Άρης Ρέτσος: Παπαδιαμάντης στην Πλατεία Αμερικής

Τα Σάββατα 24/2 και 3/3/2018, ο Άρης Ρέτσος μάς ταξιδεύει στον σαγηνευτικό κόσμο του Παπαδιαμάντη με τρία ακόμα διηγήματα του μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα: Οι Παραπονεμένες, Οι λίρες του Ζάχου και Το κουκούλωμα, και ιδίως ο περίτεχνος τρόπος επεξεργασίας του κωμικού στοιχείου από τον Παπαδιαμάντη, παρουσιάζονται το Σάββατο 24 Φεβρουαρίου και το Σάββατο 3 Μαρτίου 2018 και ώρα 7:00μμ, στον Πολυχώρο Τέχνης «Αλεξάνδρεια» (Σπάρτης 14, Πλατεία Αμερικής, τηλ: 210-8673655).

Ένας σπουδαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης του ελληνικού θεάτρου, ο Άρης Ρέτσος, αφού μας αποκάλυψε τον ηχητικό πλούτο των Τραγωδιών του Αισχύλου και του Σοφοκλή στο Αρχαίο Δράμα, βάζει στο στόμα του τις ποικίλες λέξεις του Παπαδιαμάντη, τις ζεσταίνει στον λόγο του και τις αφήνει να πετάξουν στο μισοσκόταδο του θεάτρου.

Ο Άρης Ρέτσος παρουσιάζει (σε νέο κύκλο παραστάσεων) τα Αθηναϊκά Διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο ξεπεσμένος Δερβίσης» και «Ο Αειπλάνητος», το Σάββατο 13/1 και το Σάββατο 20/1/2018 και ώρα 7:00μμ, στον Πολυχώρο Τέχνης «Αλεξάνδρεια» (Σπάρτης 14, Πλατεία Αμερικής, τηλ: 2108673655).

Λέξεις, προτάσεις, μετεωρισμοί, χνάρια ανθρώπων, χαρές, λύπες, σάτιρα και τραγικός λόγος, φωτίζουν τον Μέγα μικρόκοσμο και τα Πάθη των ''απλών ανθρώπων'' του Σκιαθίτη συγγραφέα, αποκαλύπτοντας παράλληλα και τον δικό μας κόσμο. Όλη η εσωτερική ένταση και το κέφι του μας απελευθερώνουν, μας παρηγορούν και μας χαροποιούν. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μας οδηγεί με το απαράμιλλο ύφος και ήθος της γλώσσας του σε άλλες εποχές και σε μια Ελλάδα τόσο μακρινή... όσο και κοντινή, διδάσκοντάς μας σιωπηλά.

Αθηναϊκά Διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
«Ο ξεπεσμένος Δερβίσης» και «Ο Αειπλάνητος»: Παραστάσεις με τον Άρη Ρέτσο
Λόγος – Εικόνα – Μουσική. Ένα αφηγηματικό ταξίδι Λόγου και Ποίησης με ταυτόχρονη προβολή (projector) εντυπωσιακών εικόνων ανθρώπων και τόπων της καθημερινότητας της Νησιωτικής Ελλάδας στα τέλη 19ου-αρχές 20ου αιώνα.

Αυτό το ταξίδι Εικόνας και Λόγου συνοδεύουν μουσικά συγχορδίες του Νίκου Σκαλκώτα, βοηθώντας τον θεατή-ακροατή στο δικό του ταξίδι.

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο ξεπεσμένος Δερβίσης»
Μια ελεγεία για την ανθρώπινη ύπαρξη, ένας ύμνος στην αποδοχή της ετερότητας και του αλληλοσεβασμού.

«Ο ξεπεσμένος Δερβίσης» δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1896 και είναι ίσως το καλύτερο αθηναϊκό διήγημα του Παπαδιαμάντη. Μέσα από αυτό ο συγγραφέας εκφράζει αλληλεγγύη και συμπάθεια προς ένα ξένο, αλλόθρησκο και αλλοεθνή, έναν Δερβίση ξεπεσμένο. Ο Δερβίσης αυτός καταγόταν «από την Ρούμελην, από την Ανατολήν, από την Σταμπούλ» και είναι άγνωστο γιατί έφτασε στην Αθήνα.

Είμαστε στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, περίοδο πολεμικής έντασης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο μουσουλμάνος δερβίσης εμφανίζεται στην Αθήνα σαν ξένος, και περιπλανιέται στο κέντρο της πόλης παίζοντας το νάι του και τραγουδώντας για να ζήσει. «Νάϊ, νάϊ. Κατά δίο κοκκίδας, διαφέρει δια να είναι το Ναι, όπου είπεν ο Χριστός. Το ναι το ήμερον, το ταπεινόν, το πράν, το Ναι το φιλάνθρωπον». Όμως δεν είναι ευπρόσδεκτος και αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης. Διανυκτέρευε σε ένα ολονύκτιο καφενείο όπου είχε βρει καταφύγιο, ώσπου ο αστυνόμος αποφάσισε να το κλείσει κι αυτός μένει άστεγος. Καταφεύγει σε μια σήραγγα για στέγη, ο σαλεπιτζής τον συμπονά, του δίνει σαλέπι και κουλούρι, μια παρέα φίλων τον καλεί σε δείπνο.

Ο Παπαδιαμάντης βλέπει στο πρόσωπο του ξένου μουσουλμάνου, τον πάσχοντα συνάνθρωπο. Το διήγημα «Ο ξεπεσμένος Δερβίσης» αποτελεί ένα κάλεσμα προς τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους να «πλησιάσουν».

«Είχεν αναφανεί. Πότε; Προ ημερών, προ εβδομάδων. Πόθεν; Από την Ρούμελην, από την Ανατολήν, από την Σταμπούλ. Πώς; Εκ ποίας αφορμής; Ποίος; Ητον Δερβίσης; Ητον βεκτασής, χόντζας, ιμάμης; Ητον ουλεμάς, διαβασμένος; Υψηλός, μελαψός, συμπαθής, γλυκύς, άγριος. Με το σαρίκι του, με τον τσουμπέν του, με τον δουλαμάν του. Ητο εις εύνοιαν, εις δυσμένειαν; Είχεν ακμάσει, είχεν εκπέσει, είχεν εξορισθεί; Μπου ντουνιά τσαρκ φιλέκ. Αυτός ο κόσμος είναι σφαίρα και γυρίζει.[...] Ζει, απέθανε, περιπλανάται εις άλλα μέρη, ανεκλήθη από της εξορίας, επανέκαμψεν εις τον τόπον του; Κανείς δεν ηξεύρει».

Κανείς δεν ξέρει από πού ήρθε και κανείς δεν μαθαίνει πού κατέληξε. Ο ξεπεσμένος δερβίσης είναι ένας από εμάς. Ο κόσμος του καφενείου, του σαλεπιτζή, του Θησείου, είναι ακόμη ο κόσμος μας.

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο Αειπλάνητος»
Ο «Αειπλάνητος» -δημοσιεύθηκε το 1903- είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές φιγούρες των αθηναϊκών διηγημάτων του Παπαδιαμάντη. Καμαρότος της πρώτης θέσης στα βαπόρια της «Εταιρείας», είχε πάρει σύνταξη και κοίταζε να σώσει την ψυχή του. Ο καλοκάγαθος κυρ-Γιάννης ο Αειπλάνητος γυρίζει τις εκκλησίες και τα μοναστήρια, καταλήγει υπάλληλος σε κηράδικα και δεν μπορεί να στεριώσει πουθενά. Περιπλανιέται κι αυτός (όπως κι ο Δερβίσης) στο κέντρο της πόλης.
«Τὸν ἔβλεπα πρὸ χρόνων πολλῶν, καὶ τὸν ἐνθυμοῦμαι ὡσὰν ὄνειρον. Ἀλλὰ δὲν εἶχα γνωριμίαν μαζί του. Ἦτον καμαρότος τῆς πρώτης θέσεως εἰς τὰ βαπόρια τῆς «Ἑταιρείας». Ἦτο λίαν μεταδοτικὸς καὶ φιλάδελφος πρὸς ὅσους ἔτυχε νὰ γνωρίζῃ, ἐπιβάτας μάλιστα τῆς κουβέρτας, πρὸς τοὺς ὁποίους ἐκουβαλοῦσε κρυφὰ ὅ,τι ἐπερίσσευεν ἀπὸ τὴν τράπεζαν, τοὺς ἔφερνε ποτήρια νεροῦ ἀπὸ τὴν πρώτην θέσιν, καὶ πολλὰς ἄλλας ἀνέσεις παρεῖχεν εἰς αὐτούς […] Εἴκοσιν ἔτη ὕστερον, ὅταν ἐσχετίσθην μαζί του, εἶχεν ἀκόμη ἄσπρα μαλλιά, καὶ ἀρρυτίδωτον τὴν ὄψιν. Καθὼς μοῦ εἶπε, δὲν ἦτο παραπάνω ἀπὸ πενῆντα χρόνων. Εἶχε πάρει σύνταξιν ἀπὸ τὴν «Ἑταιρείαν», δὲν ἠθέλησε «νὰ μβῇ στὸν κόσμο», κ᾽ ἐκοίταζε πῶς νὰ σώσῃ τὴν ψυχήν του· ἐν Ἀθήναις ἐσύχναζεν εἰς τοῦ Μακράκη…».

Γρήγοροι ρυθμοί, αιφνιδιαστικά σύγχρονη γραφή και υπέροχο ‘Παπαδιαμαντικό’ χιούμορ, χαρακτηρίζουν τον «Αειπλάνητο». Το ανθρώπινο, το προσωπικό, το οικουμενικό, ο ρεαλισμός, η ουτοπία, η ιδιότυπη θεματολογία, ο περίτεχνος τρόπος επεξεργασίας του κωμικού στοιχείου, συνυπάρχουν στο συναρπαστικό έργο του Παπαδιαμάντη, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο συγγραφέα. Σε σκληρούς καιρούς, ο διάχυτος ανεπιτήδευτος ανθρωπισμός του και το κέφι του, προσφέρουν ψυχική «δροσιά» και απελευθέρωση.