Anthropoid: Μια αληθινή ιστορία για τον Β’ Παγκόσμιο

του Λουκά Τσουκνίδα

Μία δεκαετία μετά το υπέροχο ντεμπούτο του (Cashback), ο βρετανός δημιουργός Σον Έλις επανέρχεται με μία υπόθεση βγαλμένη από μία περίοδο γεμάτη από ενδιαφέρουσες ιστορίες ηρωισμού και αυτοθυσίας, τότε που οι Ναζί κατακτούσαν, λίγο-λίγο και με απαράμιλλη σκληρότητα, την Ευρώπη. Το “Anthropoid” είναι η εξιστόρηση της ομώνυμης επιχείρησης στην κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία, μία καλοφτιαγμένη ταινία που αφηγείται όσα έγιναν με καθαρή κινηματογραφική γλώσσα και καλές ερμηνείες, βάζοντάς μας στα παπούτσια των πολύ ανθρώπινων ηρώων της χωρίς να μας κουράσει στο ελάχιστο.

Η υπόθεση

Στην Πράγα των αρχών του '40, δύο πρώην πεζοναύτες του τσεχοσλοβάκικου στρατού, ένας Τσέχος κι ένας Σλοβάκος, αναλαμβάνουν μία σημαντική αποστολή: να δολοφονήσουν τον κυβερνήτη του προτεκτοράτου, τρίτου σημαντικότερου στελέχους των Ναζί και “πατέρα” της “τελικής λύσης”, Ράινχαρντ Χάιντριχ...

Η κριτική

Η σκοτεινή εκείνη περίοδος της ευρωπαϊκής, όσο και παγκόσμιας ιστορίας, η άνοδος και η πτώση του ναζιστικού καθεστώτος του Άντολφ Χίτλερ, μας έχει αφήσει, πέρα απ' τις ζοφερές μνήμες, πάρα πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες αντίστασης. Μία από αυτές είναι και εκείνη των τσεχοσλοβάκων πρακτόρων που, κατ' εντολή των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών και της εξόριστης κυβέρνησης Μπένες, κατάφεραν να δολοφονήσουν έναν απ' τους βασικούς αρχιτέκτονες του ναζιστικού τρόμου, τον Ράινχαρντ Χάιντριχ και να δείξουν έμπρακτα ότι οι ναζί είναι απάνθρωποι, μα όχι άτρωτοι.

Ο Σον Έλις, χωρίς να επιχειρεί πολλά πειράματα με το υλικό του, εστιάζει σε δύο πράκτορες της ομάδας, ένας τσέχο, τον Γιόζεφ Γκάμπτσικ, και έναν σλοβάκο τον Γιαν Κούμπις, οι οποίοι είχαν τους δύο βασικότερους ρόλους στην αποστολή. Στα πρόσωπά τους, βλέπει ίσως μία εικόνα της ένωσης δυνάμεων μεταξύ δύο λαών που είχαν τα θέματά τους και που, χρόνια μετά, ως ανεξάρτητες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες πια, θα χωρίζονταν στα δύο. Οι δυο τους, βέβαια, είναι αρκετά διαφορετικοί ως χαρακτήρες, ο Γιόζεφ πιο πειθαρχημένος και ταγμένος στον σκοπό με οποιοδήποτε κόστος και ο Γιαν, λιγότερο αποφασισμένος να θυσιαστεί, υπέρμαχος μίας λιγότερο ριψοκίνδυνης προσέγγισης στην αποστολή τους.

Η αφήγηση, λιτή, με ελάχιστα περιττά στοιχεία, δεν αφήνει πολλά περιθώρια για ερμηνείες, μας βάζει όμως σε σκέψεις σχετικά με τη χρησιμότητα του όλου εγχειρήματος, ασχέτως επιτυχίας. Καθώς σχεδιάζουν το χτύπημα και περιμένουν την τελική εντολή, ο Γιόζεφ και ο Γιαν αρχίζουν ν' αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους, την οικογένεια που τους φιλοξενεί με κίνδυνο της ζωής της και τις κοπέλες που υποδύονται τις αγαπητικές τους, ως κάλυψη. Ενίοτε, συναντιούνται με τα υπόλοιπα μέλη της τοπικής αντίστασης, όσους “διοικούν” την ομάδα και όσους θα συμμετέχουν στην αποστολή, ανταλλάσσοντας ανησυχίες και ενστάσεις σχετικά με όσα θ' ακολουθήσουν μία επιτυχημένη έκβαση: συγκεκριμένα, τα αντίποινα.

Δεν είναι καθόλου αμελητέο ότι, σε μία εποχή που ο ναζιστικός ζυγός βρίσκεται στο απώγειο της σκληρότητας και της αλαζονείας του, κάθε χτύπημα τέτοιου μεγέθους έμελλε να φέρει αντίποινα με πολλαπλάσιο αντίκτυπο. Το μόνο που σταμάτησε τον αριθμό των νεκρών στα τέσσερα ψηφία ήταν η σημασία των ανδρών και γυναικών της περιοχής για τη βιομηχανική παραγωγική μηχανή του Ράιχ. Δεδομένης της αναμενόμενης εκ των προτέρων δικαίωσης των “δολοφόνων” στα μάτια των θεατών, το μοναδικό ενδιαφέρον ηθικό ερώτημα είναι το αν άξιζε τον κόπο να θυσιαστούν μερικές χιλιάδες συμπατριώτες τους για έναν γερμανό αξιωματικό, έστω και έναν τόσο στενό συνεργάτη του Χίτλερ.

Οι δημιουργοί, ο Έλις και ο συν-σεναριογράφος του, δε χάνουν την ευκαιρία να θέσουν το ερώτημα και επιλέγουν να απεικονίσουν τον προδότη Κάρελ Τσούρντα, όχι ως φιλοχρήματο χαφιέ, όπως αφέθηκε να εννοηθεί τα πρώτα χρόνια μετά την εκτέλεσή του, αλλά ως κάποιον που δεν άντεχε να δει το χωριό και την οικογένειά του να σφαγιάζονται στο όνομα της γερμανικής εκδίκησης. Η θέση που δείχνουν να παίρνουν, βέβαια, είναι εκείνη των ηρώων (θέση όλων όσων έκαναν αντίσταση σε ευρωπαϊκό και μη έδαφος) που έπρεπε να ζυγίσουν καλά τα δεδομένα και να αποφασίσουν ότι θα ζήσουν (αν ζούσαν να δουν το τέλος του πολέμου που ήταν ο απώτερος σκοπός) με τους εκτελεσμένους συμπατριώτες τους να βαραίνουν τη συνείδησή τους.

Το “Anthropoid” είναι μία καλοφτιαγμένη ιστορική ταινία, καλοπαιγμένη και αρκετά πιστή στα γεγονότα, μιας και είναι από μόνα τους εξαιρετικά “κινηματογραφικά”, κατάλληλα για ένα απολαυστικό δίωρο.

Βγαίνουν ακόμη:
Η μετριότατη, μα καλοπαιγμένη κωμική περιπέτεια “Gold”, χαλαρά βασισμένη σε ένα αληθινό σκάνδαλο εξόρυξης χρυσού, η περιπέτεια φαντασίας “The Warrior's Gate”, η ουγγρική κωμωδία “Kills on Wheels”, η γαλλική κωμωδία “Last Call for Nowhere” και η ταινία τρόμου “Rings”.

Όλες οι Ταινίες