Η Ελεωνόρα Ζουγανέλη στο in2life

συνέντευξη στην Ειρήνη Ορφανίδου

«… Γιατί μπορεί να είμαι αισιόδοξη, αλλά δεν μπορώ και να αρνούμαι την πραγματικότητα. Και δεν εννοώ μόνο την οικονομική κατάσταση, που είναι ένα τεράστιο βάρος. Καθημερινά «χτυπιόμαστε» από τόσα κακά πράγματα. Γι αυτό όταν βγαίνω στη σκηνή, λέω σιωπηλά ένα «ευχαριστώ». Είναι μεγάλη υπόθεση ότι σε επιλέγει κάποιος και φεύγει από το σπίτι του για να έρθει να σε δει. Κι όταν με ρωτούν γιατί έχω άγχος, απαντώ, έχω άγχος επειδή έρχονται οι άνθρωποι να μας δουν, μέσα σε αυτή τη συγκυρία και πρέπει να περάσουν καλά».

Έχει την αμεσότητα και τη ζεστή γλυκύτητα που σε κάνει να νιώσεις άνετα. Να την ακούσεις με προσοχή και κυρίως, να την εμπιστευθείς. Με την Ελεωνόρα Ζουγανέλη συναντηθήκαμε ένα παγωμένο απόγευμα του Ιανουαρίου στο κέντρο της Αθήνας, σε ένα στέκι που, υπό κανονικές συνθήκες θα ήταν γεμάτο κόσμο, αλλά εκείνη την ημέρα ήταν ήσυχο.

Η νέα δισκογραφική δουλειά της με τίτλο «Μ’ αγαπούσες κι άνθιζε», σε μουσική Μίνου Μάτσα και στίχους Ελένης Φωτάκη (και Μίνου Μάτσα σε τρία τραγούδια) και η σύμπραξη της με τη Φωτεινή Βελεσιώτου στην «Ακτή Πειραιώς» (από τις εκπλήξεις της σεζόν) ήταν απλά η αφορμή.

«Ο χρόνος δεν υπάρχει» γράφεις στο σημείωμα του νέου δίσκου σου και παρ’ ότι πρόκειται για τη γνωστή θεωρία της Φυσικής, προκαλεί εντύπωση η επισήμανση. Πώς μια νέα γυναίκα στην ηλικία σου μιλά γι αυτό;
Η ίδια η ζωή με έκανε να το πω. Εκεί που με έχει οδηγήσει μέχρι σήμερα, σε όλα τα επίπεδα – προσωπικό, καλλιτεχνικό, επαγγελματικό. Το έχω πει πολλές φορές, η ζωή είναι απλόχερη μαζί μου, υπό την έννοια ότι δεν έχω στερηθεί εμπειριών. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα είναι πάντα εύκολα και ότι το λέω με ελαφριά καρδιά. Αλλά επειδή η ζωή ήταν απλόχερη μαζί μου, με έκανε να συνειδητοποιήσω, ίσως και σε λίγο μικρότερη ηλικία, ότι, σε κάποιους ανθρώπους, η δυνατότητα αυτή έρχεται μετά από άλλες διαδικασίες. Και να πω ότι ο χρόνος δεν υπάρχει.
Η στιγμή του καθένα είναι άλλη, το τί σημαίνει χρόνος και το ποιά είναι η «σωστή» στιγμή για τον καθένα είναι αδύνατο να το πεις με βεβαιότητα. Οι κοινωνικού τύπου επιταγές που ίσχυαν παλαιότερα, ότι η σειρά είναι, τελειώνουμε το σχολείο, σπουδάζουμε σε αυτή την ηλικία, παντρευόμαστε σε αυτή την ηλικία, κάνουμε παιδιά σε αυτή την ηλικία, γερνάμε σε αυτή την ηλικία, έχουν αλλάξει. Ευτυχώς ή δυστυχώς -για μένα, ευτυχώς- κάθε άνθρωπος έχει βρει τον δικό του χρόνο, το δικό του μονοπάτι και σε αυτό πορεύεται και διασταυρώνεται με άλλους ανθρώπους που έρχονται από άλλες διαδρομές, άλλα μονοπάτια και άλλους χρόνους.



Πιστεύεις στην τύχη;
Ναι, απλά δεν πιστεύω ότι η τύχη από μόνη της μπορεί να κάνει θαύματα. Όπως και τίποτα από μόνο του. Νομίζω ότι όλα είναι αλληλένδετα και κάθε στοιχείο, κάθε κομμάτι μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά σε συγκεκριμένες στιγμές.

Η διαδρομή σου την τελευταία πενταετία είναι πυκνή και πολυεπίπεδη –live, δισκογραφία, η συναυλία με τα τραγούδια της Μελίνας, ο ρόλος της Εντίθ Πιαφ στο Εθνικό Θέατρο. Έχεις καταφέρει να τα συνειδητοποιήσεις όλα αυτά; Ή η τροχιά είναι τόσο γρήγορη που το αφήνεις για αργότερα;
Έχω καταλάβει τι μου έχει συμβεί. Αλλά, ξέρεις, παρ’ ότι, ναι, η σταδιοδρομία μου είναι ανοδική, χρειάστηκε πολλές φορές να μηδενίσω το κοντέρ. Ακριβώς επειδή έκανα διαφορετικά πράγματα έπρεπε να ξαναβρεθώ στη διαδικασία της μαθητείας, στην αντίληψη του «τίποτα δεν έχω κατακτήσει». Είναι μια επιλογή που έχει σχέση με τον χαρακτήρα μου. Μου αρέσει να ρισκάρω, να δοκιμάζω –μιλώ για πράγματα που δεν γνωρίζω, δεν νιώθω ότι τα κατέχω. Μου έχει κάνει καλό. Παρ’ ότι τρέχω, παρά τους ρυθμούς, αντιλαμβάνομαι το πού βρίσκομαι. Γιατί αυτό που κάθε φορά έρχεται, με αναγκάζει να συνομιλώ με τον εαυτό μου.

Δεν είναι λίγο υπερβολικό να λες ότι χρειάστηκε να μηδενίσεις το κοντέρ;
Πήρα το ρίσκο να κάνω τη συναυλία στο Ηρώδειο με τα τραγούδια της Μελίνας Μερκούρη. Όταν είπα το «ναι» δεν είχα συναίσθηση του τι είναι αυτό που πάω να κάνω. Έπρεπε να βρω νέους συνεργάτες, δούλεψα με έναν μαέστρο που θαύμαζα, ήμουν με την Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, είχα μία ευθύνη… Κάποια στιγμή είπα μέσα μου, τι κάνεις τώρα; Μπήκα στη διαδικασία να μελετήσω, να δώσω το χίλια τοις εκατό του εαυτού μου. Αυτό με έναν τρόπο σε φέρνει πάλι στο σημείο μηδέν. Ενώ έχεις κατακτήσει κάποια πράγματα και λες, ωραία, θα είμαι με τον κόσμο, θα κάνω αυτό, εκείνο, βρίσκεσαι σε έναν χώρο όπως το Ηρώδειο και καταλαβαίνεις αυτομάτως ότι όλα όσα γνωρίζεις, εκείνη την ώρα δεν υπάρχουν.
Το ίδιο συνέβη με την Πιαφ: Ήταν μεγάλη μαθητεία για μένα. Πάλι χρειάστηκε να βρεθώ έξω από τα νερά μου. Να χάσω τα δεδομένα μου. Μέσα στα χρόνια κάτι έχω ψιλομάθει, έχω αποκτήσει μία τεχνική γι’ αυτό που κάνω. Στην Πιαφ βρέθηκα πάλι χωρίς τίποτα. Ήταν μεγάλος ο έρωτας που έπαθα με την παράσταση. Βυθίστηκα σε πράγματα καινούργια που με απορρόφησαν, πράγματα από τα οποία έπρεπε μετά να βγω, να τα αποβάλλω και να ξαναβρώ τον δικό μου ρυθμό, τον δικό μου κόσμο, έχοντας βέβαια, αποκτήσει πια, μια τρομερή εμπειρία.

Πώς σου φάνηκε το θέατρο; Είναι πιο σκληρό από το live μιας συναυλίας;
Νομίζω ότι στο θέατρο είναι λίγο πιο προστατευμένα τα πράγματα. Αλλά, επειδή ήμουν απαίδευτη -ναι μεν έχω τελειώσει δραματική σχολή, αλλά πριν από πολλά χρόνια, και οι σπουδές είναι ένας ορίζοντας στη γνώση, στην πράξη όμως, είναι άλλα τα δεδομένα- μπήκα πολύ αθώα στην ιστορία αυτή. Κατ’ αρχάς συγκλονίστηκα από την προσωπικότητα της Πιαφ. Σε μεταφυσικό επίπεδο, ζήτησα τη βοήθεια της, με την έννοια ότι, ήθελα να με αγγίξει αυτή η προσωπικότητα που τελικά, με… παρα-άγγιξε. Μέσα από την Πιαφ βρήκα δικά μου πράγματα, εσωτερικά, κλειστά και σκοτεινά, όλα όσα έφερνε αυτή η γυναίκα, και μαζί βρήκα και τα φωτεινά της στοιχεία. Που είναι επίσης πολλά, και από τα οποία επίσης συνειδητοποίησα ότι κάποια έχω.



Σε ποια στιγμή βρίσκεσαι τώρα;
Τώρα, νιώθω ότι θέλω να πάρω μια μικρή ανάσα. Παρ’ ότι δεν είμαι άνθρωπος που μου αρέσει να κάθομαι και φοβάμαι να «κάτσω», έχω πιέσει λίγο τον εαυτό μου να το κάνω.

Αυτή η κουβέντα «Αχ… η φωνή μου αλλάζει», που με κάποια ελαφρά ανησυχία, είχες πει στον Μίνω Μάτσα, ποιά ανησυχία έκρυβε;
Με τον Μίνω δουλέψαμε πολύ. Εννοώ, περάσαμε όλα τα στάδια. Στην αρχή, πρέπει να πω ότι κόμπλαρα. Πρώτη φορά δούλευα με έναν άνθρωπο που είχε άποψη και λόγο στο πώς θα τραγουδήσω –εννοώ, τόσο φανερή. Κόμπλαρα γιατί δεν είμαι μαθημένη να μου λένε πώς θα το κάνω. Πέρασε χρόνος μέχρι να ξε-ντραπώ να τραγουδάω μπροστά στον Μίνω, να καταλάβω τι μου λέει, τι ζητάει. Τελικά, νομίζω ότι αυτό που ζητούσε ήταν απλώς να νιώσω οικειότητα στο στούντιο. Δεν ένιωθα οικειότητα στο στούντιο, είμαι τύπος του live. Βαριέμαι λίγο το στούντιο… Να προσπαθώ να βγάλω συναίσθημα σ’ ένα χώρο μόνη μου. Με τον Μίνω αναγκάστηκα -πάλι- να περάσω από τη διαδικασία της εξοικείωσης. Να επικοινωνήσω μαζί του, να τραγουδήσω για κείνον, να τραγουδήσω για την Ελένη (Φωτάκη)… Κάποια στιγμή τα κατάφερα.
Αλλά, πέρα από αυτά, οι εμπειρίες καταγράφονται. Πάνω μας, στο σώμα μας. Οπότε ναι, η φωνή αλλάζει. Έχει άλλες ανάγκες, όπως και η ψυχή έχει άλλες ανάγκες. Άλλωστε, η φωνή αποδίδει αυτό που συμβαίνει στην ψυχή. Τώρα τραγουδάω πιο κοντά σε αυτό που θέλω. Δεν είμαι τόσο θυμωμένη. Είμαι πιο ήρεμη, απολαμβάνω αυτό που μου συμβαίνει. Όμως, ξέρω ότι η αλλαγή δεν είναι μόνο της ωριμότητας, όπως τώρα, είναι και της φθοράς. Που συμβαίνει, ούτως ή άλλως. Θεωρώ ότι είμαι μικρή ακόμη γι’ αυτό, αλλά αυτή την αλλαγή, δεν θέλω ούτε να τη σκέφτομαι.

Η συνάντηση με τη Φωτεινή Βελεσιώτου στην Ακτή Πειραιώς ήταν από τις εκπλήξεις της σεζόν. Πώς έγινε αυτή η, εκ πρώτης όψεως, κόντρα - συνεργασία;
Η ιδέα ήταν δική μου και ήρθε κάπως σαν τρέλα, ενώ ήμουν στο στούντιο. Η Ελένη και ο Μίνως μου μετέφεραν στιγμές από τη συνεργασία τους με τη Φωτεινή και είπα, να! Η Φωτεινή μόλις είχε και εκείνη ολοκληρώσει έναν δίσκο με τον Μίνω. Σκέφτηκα, μήπως έχει ενδιαφέρον να κάνουμε κάτι μαζί; Άρχισα να το επεξεργάζομαι το καλοκαίρι στην περιοδεία, της έκανα την πρόταση, δέχτηκε και είπαμε να το δοκιμάσουμε.
Τώρα πια που τη γνωρίζω -όσο τη γνωρίζω- δεν νιώθω ότι έχουμε τόσο πολλά κόντρα - στοιχεία. Αντιμετωπίζουμε με ειλικρίνεια τον κόσμο, η καθεμιά με αυτό που έχει, και πρέπει να πω ότι είναι μία γυναίκα πολύ ανοιχτή στις εμπειρίες. Με έχει αποδεχτεί σαν κόρη της, με φροντίζει σα να είμαι η κόρη της, με χαίρεται. Το αισθάνομαι.
Θεωρώ ότι είναι μια πολύ έξυπνη στιγμή της ζωής μου, γιατί η συνεργασία δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πολύ απλά, επειδή στην πραγματικότητα, η συνεργασία δεν συμβαίνει πάντα. Συνεργασία για μένα, σημαίνει να αφήνεις τον άλλον άνθρωπο να σε επηρεάζει. Και αυτό δύσκολα το κάνουμε οι άνθρωποι. Όπως και στην προσωπική ζωή.
Η συνεργασία είναι μια μικρή σχέση. Άλλης μορφής, όχι ερωτική, αλλά έχει χαρακτηριστικά κοινά: Να κάνεις μια υποχώρηση όταν χρειάζεται, να είσαι ευαίσθητος στις ανάγκες του άλλου, να του δίνεις χώρο –να του δίνεις από τον δικό σου χώρο. Κι εγώ θα ‘θελα να κάνω ό,τι μου κατέβει, όμως δεν μπορώ να κάνω ό,τι μου κατέβει, γιατί επάνω στη σκηνή έχω έναν άνθρωπο δίπλα μου που οφείλω να του δώσω τον χρόνο και τον χώρο που του αξίζει, που του ταιριάζει, να μην τον «καπελώσω». Το να το κάνεις αυτό χρειάζεται και συνείδηση και δουλειά και είναι μεγάλη τύχη ο άνθρωπος που είναι πλάι σου να αντιλαμβάνεται τη συνεργασία με τον ίδιον τρόπο. Γι’ αυτό λέω ότι εφέτος είμαι τυχερή. Η Φωτεινή είναι ανοιχτή και πολύ διαθέσιμη. Ακόμη και πράγματα που φοβήθηκε στην αρχή να δοκιμάσει, στο τέλος τα δοκίμασε. Όπως να τραγουδά με ακουστικά. Πέρα από το ότι την τρέλανα στις πρόβες και στις αλλαγές (γέλια)…Ή, σε ένα πρώτο επίπεδο, να συνεργαστεί με μια τραγουδίστρια τόσο διαφορετική από την ίδια.

Ποια από τις μεγάλες ελληνίδες ερμηνεύτριες έχεις «ζηλέψει»; Ποια φωνή, πορεία, ρεπερτόριο; Από τις εν ζωή - δεν αναφέρομαι, π.χ. στη Βίκυ Μοσχολιού, αλλά στη Χαρούλα, τη Γαλάνη, την Αρβανιτάκη, την Πρωτοψάλτη…
Δεν νομίζω ότι μπορώ να ξεχωρίσω κάποια. Η Μοσχολιού μου άρεσε ιδιαίτερα, κυρίως για τον πηγαίο τρόπο της -είχε πει και σπουδαία τραγούδια. Από εκεί και πέρα, η Χαρούλα, η Γαλάνη, η Αρβανιτάκη, η Πρωτοψάλτη είναι οι αγαπημένες όλων μας. Έχω μια μικρή αδυναμία στη Χαρούλα. Το συναίσθημα της μου ταιριάζει πιο πολύ. Αλλά, κάθε μία έχει μία διαδρομή και μία παρουσία που τη χαίρομαι, έχουν πει σπουδαία τραγούδια και κάθε μία έχει καταφέρει να «φωτίσει» το καλύτερο της στοιχείο. Για παράδειγμα, τα προγράμματα που έχει κάνει η Άλκηστις είναι τα καλύτερα που έχω δει στη ζωή μου. Η Γαλάνη έχει το χιούμορ της κ.ο.κ. Που σημαίνει ότι δεν πρόκειται απλά για «φωνές». Ο κόσμος τις αγαπάει επειδή κάθε μία είναι ένα σύμπαν ολόκληρο. Γι αυτό ξεχώρισαν.

Από συνθέτες, με ποιόν ονειρεύεσαι να συνεργαστείς;
Είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι με έναν συνθέτη. Έχω κάνει δίσκους πολυσυλλεκτικούς. Οπότε, επειδή αυτή η συνεργασία μου πήγε πολύ καλά, νομίζω είμαι ανοιχτή σε οτιδήποτε. Με άλλα λόγια, ό,τι ονειρεύομαι -να συνεργαστώ με ανθρώπους που σέβομαι και εκτιμώ- θα έρθει. Και όσον αφορά τους παλιούς συνθέτες, κάποιοι από τους οποίους δεν βρίσκονται πια στη ζωή, έχω τη μεγάλη χαρά -το κάνω από τα πρώτα μου βήματα και το θεωρώ κατάκτηση- να διασκευάζω τραγούδια. Το κάνω από όταν ακόμη με κατηγορούσαν ότι το επιλέγω επειδή δεν έχω προσωπικό ρεπερτόριο (γεγονός που ούτε με απασχόλησε ποτέ να εξηγήσω σε κανέναν εάν έχω και τι έχω).
Ρεπερτόριο θεωρώ ότι είναι το τραγούδι που μπορείς να το σημαδέψεις και να σε σημαδέψει. Τώρα, εάν το έχει πει σε πρώτη εκτέλεση η Μοσχολιού, σε δεύτερη η Αρβανιτάκη και σε τρίτη εγώ, μικρή σημασία έχει. Πιστεύω ότι μπορούμε όλοι να «χρησιμοποιήσουμε» την Τέχνη, όπως κάνουν και οι ηθοποιοί με τους ρόλους. Γιατί αλλιώς, ο Άμλετ δεν θα έπρεπε να έχει ξαναπαιχτεί. Ευτυχώς, συνεχίζει να παίζεται… Οπότε, έχω τη χαρά να παίρνω τα τραγούδια των συνθετών που αγαπώ και των ερμηνευτριών που αγαπώ κι έτσι νιώθω ότι δεν είναι ένα όνειρο που δεν έχει εκπληρωθεί ή, δεν θα εκπληρωθεί στο μέλλον.

Βγαίνεις με νέο δίσκο σε μια εποχή που η δισκογραφία πεθαίνει…
Όχι πεθαίνει, έχει ήδη πεθάνει. Είναι γεγονός ότι δισκογραφία δεν υπάρχει. Κάνουμε δίσκους επειδή είμαστε δημιουργοί, επειδή υπάρχουν συνθέτες οι οποίοι γράφουν και έχουν ανάγκη να αποτυπώσουν την ψυχή τους κάπου και να βρουν και έναν ερμηνευτή που να μπορέσει να πει τα τραγούδια τους.
Ο κόσμος γνωρίζει τα τραγούδια πια, μόνο μέσα από το live. Κι αυτό με πολύ μεγάλη δυσκολία πια. Κακά τα ψέματα. Λέμε ότι πεθαίνει η δισκογραφία, πολύ φοβάμαι ότι σε λίγο θα λέμε ότι πεθαίνουν και τα live και το λέω με την εξής έννοια: Τις τέσσερις μέρες τις κάναμε τρεις, τις τρεις τις κάναμε δύο, τις δύο μία, τη μία την κάνεις με το ζόρι. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να δουλέψουν, μαγαζιά που κλείνουν, προγράμματα που δεν πάνε και ας είναι με ανθρώπους σπουδαίους στη δουλειά. Θέλω να πω, έχει δυσκολέψει πολύ το πράγμα πια. Και υπάρχει μία αγάπη του κόσμου, που φαίνεται από τις τυχαίες συναντήσεις στον δρόμο, από μια ζεστή κουβέντα, ή την προτροπή να βγάλεις μια φωτογραφία μαζί τους, που σημαίνει, ότι ο κόσμος θέλει να έρθει σε επαφή μαζί σου, αλλά οι δυσκολίες της καθημερινότητας συχνά τον εμποδίζουν.
Βλέπω το μαγαζί που έχει κόσμο και μέσα μου -γιατί εφέτος είμαι σε ένα μεγάλο μαγαζί- αναρωτιέμαι, μα πώς έρχονται αυτοί οι άνθρωποι; Γιατί μπορεί να είμαι αισιόδοξη, αλλά δεν μπορώ και να αρνούμαι την πραγματικότητα. Και δεν εννοώ, μόνο την οικονομική κατάσταση, που είναι ένα τεράστιο βάρος. Καθημερινά «χτυπιόμαστε» από τόσα κακά πράγματα. Ακόμη και εάν ο ίδιος δεν έχεις οικονομικό πρόβλημα, έχουν οι άνθρωποι που είναι δίπλα σου. Γι αυτό όταν βγαίνω στη σκηνή, λέω σιωπηλά ένα «ευχαριστώ». Είναι μεγάλη υπόθεση ότι σε επιλέγει κάποιος και φεύγει από το σπίτι του για να έρθει να σε δει. Κι όταν με ρωτούν γιατί έχω άγχος, απαντώ, έχω άγχος επειδή έρχονται οι άνθρωποι να μας δουν μέσα σε αυτή τη συγκυρία και πρέπει να περάσουν καλά. Δεν κάνεις πια το live μόνο για την πάρτη σου, για να δώσεις ικανοποίηση στον εαυτό του, το κάνεις έχοντας συναίσθηση ότι, αυτοί οι άνθρωποι που είναι εδώ, πρέπει να περάσουν καλά. Να διασκεδάσουν, να χαλαρώσουν, να συγκινηθούν, να ακούσουν ωραία τραγούδια. Να φύγουν και να πουν, οκ, καλά έκανα. Από την άλλη, όσο δύσκολα και αν είναι τα πράγματα, δεν μας σταματά από το να συνεχίζουμε να κάνουμε αυτό που έχουμε στην καρδιά μας.