Glenfiddich: Επίσκεψη στο διάσημο αποστακτήριο
Εντυπώσεις, εμπειρίες και φωτογραφίες από μια επίσκεψη στο αποστακτήριο του διάσημου malt whisky Glenfiddich στη Σκωτία.
του Θόδωρου Λέλεκα
Είχα πολλά χρόνια να πάω στη Σκωτία. Μπορεί και πάνω από 15. Ακόμα και τότε, όμως, αμούστακο παλικαράκι (λέμε τώρα) είχα εντάξει στο πρόγραμμα της εκδρομής μια επίσκεψη σε ένα μικρό αποστακτήριο malt whisky. Τώρα που ξαναπήγα, ωστόσο, πήγα επί τούτου. Τόσο «επί τούτου» που, επειδή έτσι βόλευε για διάφορους λόγους, χρειάστηκε να ταξιδέψω οδικώς πέντε ολόκληρες ώρες, με μία μόνο μικρή στάση. Αλλά ήθελα πολύ να επισκεφτώ το αποστακτήριο του Glenfiddich. Και, πράγματι, άξιζε τον κόπο!
Μια οικογενειακή ιστορία έξι γενεών
Θα την πω την αμαρτία μου: αναγνωρίζοντας το Glenfiddich ως ένα διάσημο, παγκόσμιο brand, περίμενα ότι θα βρεθώ σε ένα εργοστάσιο. Αντιθέτως, ωστόσο, προς μεγάλη (και ευχάριστη) έκπληξή μου, βρέθηκα σε ένα – ομολογουμένως μεγάλο – οικογενειακό αποστακτήριο. Γιατί δεν είναι μόνο ότι πρόκειται για εταιρεία που παραμένει οικογενειακή, είναι ότι ο επισκέπτης αισθάνεται την παραδοσιακή, οικογενειακή προσέγγιση παντού γύρω του. Από την υποδοχή και τον τρόπο της ξενάγησης, μέχρι τις μεθόδους απόσταξης και την τελική δοκιμή.
Όλα ξεκίνησαν από τον ιδρυτή της εταιρείας, τον William Grant. Ένα παιδί από φτωχή οικογένεια της επαρχίας, που έκανε ένα σωρό χειρονακτικές δουλειές, μέχρι που έπιασε δουλειά στο αποστακτήριο της περιοχής του ως λογιστής. Αποδείχτηκε πολύ έξυπνος και προκομένος και στα 20 χρόνια της πορείας του στην εταιρεία αυτή πέρασε από όλες τις θέσεις, μέχρι που έγινε διευθυντής. Μέσα του, όλο αυτόν τον καιρό, έκαιγε η φλόγα της επιθυμίας να ιδρύσει το δικό του αποστακτήριο και, όταν αισθάνθηκε ότι μπορεί να πατήσει στα πόδια του, το έκανε. Έτσι, τα Χριστούγεννα του 1887 έσταξε το πρώτο ουίσκυ από τους άμβυκες του αποστακτηρίου Glenfiddich.
Ενάμιση αιώνα και πέντε γενεές μετά, το Glenfiddich εξακολουθεί να ανήκει στην οικογένεια Grant και να λειτουργεί με τις αρχές του ιδρυτή του. Τι κι αν τα προϊόντα του έχουν παρουσία σε 180 αγορές του κόσμου και πλέον το γκρουπ περιλαμβάνει άλλο ένα πολύ γνωστό αποστακτήριο, το Balvenie (βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση με το Glenfiddich), αλλά και ένα από τα πιο δημοφιλή blended whiskies της παγκόσμιας αγοράς, το Grant’s; Η συνταγή παραμένει η ίδια, με βασικό συστατικό το εξαιρετικό νερό από την πηγή Robbie Dhu. Η απόσταξη γίνεται σε μικρούς (για το μέγεθος της παραγωγής) χειροποίητους χάλκινους άμβυκες και η παλαίωση γίνεται είτε σε βαρέλια που φτιάχνονται στο ιδιόκτητο βαρελοποιείο το οποίο βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του Glenfiddich, είτε σε ειδικά βαρέλια από bourbon ή sherry που εισάγονται γι' αυτό τον σκοπό.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με τα μεγάλα αποστακτήρια στη Σκωτία, οι διαδικασίες στο Glenfiddich γίνονται μέχρι σήμερα από εξειδικευμένο προσωπικό και όχι αυτοματοποιημένα, από computers. Μάλιστα, η εταιρεία «παινεύεται» για το γεγονός ότι οι περισσότεροι υπάλληλοί της έχουν ταυτίσει τη ζωή και την καριέρα τους με το Glenfiddich και αποτελούν μέρος του δυναμικού της για 30 ή και 40 χρόνια! Τέλος, κάτι σημαντικό: βάσει νόμου, για να μπορεί ένα απόσταγμα να αποκαλείται ουίσκυ, θα πρέπει να έχει παλαιώσει για τουλάχιστον 3 χρόνια. Στο Glenfiddich, ωστόσο, τηρείται ακόμα η αρχή του ιδρυτή και κανένα ουίσκυ δεν εμφιαλώνεται για να πωληθεί αν δεν έχει συμπληρώσει 12 χρόνια παλαίωσης.
Στην ξενάγηση των πρωτοπόρων
Βρέθηκα στο αποστακτήριο του Glenfiddich, στην Κοιλάδα (glen) του Fiddich, παραποτάμου του Spey, στην διάσημη για τους ουισκόφιλους περιοχή Speyside, ένα δροσερό πρωινό του Οκτωβρίου. Είχα κλείσει να συμμετάσχω στην «Ξενάγηση των Πρωτοπόρων» («Pioneer Tour»), που αποτελεί την πιο εκτενή και λεπτομερή που γίνεται στο αποστακτήριο. Μαζί μου ένα μικρό γκρουπ επισκεπτών από τη Σκωτία αλλά και από άλλα μέρη της Αγγλίας και του κόσμου, καθένας από τους οποίους είχε πληρώσει 75 λίρες Αγγλίας (σχεδόν 100 ευρώ) για να συμμετάσχει στο τουρ.
Στο πλαίσιο της ξενάγησης, επισκεφτήκαμε τον χώρο της πρώτης ζύμωσης της πρώτης ύλης, όπου δοκιμάσαμε το μίγμα που προοριζόταν για απόσταξη, πριν όμως φτάσει στον αποστακτήρα. Το «wash», όπως ονομάζεται, μοιάζει πολύ με μια μπύρα (τόσο γευστικά, όσο και αλκοολικά), αν και είναι πιο γλυκό. Στη συνέχεια βρεθήκαμε στο χώρο της απόσταξης, όπου η ζέστη είναι – εύλογα – αποπνικτική. Όσοι γνωρίζουν την διαδικασία απόσταξης θα βρουν ενδιαφέρον το γεγονός ότι και εδώ διαχωρίζεται η «καρδιά» του αποστάγματος από την «κεφαλή» και την «ουρά», έτσι ώστε το τελικό προϊόν να είναι το καθαρότερο και γευστικότερο δυνατόν.
Επισκεφτήκαμε δύο διαφορετικούς χώρους παλαίωσης, δηλαδή μεγάλες κάβες με βαρέλια, όπου κατάλαβα από πρώτο χέρι τι είναι το περίφημο «μερίδιο των αγγέλων» («angels’ share»). Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο, από το ουίσκυ που παλαιώνει στα βαρέλια ενός αποστακτηρίου, εξατμίζεται περίπου ποσοστό 1-2%, το οποίο απελευθερώνεται στον χώρο για να το απολαύσουν οι άγγελοι στον ουρανό (εξ ου και ο ρομαντικός όρος). Αν συνυπολογίσουμε ότι α) στην κάβα παλαίωσης ενός μεγάλου αποστακτηρίου όπως το Glenfiddich υπάρχουν αρκετές χιλιάδες βαρέλια, β) τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται εκεί κάποιες δεκαετίες και γ) πριν την εμφιάλωση (και την τελική του αραίωση με αποσταγμένο νερό) το ουίσκυ έχει περιεκτικότητα σε αλκοόλ άνω του 60%, μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι άγγελοι που απολαμβάνουν το μερίδιο αυτό πρέπει να έχουν αποκτήσει πλέον σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού (οι κοινοί θνητοί, μετά από λίγα λεπτά παραμονής στο χώρο, αισθάνονται τα μάτια και τη μύτη τους να τσούζουν).
Λίγο πριν το τέλος της ξενάγησης, το Glenfiddich μας επεφύλασσε μια όμορφη έκπληξη. Ο Malt Master του αποστακτηρίου, ο Brian Kinsman, είχε επιλέξει 4 διαφορετικά βαρέλια, στα οποία παλαίωνε ουίσκυ ηλικίας 20 ως 24 ετών - κάποια ήταν από sherry, κάποια από bourbon. Αφού τα μυρίσαμε όλα, κληθήκαμε να επιλέξουμε ποιο προτιμάμε και στη συνέχεια «κλέψαμε» (δεν το λέω για κακό, αυτή είναι η επίσημη ορολογία, αφού χρησιμοποιείται ειδικό εργαλείο που ονομάζεται «κλέφτης») 200ml, τα οποία εμφιαλώσαμε σε ειδικό μπουκαλάκι που είναι αριθμημένο και φέρει το όνομα του καθενός.
Για όποιον ενδιαφέρεται, εγώ επέλεξα ένα Glenfiddich του 1990 (χρονιά την οποία τελείωσα το σχολείο), από βαρέλι ωρίμανσης bourbon τύπου «Hogshead». Δεν το έχω πιει ακόμα, αλλά από το λίγο που έγλυψα από τα δάχτυλά μου εκείνη τη στιγμή, καθότι δεν έχω και μεγάλη εμπειρία στην εμφιάλωση ουίσκυ, μου φάνηκε εξαιρετικό. Θεωρώ δε την αξία του πολύ μεγάλη (τη δε συναισθηματική ίσως ανυπολόγιστη), καθώς ενδεικτικά αναφέρω ότι το Glenfiddich 21ετούς παλαίωσης έχει λιανική τιμή 140 ευρώ. Γι' αυτό και θα περιμένω την κατάλληλη, ιδιαίτερη στιγμή για να το πιω.
Είχα πολλά χρόνια να πάω στη Σκωτία. Μπορεί και πάνω από 15. Ακόμα και τότε, όμως, αμούστακο παλικαράκι (λέμε τώρα) είχα εντάξει στο πρόγραμμα της εκδρομής μια επίσκεψη σε ένα μικρό αποστακτήριο malt whisky. Τώρα που ξαναπήγα, ωστόσο, πήγα επί τούτου. Τόσο «επί τούτου» που, επειδή έτσι βόλευε για διάφορους λόγους, χρειάστηκε να ταξιδέψω οδικώς πέντε ολόκληρες ώρες, με μία μόνο μικρή στάση. Αλλά ήθελα πολύ να επισκεφτώ το αποστακτήριο του Glenfiddich. Και, πράγματι, άξιζε τον κόπο!
Μια οικογενειακή ιστορία έξι γενεών
Θα την πω την αμαρτία μου: αναγνωρίζοντας το Glenfiddich ως ένα διάσημο, παγκόσμιο brand, περίμενα ότι θα βρεθώ σε ένα εργοστάσιο. Αντιθέτως, ωστόσο, προς μεγάλη (και ευχάριστη) έκπληξή μου, βρέθηκα σε ένα – ομολογουμένως μεγάλο – οικογενειακό αποστακτήριο. Γιατί δεν είναι μόνο ότι πρόκειται για εταιρεία που παραμένει οικογενειακή, είναι ότι ο επισκέπτης αισθάνεται την παραδοσιακή, οικογενειακή προσέγγιση παντού γύρω του. Από την υποδοχή και τον τρόπο της ξενάγησης, μέχρι τις μεθόδους απόσταξης και την τελική δοκιμή.
Όλα ξεκίνησαν από τον ιδρυτή της εταιρείας, τον William Grant. Ένα παιδί από φτωχή οικογένεια της επαρχίας, που έκανε ένα σωρό χειρονακτικές δουλειές, μέχρι που έπιασε δουλειά στο αποστακτήριο της περιοχής του ως λογιστής. Αποδείχτηκε πολύ έξυπνος και προκομένος και στα 20 χρόνια της πορείας του στην εταιρεία αυτή πέρασε από όλες τις θέσεις, μέχρι που έγινε διευθυντής. Μέσα του, όλο αυτόν τον καιρό, έκαιγε η φλόγα της επιθυμίας να ιδρύσει το δικό του αποστακτήριο και, όταν αισθάνθηκε ότι μπορεί να πατήσει στα πόδια του, το έκανε. Έτσι, τα Χριστούγεννα του 1887 έσταξε το πρώτο ουίσκυ από τους άμβυκες του αποστακτηρίου Glenfiddich.
Ενάμιση αιώνα και πέντε γενεές μετά, το Glenfiddich εξακολουθεί να ανήκει στην οικογένεια Grant και να λειτουργεί με τις αρχές του ιδρυτή του. Τι κι αν τα προϊόντα του έχουν παρουσία σε 180 αγορές του κόσμου και πλέον το γκρουπ περιλαμβάνει άλλο ένα πολύ γνωστό αποστακτήριο, το Balvenie (βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση με το Glenfiddich), αλλά και ένα από τα πιο δημοφιλή blended whiskies της παγκόσμιας αγοράς, το Grant’s; Η συνταγή παραμένει η ίδια, με βασικό συστατικό το εξαιρετικό νερό από την πηγή Robbie Dhu. Η απόσταξη γίνεται σε μικρούς (για το μέγεθος της παραγωγής) χειροποίητους χάλκινους άμβυκες και η παλαίωση γίνεται είτε σε βαρέλια που φτιάχνονται στο ιδιόκτητο βαρελοποιείο το οποίο βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του Glenfiddich, είτε σε ειδικά βαρέλια από bourbon ή sherry που εισάγονται γι' αυτό τον σκοπό.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με τα μεγάλα αποστακτήρια στη Σκωτία, οι διαδικασίες στο Glenfiddich γίνονται μέχρι σήμερα από εξειδικευμένο προσωπικό και όχι αυτοματοποιημένα, από computers. Μάλιστα, η εταιρεία «παινεύεται» για το γεγονός ότι οι περισσότεροι υπάλληλοί της έχουν ταυτίσει τη ζωή και την καριέρα τους με το Glenfiddich και αποτελούν μέρος του δυναμικού της για 30 ή και 40 χρόνια! Τέλος, κάτι σημαντικό: βάσει νόμου, για να μπορεί ένα απόσταγμα να αποκαλείται ουίσκυ, θα πρέπει να έχει παλαιώσει για τουλάχιστον 3 χρόνια. Στο Glenfiddich, ωστόσο, τηρείται ακόμα η αρχή του ιδρυτή και κανένα ουίσκυ δεν εμφιαλώνεται για να πωληθεί αν δεν έχει συμπληρώσει 12 χρόνια παλαίωσης.
Στην ξενάγηση των πρωτοπόρων
Βρέθηκα στο αποστακτήριο του Glenfiddich, στην Κοιλάδα (glen) του Fiddich, παραποτάμου του Spey, στην διάσημη για τους ουισκόφιλους περιοχή Speyside, ένα δροσερό πρωινό του Οκτωβρίου. Είχα κλείσει να συμμετάσχω στην «Ξενάγηση των Πρωτοπόρων» («Pioneer Tour»), που αποτελεί την πιο εκτενή και λεπτομερή που γίνεται στο αποστακτήριο. Μαζί μου ένα μικρό γκρουπ επισκεπτών από τη Σκωτία αλλά και από άλλα μέρη της Αγγλίας και του κόσμου, καθένας από τους οποίους είχε πληρώσει 75 λίρες Αγγλίας (σχεδόν 100 ευρώ) για να συμμετάσχει στο τουρ.
Στο πλαίσιο της ξενάγησης, επισκεφτήκαμε τον χώρο της πρώτης ζύμωσης της πρώτης ύλης, όπου δοκιμάσαμε το μίγμα που προοριζόταν για απόσταξη, πριν όμως φτάσει στον αποστακτήρα. Το «wash», όπως ονομάζεται, μοιάζει πολύ με μια μπύρα (τόσο γευστικά, όσο και αλκοολικά), αν και είναι πιο γλυκό. Στη συνέχεια βρεθήκαμε στο χώρο της απόσταξης, όπου η ζέστη είναι – εύλογα – αποπνικτική. Όσοι γνωρίζουν την διαδικασία απόσταξης θα βρουν ενδιαφέρον το γεγονός ότι και εδώ διαχωρίζεται η «καρδιά» του αποστάγματος από την «κεφαλή» και την «ουρά», έτσι ώστε το τελικό προϊόν να είναι το καθαρότερο και γευστικότερο δυνατόν.
Επισκεφτήκαμε δύο διαφορετικούς χώρους παλαίωσης, δηλαδή μεγάλες κάβες με βαρέλια, όπου κατάλαβα από πρώτο χέρι τι είναι το περίφημο «μερίδιο των αγγέλων» («angels’ share»). Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο, από το ουίσκυ που παλαιώνει στα βαρέλια ενός αποστακτηρίου, εξατμίζεται περίπου ποσοστό 1-2%, το οποίο απελευθερώνεται στον χώρο για να το απολαύσουν οι άγγελοι στον ουρανό (εξ ου και ο ρομαντικός όρος). Αν συνυπολογίσουμε ότι α) στην κάβα παλαίωσης ενός μεγάλου αποστακτηρίου όπως το Glenfiddich υπάρχουν αρκετές χιλιάδες βαρέλια, β) τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται εκεί κάποιες δεκαετίες και γ) πριν την εμφιάλωση (και την τελική του αραίωση με αποσταγμένο νερό) το ουίσκυ έχει περιεκτικότητα σε αλκοόλ άνω του 60%, μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι άγγελοι που απολαμβάνουν το μερίδιο αυτό πρέπει να έχουν αποκτήσει πλέον σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού (οι κοινοί θνητοί, μετά από λίγα λεπτά παραμονής στο χώρο, αισθάνονται τα μάτια και τη μύτη τους να τσούζουν).
Λίγο πριν το τέλος της ξενάγησης, το Glenfiddich μας επεφύλασσε μια όμορφη έκπληξη. Ο Malt Master του αποστακτηρίου, ο Brian Kinsman, είχε επιλέξει 4 διαφορετικά βαρέλια, στα οποία παλαίωνε ουίσκυ ηλικίας 20 ως 24 ετών - κάποια ήταν από sherry, κάποια από bourbon. Αφού τα μυρίσαμε όλα, κληθήκαμε να επιλέξουμε ποιο προτιμάμε και στη συνέχεια «κλέψαμε» (δεν το λέω για κακό, αυτή είναι η επίσημη ορολογία, αφού χρησιμοποιείται ειδικό εργαλείο που ονομάζεται «κλέφτης») 200ml, τα οποία εμφιαλώσαμε σε ειδικό μπουκαλάκι που είναι αριθμημένο και φέρει το όνομα του καθενός.
Για όποιον ενδιαφέρεται, εγώ επέλεξα ένα Glenfiddich του 1990 (χρονιά την οποία τελείωσα το σχολείο), από βαρέλι ωρίμανσης bourbon τύπου «Hogshead». Δεν το έχω πιει ακόμα, αλλά από το λίγο που έγλυψα από τα δάχτυλά μου εκείνη τη στιγμή, καθότι δεν έχω και μεγάλη εμπειρία στην εμφιάλωση ουίσκυ, μου φάνηκε εξαιρετικό. Θεωρώ δε την αξία του πολύ μεγάλη (τη δε συναισθηματική ίσως ανυπολόγιστη), καθώς ενδεικτικά αναφέρω ότι το Glenfiddich 21ετούς παλαίωσης έχει λιανική τιμή 140 ευρώ. Γι' αυτό και θα περιμένω την κατάλληλη, ιδιαίτερη στιγμή για να το πιω.
