Clash: Πολιτικό θρίλερ από την Αίγυπτο με αγάπη

του Λουκά Τσουκνίδα

Μετά το εντυπωσιακό ντεμπούτο του με την ταινία “Cairo 678”, ο αιγύπτιος δημιουργός Μοχάμεντ Ντιάμπ επιστρέφει με ακόμη μία εύστοχη κινηματογραφική ματιά στην πατρίδα και τους συμπατριώτες του. Το “Clash” είναι ένα κλειστοφοβικό θρίλερ αγωνίας και, μαζί, ένα ενδιαφέρον πορτραίτο του χάους που στιγμάτισε την πρόσφατη ιστορία της, αλλά και των κοινωνικών αυτοματισμών που κατέστησαν την αιγυπτιακή “άνοιξη” μία αμφιλεγόμενη και αιματοβαμμένη υπόθεση. Με λίγα λόγια είναι μία απολαυστική ταινία και ένα χρήσιμο πολιτικό μάθημα.

Η υπόθεση

2013, ο στρατός ανατρέπει την κυβέρνηση των Μουσουλμάνων αδερφών και του Μοχάμεντ Μόρσι και στους δρόμους του Καΐρου διαδηλωτές συγκρούονται με στρατό και αστυνομία, αλλά και μεταξύ τους. Κάπου μέσα στο χάος, σε μια κλούβα της αστυνομίας, ένα τσούρμο ετερόκλητων διαδηλωτών που έχουν συλληφθεί σε διάφορα σημεία των ταραχών καλούνται να συνυπάρξουν και να βρουν έναν τρόπο να βγουν αλώβητοι...

Η κριτική

Με τη δεύτερη μόλις ταινία του, ο Μοχάμεντ Ντιάμπ έρχεται να δώσει τα διαπιστευτήριά του ως ένας απ' τους πιο ενδιαφέροντες δημιουργούς σήμερα. Και γιατί ξέρει να αφηγείται καλά τις ιστορίες και να χτίζει με μαεστρία τους χαρακτήρες του, αλλά και επειδή αντλεί το υλικό του μέσα απ' την τρέχουσα πραγματικότητα της Αιγύπτου και εντάσσει σ' αυτό κάποιους πολύ σημαντικούς προβληματισμούς χωρίς να δείχνει την παραμικρή πρόθεση να χαριστεί στους συμπατριώτες του. Ούτε, όμως, να τους καταδικάσει.

Στην πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία ως σκηνοθέτης (έχουν προηγηθεί δουλειές του ως σεναριογράφος), το “Cairo 678”, ο 38χρονος αιγύπτιος χρησιμοποίησε το διαχρονικό ζήτημα της παρενόχλησης των γυναικών σε ασφυκτικά γεμάτα μέσα μεταφοράς για να φέρει στο φως ζητήματα τάξης (σ.σ.: ταξικά), ισότητας, ηθικής και δικαιοσύνης. Εδώ πάλι, ζουμάρει με τον φακό του μέσα στην καρδιά του στρατιωτικού πραξικοπήματος που ακολούθησε την επανάσταση, μέσα σε μια κλούβα όπου στοιβάζονται ένα μάτσο πολίτες, εκπρόσωποι του “απλού λαού”. Και αν το επικείμενο σχόλιο δείχνει, αυτή τη φορά, προφανές, ο Ντιάμπ καταφέρνει να το πει με έναν τρόπο που δεν μπορείς παρά να το ακούσεις και να το πάρεις μαζί σου για πολύ καιρό.

Βρισκόμαστε καταμεσής των διαδηλώσεων του 2013 και στην κλούβα ρίχνονται, για αρχή, ένας αμερικανοαιγύπτιος δημοσιογράφος του Associated Press με τον ντόπιο οπερατέρ του, ένας κουρελής, ένα ζευγάρι με το παιδί τους και δύο νεαροί φίλοι. Σιγά σιγά, η κλούβα γεμίζει με περισσότερο κόσμο, οι πιο πολλοί μέλη και υποστηρικτές των Μουσουλμάνων Αδερφών, τους οποίους ο στρατός έχει ανατρέψει απ' την κυβέρνηση της χώρας. Λίγο πιο μετά, όταν τα πράγματα ξεφεύγουν, ένας αστυνομικός, χριστιανός αυτός, αναγκάζεται να βρει καταφύγιο δίπλα στους κρατούμενούς του. Έξω απ' την κλούβα επικρατεί το απόλυτο χάος, πέτρες, μολότοφ, πυροβολισμοί και διαρκείς συγκρούσεις ένστολων με διαδηλωτές, όπου δε λείπουν τα θύματα.

Μέσα στην κλούβα, οι άνθρωποι που έτυχε να βρίσκονται ο ένας πάνω στον άλλον, είναι αναγκασμένοι να συνυπάρξουν για όση ώρα χρειαστεί. Αρχικά, “ταυτοποιούνται” ιδεολογικά ο ένας με τον άλλον και προσπαθούν να “χωρίσουν τα τσανάκια” τους, έστω και στον λίγο χώρο που έχουν διαθέσιμο. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, προσπαθούν να μείνουν σε επαφή με όσα συμβαίνουν έξω και με όσους βρίσκονται σε παρακείμενες κλούβες. Σταδιακά, αντιλαμβάνονται ότι η κατάσταση έξω είναι απρόβλεπτη και ο κίνδυνος ασύμμετρος, για ισλαμιστές και μη. Καθώς η ώρα περνά, γνωρίζονται, επιφανειακά έστω, δίνουν χείρα βοηθείας ο ένας στον άλλον και ανταλλάσσουν μερικές από τις σκέψεις τους, κάνουν ακόμη και αστεία. Η ένταση, όμως, είναι μεγάλη και δεν μπορεί να εκτονωθεί στα λίγα τετραγωνικά που καταλαμβάνουν. Καθώς πέφτει το σκοτάδι και τα πράσινα λέιζερ στήνουν χαώδη χορό γύρω τους, είναι φανερό ότι κανείς τους δεν έχει σχέδιο εξόδου.

Ο Ντιάμπ στήνει αριστοτεχνικά ένα θρίλερ “δωματίου”, μόνο που το δωμάτιο κινείται και τραντάζεται, σε άμεση αντιστοιχία με όσα συμβαίνουν έξω από αυτό. Συγχρόνως, μοιάζει σα να βάζει την ταυτότητα του κάθε χαρακτήρα -την ιδιότητα, το φύλο, τις ιδέες του, το κοινωνικό και ταξικό του προφίλ- να βγαίνει έξω και μαζί με τις άλλες να κουνάνε πέρα-δώθε την κλούβα τρελαίνοντας τους από μέσα. Και ναι, μπροστά στην απειλή του χάους, δείχνουν σε στιγμές να καταλαβαίνουν ότι δεν τους χωρίζουν πολλά, με την ίδια ευκολία, όμως, διώχνουν αυτές τις σκέψεις μακριά κι επικεντρώνονται στην “αποστολή” τους.

Τελικά, αυτό που κάνει την παραπάνω αφήγηση να δουλέψει, είναι η άρνηση του Ντιάμπ να “καθίσει” στην εύκολη λύση σε συνδυασμό με την προσοχή στις λεπτομέρειες που μας θυμίζουν ότι οι άνθρωποι δεν είναι “σχήματα”, έχουν και γωνίες και καμπύλες. Παράλληλα, ο διευθυντής φωτογραφίας του κάνει εκπληκτικά τη δουλειά του, μας βάζει κυριολεκτικά μέσα στην κλούβα κι ανάμεσα στους “επιβάτες” της, αλλάζοντας τις διαστάσεις της ανάλογα με την αίσθηση που θέλει να μεταφέρει και χωρίς να μας “ζαλίσει” ούτε μία στιγμή. Όσο για τις ερμηνείες, είναι και σ' αυτήν την ταινία του 38χρονου δημιουργού εκπληκτικές, δίνοντας ζωή και βάθος σε μία ιδέα που θα μπορούσε και να έχει χαθεί στη μεταφορά απ' το χαρτί στην οθόνη.

Το “Clash” είναι μία εξαιρετική ταινία, καλοφτιαγμένη, συναρπαστική και διαχρονική. Μην τη χάσετε.

Βγαίνουν ακόμη:
Το “Neruda”, η όμορφη ημι-βιογραφική ταινία μυστηρίου του Πάμπλο Λαραΐν, το πολύ ενδιαφέρον αστυνομικό θρίλερ “Imperium” με τον Ντάνιελ Ράντκλιφ, το δράμα “Sweet Bean” της Ναόμι Κάβασε, η ταινία επιστημονικής φαντασίας “The Space Between Us”, το αισθησιακό σίκουελ “50 Shades Darker” και η ταινία κινουμένων σχεδίων “The Lego Batman Movie”.

Όλες οι Ταινίες