Μπαλέτο: Η αναγέννηση του πνεύματος

της Έλενας Μπούλια

Η εντυπωσιακή θεαματικότητα τηλεοπτικών (reality) σόου, όπως το «So you think you can dance» και το «Baby Dance» έχουν φέρει τον τελευταίο καιρό στο προσκήνιο ένα από τα κλασικότερα είδη τέχνης, που μοιάζει να έχει απομείνει ξεχασμένο στους αιώνες, κλεισμένο μέσα σε τέσσερις λευκούς τοίχους με καθρέφτες, συντροφιά με τις μελωδίες ενός παλιού πιάνου: Το μπαλέτο.

Ο ευγενέστερος των χορών, που έκανε τα πρώτα του βήματα στις αριστοκρατικές αυλές της αναγεννησιακής Ιταλίας, διαδόθηκε έπειτα στη Γαλλία και τη Ρωσία, έδειχνε για πολλά χρόνια να απευθύνεται αποκλειστικά στα κορίτσια των «καλών» οικογενειών. Με τα χρόνια φυσικά αυτό άλλαξε, το κοινό του μπαλέτου μεγάλωσε, «άνοιξε». Κι όμως για κάποιον ανεξήγητο λόγο, το μπαλέτο δείχνει να παραμένει ο μοναδικός διαχρονικός ελίτ χορός.

Μιλήσαμε με την κυρία Yolanta Zaharieva, χορογράφο και καθηγήτρια μπαλέτου σε μία από τις μεγαλύτερες σχολές της Αττικής (Σχολή Χορού Νίκης Κονταξάκη – Μπακάλη) και της ζητήσαμε να μας διαφωτίσει ως προς το τι συμβαίνει στο χώρο του μπαλέτου σήμερα.

Η άποψή της, θετική και συγκρατημένα αισιόδοξη, μας δίνει μία εικόνα αμέτρητων παιδιών, ηλικίας από 3 έως 33 ετών να συρρέουν σήμερα στις σχολές χορού για να μάθουν μπαλέτο. Απογοήτευση προκαλεί το γεγονός ότι τα αγόρια δείχνουν να προτιμούν λάτιν ή παραδοσιακούς χορούς, λανθασμένα πιστεύοντας ότι μπαλέτο δεν είναι αρκετά αρρενωπό, παρόλο που στην πραγματικότητα απαιτεί μεγαλύτερες σωματικές ικανότητες.

Μπορεί, όμως, κανείς να ξεκινήσει μπαλέτο σε οποιαδήποτε ηλικία, όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα είδη χορού; «Με το μπαλέτο είναι διαφορετικά», μας λέει η κ. Zaharieva. «Πρόκειται για ένα σύστημα χορού που αναπτύχθηκε μέσα στους αιώνες και κατά συνέπεια χρειάζεται κανείς χρόνος για να το ‘χτίσει’ μέσα του και να αποκτήσει σιγά-σιγά την επιδεξιότητα του επαγγελματία. Γι’αυτό είναι καλύτερα να ξεκινά κανείς νωρίς. Τα παιδιά, για παράδειγμα, ξεκινούν συνήθως παράλληλα με το σχολείο (στα 5 τους).» Μέχρι τα 9, πάντως, το παιδί έχει περιθώριο να κάνει τα πρώτα του βήματα στο κλασικό μπαλέτο, ακολουθώντας κάποιο από τα επίσημα συστήματα, όπως το Ρωσικό, το Αγγλικό ή το Γαλλικό.

«Το πρόβλημα, βέβαια, στην Ελλάδα», προσθέτει η κ. Zaharieva, «είναι ότι, ενώ στο εξωτερικό τα παιδιά στα 18 τους είναι πλέον φτασμένοι χορευτές, εδώ τότε ξεκινούν να φοιτούν σε πανεπιστημιακού επιπέδου σχολές. Η εκπαίδευσή τους συνεχίζεται για τέσσερα περίπου χρόνια και μετά από έναν επιπλέον χρόνο μετεκπαίδευσης δίνουν εξετάσεις σε επιτροπή του Υπουργείο Πολιτισμού για να αναγνωριστούν ως επαγγελματίες χορευτές. Τι μπορούν όμως να κάνουν μετά από αυτό, στα 24 τους;»

Τι χρειάζεται δηλαδή για να γίνει κανείς επαγγελματίας στο μπαλέτο; «Το σημαντικότερο προσόν, όπως σε κάθε άλλο επάγγελμα, είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις, Να έχεις πάθος γι’αυτό. Αν θέλει κανείς πραγματικά να γίνει επαγγελματίας πρέπει να ακολουθήσει το όνειρό του και να δουλέψει γι’αυτό σκληρά. Πρέπει να μπορεί να μαθαίνει γρήγορα και να παρατηρεί για να ‘πιάνει’ κινήσεις από τους καλύτερους χορευτές του κόσμου, καθώς και να έχει ενδιαφέρον για όλες τις καλές τέχνες. Φυσικά, βοηθά αν είναι κανείς ευλογημένος με έναν καλό σκελετό, μια καλή σωματική δομή.»

Στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, ποιο είναι το μέλλον του επαγγελματία χορευτή μπαλέτου; «Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα γιατί οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά είναι ελάχιστες. Το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής δεν έχει κάποιο μόνιμο ρεπερτόριο και δουλεύει μόνο με μία ή δύο παραστάσεις το χρόνο, ενώ σπάνια δέχονται νέους χορευτές. Υπάρχουν, πάντως, κάποιες προοπτικές να αλλάξει αυτό, γιατί πριν λίγους μήνες ανέλαβε διευθυντής μπαλέτου ο πρώην αστέρας των Μπαλέτων Μπολσόι και του Covent Garden Theater, Irek Mukhamedov, που με το status και την εμπειρία του μπορεί να εκτινάξει πραγματικά το μπαλέτο στην Ελλάδα. Ο ελληνικός κόσμος του χορού περιμένει πολλά από αυτόν.

Κατά τα άλλα, δίνονται κάποιες ευκαιρίες σε χορευτικά γκρουπ που προσπαθούν να διοργανώνουν κατά καιρούς κάποιες παραστάσεις, αλλά τα πράγματα δεν είναι εύκολα και οι επιχορηγήσεις δίνονται με το σταγονόμετρο. Αυτό δε μπορεί να σου παρέχει ένα σταθερό εισόδημα. Πολλοί χορευτές, τελικά, καταλήγουν να βρίσκουν το δρόμο τους είτε ανοίγοντας τη δική τους σχολή χορού ή δουλεύοντας σε κάποια άλλη.»

Το ταλέντο τι ρόλο παίζει; Μπορεί κανείς καλός χορευτής αν δεν το έχει; «Η σπουδαιότερη Ρωσίδα μπαλαρίνα, η Galina Ulanova, έδωσε την εξής απάντηση σε αυτό το ερώτημα: Ένας χορευτής μπαλέτου χρειάζεται 1% ταλέντο και 99% δουλειά. Φυσικά, η τεχνική και οι απαιτήσεις έχουν αλλάξει πολύ τα τελευταία 50-60 χρόνια. Στις μέρες το ποσοστό του ταλέντου έχει αυξηθεί πάρα πολύ, αλλά η σκληρή δουλειά παραμένει υποχρεωτική. Όσο ταλαντούχος κι αν είναι κανείς, αν δεν παρακολουθεί συστηματικά μαθήματα και δεν προσπαθεί πραγματικά, τότε μάλλον χάνει το χρόνο του. Αν δε μπορεί κανείς να δεσμευτεί, τότε καλύτερα να κρατήσει το μπαλέτο ως χόμπυ.»

Πέρα από το επαγγελματικό του πράγματος, ωστόσο, το μπαλέτο έχει να προσφέρει τόσα πολλά. «Η πιο κοινή άποψη είναι ότι το μπαλέτο δημιουργεί ένα ελκυστικό, καλά γυμνασμένο κορμί και κομψή κίνηση. Αλλά μπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα. Γεννά στους νέους ενδιαφέρον για την τέχνη, η κλασική μουσική που το συνοδεύει χαρίζει ηρεμία στο πνεύμα και τους κάνει να νιώθουν καλά, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την αισθητική τους. Παράλληλα, το μπαλέτο διδάσκει στους νέους την οργάνωση, τους βοηθά να θυμούνται κάποιες λεπτομέρειες ευκολότερα και ταχύτερα και τους ξυπνά το αίσθημα της συνέπειας. Μαθαίνουν έτσι να δουλεύουν ομαδικά, να σέβονται τους καθηγητές τους, να προβάλουν τα θετικά σημεία του εαυτού τους και να βελτιώνουν την πειθαρχία και τη συγκέντρωσή τους. Αυτές είναι αρετές που αλλάζουν τη ζωή και μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιονδήποτε άλλο τομέα.

Τι ρόλο έχουν παίξει, λοιπόν, εκπομπές τύπου «So you think you can dance» στην προσέλευση νέων παιδιών στις σχολές χορού; «Οτιδήποτε δίνει δημοσιότητα στο χορό σίγουρα βοηθά στην προσέλκυση περισσότερων ανθρώπων στην τέχνη. Η εκπομπή αυτή προβάλλει το βάθος του ενδιαφέροντος του λαϊκού φρονήματος για τον χορό στην Ελλάδα. Αποτελεί, άλλωστε, μία θετική εμπειρία και για τους συμμετέχοντες, αφού μπορούν έτσι να δείξουν το ταλέντο τους στο κοινό, και φυσικά η εξάσκηση τους βοηθά να βελτιώσουν το ταλέντο τους. Η μόνη μου ανησυχία είναι ότι μπορεί τελικά να αποβεί αδιέξοδο για πολλούς από τους συμμετέχοντες που συνηθίζουν στα φώτα της δημοσιότητας και μετά τα «15 λεπτά» τους να μην έχουν την εξέλιξη που ελπίζουν.»

Ταυτόχρονα, βέβαια, στις εκπομπές αυτές προβάλλονται και τα υπόλοιπα είδη χορού, και ακόμα περισσότερο ο λεγόμενος μοντέρνος χορός, που δείχνει να κερδίζει έδαφος εις βάρος του κλασικού. «Αυτό είναι αλήθεια,» λέει η κ. Zaharieva. «Αλλά αυτό έχει να κάνει και με το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχει μόνο η Εθνική Λυρική Σκηνή για το Μπαλέτο. Ταυτόχρονα, το κλασικό μπαλέτο είναι μία πολύ ακριβή τέχνη και χρειάζεται πολλούς σπόνσορες και χορηγούς. Αυτό σπρώχνει τους νέους περισσότερο στο μοντέρνο χορό. Για πολλούς, μάλιστα, ο μοντέρνος χορός είναι πιο ελεύθερος, πιο νεανικός. Σε κάθε περίπτωση, ο χορευτής που θέλει να γίνει καλός στο μοντέρνο πρέπει να έχει βάσεις κλασικού μπαλέτου. Έτσι, όσο υπάρχουν άνθρωποι που το αγαπούν και το ανανεώνουν, το μπαλέτο δεν πρόκειται να εξαφανιστεί.»

Μιλώντας, τελικά, για κόστος, είναι προσιτά τα μηνιαία δίδακτρα για έναν αρχάριο στο μπαλέτο; «Οι τιμές, όπως ισχύει πάντα, κυμαίνονται ανάλογα με την ποιότητα και το επίπεδο. Οι αναγνωρισμένες σχολές στην Ελλάδα, με πολλά χρόνια προϋπηρεσία, διαθέτουν άριστα εκπαιδευμένους δασκάλους και γερές βάσεις για να βοηθήσουν τα παιδιά να βγάλουν τον καλύτερό τους εαυτό και να εξελιχθούν ως χορευτές. Διοργανώνουν, μάλιστα, τακτικά συναυλίες, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ζήσουν την εμπειρία της σκηνής.

Τελείως εμπειρικά, μπορούμε να πούμε ότι τα μαθήματα κυμαίνονται από 50 μέχρι 100 ευρώ το μήνα. Έτσι, οι γονείς -και οι επίδοξοι χορευτές- έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το ποσό που θα πρέπει να πληρώσουν. Σε γενικές γραμμές πάντως, το κόστος των μαθημάτων είναι προσιτό, ειδικά για έναν γονιό που θέλει το καλύτερο για το παιδί του.»

Επαγγελματικές και Ερασιτεχνικές Σχολές Μπαλέτου στην Αττική:

* Σχολή Χορού Νίκης Κονταξάκη – Μπακάλη: Ερασιτεχνική και Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού, αναγνωρισμένη από το κράτος. Ιαλέμου 24, Άνω Πατήσια, τηλ. 210 2932894.

* Φωκάς Ευαγγελινός: Ανώτερα και ανώτατα μαθήματα χορού από τον γνωστό χορευτή. Κυψέλης 5Α, Αθήνα, τηλ. 210 8254500, - 501.

* Άννα Πέτροβα: Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού. Προμηθέως 19-21, Πλατεία Κολιάτσου, τηλ. 210 2234921, 210 2236364.

* Δέσποινα Γιαννάτου: Ερασιτεχνικά και επαγγελματικά μαθήματα μπαλέτου. Λυκάβου 28, Ζωγράφου, τηλ. 210 7756213.

* Μοριάνοβα – Τράστα: Ανώτερη Επαγγελματική και Ερασιτεχνική Σχολή Χορού. Σαρανταπόρου 2 & Τατοΐου 64, Κηφισιά, τηλ. 210 8079184.