηματογράφο.

«Έχεις δει κάποιον Έλληνα ηθοποιό να τρέχει; Οι περισσότεροι ηθοποιοί στην Ελλάδα είναι ηθοποιοί του ‘λόγου’», μου λέει αποδίδοντας την γενικότερη τάση προς αυτό το στυλ ταινιών στις μειωμένες απαιτήσεις του κοινού, το οποίο περιμένει να δει αντίστοιχες σκηνές μόνο από ηθοποιούς του εξωτερικού. «Το κοινό έχει συνηθίσει να τα βλέπει αυτά μόνο από τον ξένο ηθοποιό. Αν τα δει όμως από κάποιον Έλληνα, τότε σίγουρα η αντίδρασή του θα είναι θετική», λέει χαρακτηριστικά.

Η διαφορά Ελλάδας και εξωτερικού σε αυτόν τον τομέα είναι χαώδης. Εκτός από την Αμερική, εξειδικευμένες σχολές εκπαίδευσης κασκαντέρ υπάρχουν και στη Ρωσία, τη Δανία, τη Γερμανία και την Αγγλία. Σχολές – φυτώρια οι οποίες προμηθεύουν με εκπαιδευμένους ηθοποιούς τις εκάστοτε παραγωγές, ανάλογα με τις προτιμήσεις του παραγωγού. Υπάρχουν κασκαντέρ που ειδικεύονται στις πτώσεις, άλλοι που ειδικεύονται στους πυρπολισμούς, σε καταδύσεις, σε σκηνές μάχης κ.ο.κ. Οι επαγγελματίες κασκαντέρ πληρώνονται συνήθως ανάλογα με τον αριθμό τον λήψεων, αλλά και την επικινδυνότητα αυτών. Διαφορετική, για παράδειγμα, θα είναι η αμοιβή κάποιου που συμμετέχει σε μια σκηνή μάχης και διαφορετική για κάποιον που πέφτει από μεγάλο ύψος ή καβαλάει μια μηχανή και πέφτει με μεγάλη ταχύτητα στο έδαφος παίρνοντας φωτιά.

Όσο τρελά και αν φαίνονται όλα τα παραπάνω, στις ξένες παραγωγές όλα γίνονται με χειρουργική ακρίβεια. Ο κάθε κασκαντέρ «συνοδεύεται» από εξειδικευμένο συνεργείο, το οποίο του παρέχει προστασία και ασφάλεια ανά πάσα στιγμή. Βέβαια όσα μέτρα και αν παρθούν το επάγγελμα παραμένει σε κάθε περίπτωση ριψοκίνδυνο. Στα γυρίσματα του πρώτου Expendables στη Βουλγαρία, ο κασκαντέρ του Σταλόνε έχασε τη ζωή του, ενώ πριν τέσσερα χρόνια ένας ελληνικής καταγωγής κασκαντέρ τραυματίστηκε σοβαρά στα γυρίσματα του «Quantum of solace». Σε σχέση όμως με παλαιότερες εποχές, τα σοβαρά ατυχήματα έχουν μειωθεί σημαντικά.

Σε αντίθεση πάντως με το τι μπορεί να πιστεύουν οι περισσότεροι θεατές, ο κασκαντέρ δεν είναι πάντα αντικαταστάτης του ηθοποιού. Για την ακρίβεια αρκετοί από αυτούς είναι απόφοιτοι δραματικών σχολών και έχουν πρωταγωνιστικούς ρόλους σε ταινίες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ηθοποιών κασκαντέρ είναι ο άνθρωπος – χορογραφία Τσάκι Τσάν, ο αέρινος Τζετ Λι, ο Βέλγος Ζαν Κλωντ Βαν Νταμ, ο βετεράνος Σιλβέστερ Σταλόνε (στα νιάτα του) και από τους παλαιότερους ο Κλιντ Ήστγουντ και ο Ζαν Πωλ Μπελμοντό. Οι παραπάνω δημοφιλείς ηθοποιοί, αλλά και πολλοί ακόμα συνάδελφοί τους, είτε λόγω καλής φυσικής κατάστασης είτε με σωστή εκπαίδευση, ανέλαβαν οι ίδιοι να γυρίζουν τις επικίνδυνες σκηνές των ταινιών τους χωρίς να αντικατασταθούν. «Γιατί όχι λοιπόν και οι δικοί μας;», θα αναρωτηθεί κάποιος.



«Πάνθηρες» εν δράσει

Με στόχο να καλύψουν το κενό αυτό στον εγχώριο κινηματογράφο και να κουνήσουν (κυριολεκτικά και μεταφορικά) από την θέση του οποιοδήποτε ενδιαφέρεται, ο παραγωγός τις plays2place και σκηνοθέτης Βασίλης Χρυσανθόπουλος και οι ηθοποιοί και στενοί συνεργάτες του Μάρθα Μπουζιούρη και Κρις Ραντάνοφ δημιούργησαν τους “Panthers Stunts Team” και έχουν ήδη ξεκινήσει τις… προπονήσεις εδώ και τέσσερεις μήνες με την βοήθεια των καθηγητών Krav Maga Στάθη Συμεών και Αλέξανδρου Κοροτκόβ και του καθηγητή πολεμικών τεχνών Τάσου Σαρίδη. Την επταμελή (μέχρι στιγμής) ομάδα συμπληρώνουν οι ηθοποιοί Γιώργος Ρουστέμης και Τόμμυ Παπανικολάου.

Κρατώντας μικρό καλάθι προσπαθούν σιγά σιγά να δημιουργήσουν ένα γερό σώμα το οποίο θα εκπαιδεύει ηθοποιούς με στόχο να συμμετέχουν σε απαιτητικές σκηνές δράσης. Γνωρίζουν την κατάσταση στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή και κρατούν μικρό καλάθι. «Είμαστε ακόμα σε αρχικό στάδιο και προς το παρόν έχουμε επικεντρωθεί στη σκηνική μάχη, δηλαδή οτιδήποτε έχει να κάνει με σκηνές συμπλοκών», μου λέει ο Βασίλης Χρυσανθόπουλος.
Στην πρώτη αυτή φάση οι ηθοποιοί που πλαισιώνουν την ομάδα διδάσκονται από τους καθηγητές πολεμικών τεχνών να πέφτουν, να μάχονται και να χρησιμοποιούν όπλα. Σε δεύτερο στάδιο, όπως με πληροφορεί ο Βασίλης, θα προστεθούν οι πτώσεις από ύψος και στο μέλλον ευελπιστούν να ξεκινήσουν να παίζουν (κυριολεκτικά) με τη φωτιά. «Γενικά στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει πολλά κασκαντερικά. Υπήρχαν κάποιοι μεμονωμένοι ‘τρελοί’ που έπαιρναν εντελώς αυθόρμητα το ρίσκο, αλλά μέχρι εκεί. Συνήθως χρησιμοποιούνταν επαγγελματίες από Αμερική, Σκόπια και Βουλγαρία που πληρώνονται αδρά», λέει ο Βασίλης και απευθύνει ανοιχτό κάλεσμα σε ηθοποιούς ή αθλητές που ενδιαφέρονται να ενταχθούν σε αυτόν τον χώρο.

Επαγγελματίας… ερασιτέχνης κασκαντέρ

Οι δυσκολίες βέβαια είναι δεδομένες. Το επάγγελμα δεν υφίσταται επίσημα στην Ελλάδα, τα μπάτζετ των ελληνικών παραγωγών είναι περιορισμένα και τα πάντα ουσιαστικά ξεκινούν από το μηδέν. «Στην ουσία θέλοντας να βοηθήσουμε το ελληνικό σινεμά και να ξεπεράσουμε τον σκόπελο της ελληνικής γραφειοκρατίας, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο επάγγελμα», λέει ο Βασίλης και εμφανίζεται αισιόδοξος σε μια τέτοια προοπτική.

«Στην Ελλάδα οι σκηνές δράσης είτε παραλείπονται είτε γίνονται με τρόπο ερασιτεχνικό με αποτέλεσμα να έχουμε ακόμα και τραυματισμούς», μου λέει η Μάρθα Μπουζιούρη, ηθοποιός και «ιδρυτικό» μέλος της ομάδας. «Είναι μια επιπρόσθετη δεξιότητα και από τη στιγμή που μπορούμε να την εξασκήσω θεωρώ πολύ σημαντικό να έχεις μια τέτοια κατάρτιση. Δεν σκοπεύω να γίνω stuntwoman, αλλά θέλω να μπορώ να αναλαμβάνω ρόλους δράσης. Αυτός είναι και ο στόχος μας», προσθέτει, «να φτιάξουμε μια ομάδα καταρτισμένη και προπονημένη».

Από την πλευρά του ο Κρις Ραντάνοφ θα ήθελε να δει περισσότερους αθλητές στην ομάδα. «Μέχρι τα τριάντα είναι στο φόρτε τους και μετά τους ξεχνάνε. Δεν είναι απαραίτητο να είσαι για πάντα λαμπερός αθλητής, μπορείς να συνεχίσεις με επιτυχία και σε άλλον τομέα όπως αυτός των stunts», μου λέει. «Στις προπονήσεις μας δεν θα δεις κάτι τρελό, μιας και δεν έχουμε ακόμα τον απαραίτητο εξοπλισμό, όμως προσπαθούμε να βρούμε τρόπους και μέρη και τεχνικές για να προπονηθούμε σωστά. Το Κραβ Μαγκά είδαμε πως μας ταιριάζει περισσότερο», προσθέτει.

«Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου το ελληνικό σινεμά παίρνει τα πάνω του. Ολοένα και περισσότερες ξένες παραγωγές κάνουν γυρίσματα στην Ελλάδα – το λεγόμενο service, ενώ ο βαθμός τεχνογνωσίας των Ελλήνων του χώρου έχει αυξηθεί. Είναι δεδομένο ότι κάποια στιγμή ορισμένα επαγγέλματα που δεν υπήρχαν καν στον χάρτη θα αρχίσουν να μπαίνουν στο παιχνίδι», αναφέρει με αισιοδοξία και καταλήγει: «Είμαστε μια παρέα τρελών που θέλουμε να κάνουμε και εμείς κάτι στο ελληνικό σινεμά».