Η Ντοπιολαλιά δεν είναι το επιτραπέζιο που έχεις συνηθίσει

της Ηρώς Κουνάδη

Τι πάει να πει σερέτης, τι ήταν δηλαδή ο Αντώνης ο βαρκάρης; Από πού μας ήρθε η λέξη μόρτης, ποιος ήταν ο πεχλιβάνης που ενέπνευσε το ομώνυμο τραγούδι, και γιατί λεγόταν Τρούμπα η Τρούμπα; Θα προλάβεις να απαντήσεις σωστά, ή έστω να μαντέψεις, πριν σου βάλουν ρετσινιές και καταλήξεις στη στενή, χάσεις δηλαδή τη σειρά σου;

Τα Κουτσαβάκικα είναι, εκτός από το τελευταίο μας κόλλημα, και ένα από τα τέσσερα επιτραπέζια παιχνίδια της σειράς Ντοπιολαλιά που κυκλοφορούν ήδη. Τα άλλα τρία είναι τα Κρητικά, τα Ποντιακά και τα Ηπειρώτικα. Δημιουργία του κοινωνικού ανθρωπολόγου Παναγιώτη Παναγιωτόπουλου, και της εταιρείας σχεδιασμού και υλοποίησης πολιτιστικών προϊόντων Protoleum, η Ντοπιολαλιά γεννήθηκε ως ιδέα κάποια Χριστούγεννα σε ένα καφενείο της Ευρυτανίας. Από αυτοσχέδιο προφορικό παιχνίδι μιας παρέας φίλων, έγινε μέσα σε πέντε χρόνια ένα από τα καλύτερα σχεδιασμένα ελληνικά επιτραπέζια που κυκλοφορούν στην αγορά. Και σύντομα φιλοδοξεί να έχει ένα παιχνίδι για κάθε διάλεκτο της Ελλάδας: Από τα Θρακιώτικα ως τα Καλλιαρντά, και από τη Λαλιά των Ναυτικών ως τα Κορφιάτικα και τα Σαρακατσάνικα.

«Το παιχνίδι είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να μην κερδίζουν πάντα οι ντόπιοι» μου λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος, εξηγώντας πώς κατάφερα, άξιο τέκνο του Πειραιά, να χάσω δυο φορές από ξενομερίτη. Εκτός από κάρτες ερωτήσεων –πολλαπλής επιλογής, σωστό/ λάθος, αλλά και ανοιχτής απάντησης– όλα τα παιχνίδια της Ντοπιολαλιάς έχουν και κάρτες «δράσης» (σκέψου κάτι σαν τις Εντολές της Μονόπολης). Στα Κουτσαβάκικα καλείσαι, μεταξύ άλλων, να ρίξεις ζάρια και να κερδίσεις τον αντίπαλό σου στη Μπαρμπουτιέρα, να βρεις τον Παππά στο κλασικό «Εδώ Παππάς – εκεί Παππάς», να πας σε μάγισσες, σε χαρτορίχτρες και να μαντέψεις σωστά τους πόντους της επόμενης ερώτησης, να τραγουδήσεις Ρόζα Εσκενάζυ, να χορέψεις ένα ζεϊμπέκικο, να ποντάρεις τις κερδισμένες κάρτες σου ότι ο αντίπαλος θα απαντήσει σωστά την επόμενη ερώτηση, και να αποδείξεις ότι είσαι ασίκης κερνώντας όλους τους συμπαίκτες σου ένα ποτήρι κρασί.

Στις δε ερωτήσεις, συμβαίνει συχνά κάτι μαγικό: Λέξεις που νομίζεις πως δεν ξέρεις, είναι συχνά ριζωμένες στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Μπορεί Ποντιακά να μη μιλάς, και ρεμπέτικα να μην ακούγατε στο σπίτι, αλλά αν προσπαθήσεις να μαντέψεις θα εκπλαγείς. «Αυτό που λέμε συχνά στον κόσμο είναι ‘εμπιστεύσου το γλωσσικό σου ένστικτο’. Η σημασία κρύβεται πολλές φορές μέσα στην ίδια τη λέξη» επισημαίνει ο κ. Παναγιωτόπουλος.



Στον σχεδιασμό του παιχνιδιού συμμετείχε μια μεγάλη ομάδα από γλωσσολόγους, επιστήμονες της πολιτιστικής διαχείρισης και εικονογράφους. «Αναζητήσαμε την κάθε λέξη μία-μία, τόσο από πρωτογενείς πηγές, φυσικούς ομιλητές δηλαδή, όσο και από δευτερογενείς: Βιβλία, λεξικά, γλωσσάρια, δημοσιεύσεις στον Τύπο, οπουδήποτε μπορεί να έχει ‘κρυφτεί’ μια λέξη. Ειδικά στην Ελλάδα, υπάρχουν πάρα πολλοί ερευνητές και φορείς που ασχολούνται με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Το δύσκολο ήταν να γίνει όλο αυτό παιχνίδι, να πάρουμε δηλαδή αυτό το τεράστιο υλικό και να το κάνουμε ψυχαγωγικό. Κάθε κάρτα είναι χειροποίητη, δουλεύεται πολλή ώρα. Και βέβαια, η κάθε ντοπιολαλιά έχει ιδιαιτερότητες. Στην Κρήτη για παράδειγμα έχουμε πιο πολλή κουζίνα, στην Ήπειρο περισσότερη αρχιτεκτονική. Κάθε γλώσσα σε βάζει σε έναν κόσμο δικό της».

Κάθε παιχνίδι συνοδεύεται από την αντίστοιχη λίστα του στο Spotify –γιατί τι θα βάλεις να ακούς παίζοντας Κουτσαβάκικα, αν όχι Ανέστη Δελιά και Μάρκο Βαμβακάρη;

Στα επόμενα σχέδια των δημιουργών, πέρα από την κυκλοφορία των επόμενων ντοπιολαλιών που αναμένονται το φθινόπωρο, και τις επανεκδόσεις –γιατί κάποια άρχισαν ήδη και εξαντλούνται– περιλαμβάνεται η ηλεκτρονική εκδοχή του παιχνιδιού, τόσο online όσο και σε app, την οποία θα δούμε πιθανότατα μέσα στο 2022.

Αν ταξιδέψεις στην Κρήτη ή την Ήπειρο φέτος το καλοκαίρι, υπάρχει περίπτωση να πετύχεις τη Ντοπιολαλιά σε ξενοδοχεία και café. «Η ιδέα είναι ταξιδεύοντας σε έναν τόπο, αντί να παίξεις ένα Trivial, να μπορείς να μάθεις μέσα σε μια ώρα πράγματα για την κουλτούρα του και την παράδοσή του, που ίσως δεν θα μάθαινες ποτέ» εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος. Η γλώσσα (λαλιά, διάλεκτος, πώς προτιμάς να τη λες) είναι μόνο το όχημα.

«Στις δοκιμές έχουμε δει το παιχνίδι να λειτουργεί από ένα σημείο και μετά στο παρασκήνιο. Οι ντόπιοι συγκινούνται, γίνεται αφορμή για να ακουστούν ιστορίες, να θυμηθούν κι άλλες λέξεις. Δεν είναι πολλά τα παιχνίδια που μπορούν να φέρουν στο ίδιο τραπέζι την ψηφιακή γενιά του σήμερα με τους μεγαλύτερους, εγγόνια με παππούδες, ντόπιους με επισκέπτες».

Άσε λοιπόν τις φιοριτούρες, και φέρε βόλτα την κουβέρτα, γιατί αν δεν έχεις παίξει Ντοπιολαλιά σύντεκνε, δεν έχεις παίξει πράμα. Κάνε κλικ εδώ και το παιχνίδι θα έρθει σπίτι σου. Τεφαρίκι πράμα.

(*) Αν μιλάς μια διάλεκτο, ή θυμάσαι σκόρπιες λέξεις από τους γονείς ή τους παππούδες σου, οι δημιουργοί της Ντοπιολαλιάς έχουν φτιάξει και την διαδραστική πλατφόρμα Λεξορμήσεις, που συγκεντρώνει λέξεις για τις επόμενες εκδόσεις του παιχνιδιού, και θα χαρούν πολύ με τη συμμετοχή σου. «Είναι συναρπαστικό να ανακαλύπτεις και να φέρνεις στο φως μία λέξη που έχει ‘κρυφτεί’ για χρόνια. Είναι σαν να ανακαλύπτεις και να διασώζεις τμήματα θαμμένων μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς μας» λένε χαρακτηριστικά.