American Sniper: Χλιαρός και αδιάφορος Κλιντ Ίστγουντ

του Λουκά Τσουκνίδα

Η νέα ταινία του Κλιντ Ίστγουντ, ένα βιογραφικό δράμα βασισμένο στην αυτοβιογραφία του αδικοχαμένου αμερικανού ελεύθερου σκοπευτή Κρις Κάιλ, έχει τραβήξει το ενδιαφέρον όλων κι εξελίσσεται ραγδαία σε κάτι σαν κι αυτό που λένε ότι “δίχασε κοινό και κριτικούς.” Κάποιοι το βλέπουν πατριωτικά, άλλοι το βλέπουν ανθρωπιστικά και άλλοι, απλώς, κινηματογραφικά. Στην πραγματικότητα, το “American Sniper” δεν είναι τίποτε άλλο από τη βαρετή εξιστόρηση του προβλέψιμου βίου ενός μονοδιάστατου ανθρώπου με τρόπο που δεν εξυπηρετεί κανέναν απολύτως σκοπό πέραν της υπογράμμισης του αυτονόητου: ο πόλεμος δεν αφήνει κανέναν αλώβητο.

Η υπόθεση

Όταν μεγαλώσει, ο Κρις Κάιλ θέλει να γίνει κάου-μπόι. Αφού δοκιμάζει το κύκλωμα του ροντέο, καταλήγει στην αμφίβια μονάδα επιλέκτων του αμερικάνικου ναυτικού, όπου εξελίσσεται σ' έναν άριστο ελεύθερο σκοπευτή. Τότε γνωρίζει και τη γυναίκα της ζωής του, την οποία παντρεύεται λίγο καιρό πριν φύγει για την πρώτη του θητεία στο Ιράκ, όπου θα επιστρέψει για τρεις ακόμη γύρους. Εν τω μεταξύ, οι επιδόσεις του στην εξόντωση ανθρώπινων στόχων από μεγάλες αποστάσεις τον μετατρέπουν σε ζωντανό θρύλο...

Η κριτική

Οι αυτοβιογραφίες των αμερικάνων βετεράνων του πολέμου είναι ένα λογοτεχνικό είδος που θα μπορούσε να πουλιέται και με το κιλό. Η αυτοβιογραφία του Κρις Κάιλ δε νομίζω να διαφέρει σε κάτι απ' το σωρό, πέρα απ' το γεγονός ότι υπήρξε κάτι σα θρύλος ανάμεσα στο στράτευμα, λόγω των 160 περίπου επιβεβαιωμένων θανάτων που προκάλεσε, ειδομένων μέσα απ' τη διόπτρα του σε στάση πρηνηδόν. Η ζωή του δε μοιάζει να ήταν κάτι το εξαιρετικό: τυπικός τεξανός, ένα αμερικανάκι με καλές προθέσεις, ικανός, επίμονος και πατριώτης, κατατάσσεται και παντρεύεται τον έρωτα της ζωής του πριν τον καλέσει το καθήκον και γίνει πιστός στρατιώτης. Ο θάνατός του πάλι, απ' το χέρι ενός άλλου βετεράνου, από εκείνους που ο Κρις είχε ταχθεί να βοηθά κατά την επανένταξή τους, δεν ήταν και αυτό που λέμε “συνηθισμένος”.

Τέλος πάντων. Ό,τι κι αν ήταν ο Κρις Κάιλ ή ό,τι κι αν ο ίδιος επέλεξε να γράψει πως ήταν, δε φαίνεται να επηρέασε τους δημιουργούς του “American Sniper” οι οποίοι μοιάζει να ήξεραν πολύ καλά πώς θα ήθελαν εκείνοι να είναι: ένα στερεότυπο με πόδια, μια “ειδησεογραφική” εκδοχή ενός πραγματικού ανθρώπου που να ενσωματώνει όλων των ειδών τα “πατριωτικά” και “αντιπολεμικά” κλισέ για να προκαλέσει και τα αντίστοιχα αντανακλαστικά στους θεατές. Ο Κρις Κάιλ της ταινίας —δεν ξέρω αν είναι και ο Κρις Κάιλ του βιβλίου έτσι— είναι μια μαριονέτα που αντιδρά σε σικέ ερεθίσματα με “προβλεπέ” τρόπους και δε βγαίνει ποτέ του απ' το πλαίσιο που του έχουν φτιάξει, μέσα στο οποίο μπορεί και δικαιολογεί στον εαυτό του, αλλά κυρίως στους άλλους, όσα συμβαίνουν εκεί όπου υπηρετεί με ή χωρίς τη συμμετοχή του.

Τον βλέπουμε να προετοιμάζεται για κάποιου είδους ήρωας από παιδί, μέσα απ' τα κυρήγματα του πατέρα του, να αποζητά κάποιου είδους περιπέτεια ως σύγχρονος κάου-μπόι και να βρίσκει το κάλεσμά του στη σκληρή εκπαίδευση των ειδικών δυνάμεων του αμερικάνικου ναυτικού. Παρακολουθούμε τον τρόπο που φλερτάρει, με αυτοπεποίθηση, αλλά και σεβασμό στη γυναίκα που έχει απέναντί του, τον τρόπο που την κάνει να νιώθει καλά με τον εαυτό της και πως την πείθει να κάνουν την οικογένεια που εκείνος ονειρεύεται. Ύστερα στο μέτωπο, τον βλέπουμε να παλεύει με την ιδέα ότι πρέπει να σκοτώσει ένα παιδί για να σώσει τους συντρόφους του, να αποζητά την εμπλοκή του στη μάχη σώμα με σώμα αντί για την ασφαλή θέση του ακροβολισμένου σκοπευτή και να αποστρέφεται τις προσπάθειες των άλλων να φουσκώσουν τα κατορθώματά του.

Αντιλαμβάνεται κανείς, λοιπόν, ότι ο Κρις Κάιλ της ταινίας δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ. Συνεπώς, δεν υπάρχει ούτε η αφοσίωσή του, πακέτο με τις αναστολές και τις τύψεις του, ούτε η αίσθηση του καθήκοντός του, πακέτο με τη συμφιλίωση του με το γεγονός ότι δε μπορεί να προστατεύει τους δικούς του για πάντα και με τη διαπίστωση ότι πίσω στην πατρίδα ουδείς ασχολείται με τον πόλεμο και τους βετεράνους του.

Όπως, φυσικά, δεν υπάρχει και ο αντίπαλός του, κάποιος ολυμπιονίκης της σκοποβολής ονόματι Μουστάφα που υποτίθεται ότι θερίζει αμερικάνους με ρυθμό πιο γρήγορο κι απ' τον δικό τους πρωταθλητή, τον Κρις Κάιλ. Ένας στιλάτος μουτζαχεντίν με σώμα χορευτή, ικανότητες παρκουρίστα και μηδενική συναίσθηση για ότι συμβαίνει στο πεδίο του ασύμμετρου πολέμου. Παρά το γεγονός ότι κι εκείνος, όπως ο Κρις, έχει γυναίκα και παιδί. Παρά το γεγονός ότι εκείνος, τουλάχιστον, υπερασπίζεται το ίδιο του το σπιτικό και τα πάτρια εδάφη. Η εξόντωσή του γίνεται για τον Κάιλ το απώγειο της στρατιωτικής του καριέρας, η στιγμή που αποφασίζει ότι “ως εδώ ήταν”, τότε που ο ατομισμός του έρχεται σε αντίθεση με την αφοσίωσή του στο καθήκον και η επίμονη φύση του δικαιώνεται έναντι της ηρωικής. Τότε που ο ήρωας φτάνει στη στιγμή της αυτογνωσίας και μέσα στη βουή της μάχης παίρνει τηλέφωνο τη γυναίκα του να της ανακοινώσει τον ερχομό του.

Κατά τον Κλιντ Ίστγουντ, η ταινία του είναι η επιτομή του αντιπολεμικου σινεμά. Κατά τον Μπράντλεϊ Κούπερ, είναι η απόλυτη καταγγελλία της απαξίωσης που συναντούν οι βετεράνοι μετά την εκπλήρωση της αποστολής τους. Μπορεί να 'ναι κι έτσι. Δε θα μπορούσαν όμως να το έχουν κάνει με πιο αδιάφορο, χλιαρό και μονόπλευρο τρόπο, που καταλήγει να 'ναι αμφιλεγόμενος ακριβώς επειδή είναι τόσο, μα τόσο κυριολεκτικός.

Το “American Sniper” είναι μια ταινία της σειράς, όπως πιθανότατα είναι και το βιβλίο πάνω στο οποίο βασίστηκε.

Βγαίνουν ακόμη:
Η ταινία κινουμένων σχεδίων “The SpongeBob Movie: Sponge Out of Water” και το ντοκιμαντέρ “Gett: The Trial of Viviane Amsalem”.

Όλες οι Ταινίες