Leviathan: Αριστουργηματική αλληγορία made in Russia

του Λούκα Τσουκνίδα

Μία εβδομάδα μετά το υπέροχο “Winter Sleep” του Νούρι Μπίλγκε Τζεϊλάν, καλωσορίζουμε στις αίθουσες το “Leviathan” του Αντρέι Ζβιάνγκιτσεφ, μια δουλειά αντιστοίχως εξαιρετική, όσο κι εξονυχιστική στη διερεύνησή της μέσα στην ψυχή των χαρακτήρων της και του ευρύτερου χώρου που καταλαμβάνουν. Με το γνώριμο ύφος του, ο ρώσος δημιουργός μας προσφέρει ένα συγκλονιστικό σύγχρονο δράμα κι ένα ξεκάθαρα ζοφερό πορτραίτο μιας χώρας βυθισμένης σε μια σκοτεινιά βιβλικών διαστάσεων.

Η υπόθεση

Σε μια χιονισμένη κωμόπολη της Ρωσίας, ο Κόλια ζει με τη νεαρή γυναίκα του Λίλια και τον γιο του από τον προηγούμενο γάμο του, Ρόμαν. Για κακή του τύχη, ο διεφθαρμένος δήμαρχος Βαντίμ έχει βάλει στο μάτι το σπίτι και το συνεργείο του, που δεσπόζουν πάνω στο λόφο δίπλα στη θάλασσα. Ανένδοτος στις πιέσεις της Λίλια, ο Κόλια αποφασίζει να πολεμήσει τους σφετεριστές φέρνοντας τον παλιό του φίλο Ντιμίτρι από τη Μόσχα, όπου πλέον δικηγορεί δίπλα σε ισχυρούς ανθρώπους. Δυστυχώς όμως, η ζωή δεν είναι με το μέρος του...

Η κριτική

Ξέρουμε καλά πια, ότι “μπαίνοντας” για να δούμε μια ταινία του Αντρέι Ζβιάνγκιτσεφ δε μπορούμε να περιμένουμε εύκολες σεναριακές απαντήσεις στις δύσκολες ερωτήσεις που οι χαρακτήρες του καλούνται να αντιμετωπίσουν κατάματα. Από την εμβληματική του “Επιστροφή”, όταν μας καθήλωσε για πρώτη φορά, μέχρι την “Έλενα”, ο Ρώσος έχει δείξει ότι σκοπός του είναι να μας βάλει στα παπούτσια των χαρακτήρων του, όχι τόσο για να οικειοποιηθούμε το δράμα τους, όσο για να αντιληφθούμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτό εξελίσσεται.

Ο Κόλια του, λοιπόν, ένας σκληροτράχηλος επαρχιώτης, άνθρωπος της χειρωνακτικής εργασίας και περήφανος οικογενειάρχης, ζει σε έναν τόπο που μοιάζει απομονωμένος από κάθε κεντρική εξουσία, κάπου στις παρυφές της αχανούς Ρωσίας. Δίπλα του ζει η πανέμορφη Λίλια, αρκετά νεότερή του κι ελάχιστα διατεθειμένη να περάσει όλη τη ζωή της στον τόπο που η οικογένειά του άντρα της έχει ζήσει εδώ και πολλές γενιές. Ο γιος του Ρόμαν, χωρίς ιδιαίτερες γραμματικές επιδόσεις, γεμάτος πικρία για το θάνατο της μητέρας του και την αντικαταστάτριά της, "βράζει" με τη νεολαία του χωριού στα ερείπια μιας εκκλησίας όπου μυείται στα μυστικά του αλκοόλ και του ρωσικού κυνισμού.

Απέναντί τους, ο Βαντίμ, ένα καλοθρεμμένος τοπικός άρχοντας με σκοτεινό παρελθόν, διεφθαρμένος μέχρι το κόκκαλο, που ηγείται μιας ομάδας “ημέτερων” παραγόντων και ζητά με τρόπο δουλικό τη συναίνεση του ντόπιου αρχιεπισκόπου στις βρωμοδουλειές του. Το κτήμα του Κόλια είναι πραγματικό "φιλέτο", κατάλληλο για να κολακεύσει πιθανούς εταίρους του σε κάθε λογής εργολαβίες και δε σκοπεύει να το αφήσει στα χέρια του ασήμαντου μηχανικού αυτοκινήτων. Παρ’ όλα αυτά, η άφιξη του Ντιμίτρι, του ανερχόμενου μοσχοβίτη δικηγόρου με τις υψηλές γνωριμίες και τον φάκελο με τα ενοχοποιητικά στοιχεία, του δυσκολεύει τη ζωή και γέρνει για λίγο τη ζυγαριά υπέρ του αδύνατου ανθρωπάκου.

Μέχρι εδώ είναι που ο Ζβιάνγκιτσεφ μας αφήνει να απορροφηθούμε από την πλοκή και όλες τις πιθανές εξελίξεις, που, ως στερεότυπα μόνο, μπορούμε να ανασύρουμε απ’ την άκρη του μυαλού μας. Ο Κόλια όμως δεν είναι γεννημένος νικητής και το ρινγκ στο οποίο παλεύει δεν έχει φτιαχτεί για ανθρώπους σαν κι αυτόν. Τα πράγματα πάνε κατά διαόλου με τρόπους που ο ένας υπερκαλύπτει τον άλλον και η ήττα γίνεται πιο οδυνηρή όσο πιο πολύ ο ήρωας αντιστέκεται. Είναι μια ιστορία σαν του Ιώβ, κάτι αναμενόμενο λόγω τίτλου, όπου ο Θεός δε θα μπορούσε να μην αμφισβητηθεί την ώρα που ο απλός άνθρωπος νιώθει ανήμπορος μπροστά σε κάθε επίγεια σταθερά, όπως π.χ. ο νόμος ή η εκλεγμένη αρχή κι οι πεφωτισμένοι εκκλησιαστικοί άρχοντες. Σε μια οφθαλμοφανή σκηνοθετική επιλογή, η κατά του ήρωα απόφαση, απαγγέλλεται στο δικαστήριο με ρυθμό που την καθιστά ακόμη πιο ακατάληπτη απ’ ό,τι είναι, υπογραμμίζοντας την απελπισία και την απόσταση που χωρίζει τον αδικημένο από τη δικαίωσή του.

Όσο πιο πολύ παλεύεις με το τέρας, τον Λεβιάθαν, όπως λέει ένας ασήμαντος ιερέας στον σουρωμένο Κόλια, τόσο πιο πολύ αντιλαμβάνεσαι τον κόπο που αυτό απαιτεί και τη φθορά που σου προκαλεί κι αναρωτιέσαι αν δεν είναι καλύτερα να αφεθείς στη μοίρα σου και να ζήσεις, ίσως, 140 χρόνια ακόμη σαν τον Ιώβ. Κάποιοι από τους χαρακτήρες του Ζβιάνγκιτσεφ το κάνουν, κάποιοι άλλοι όμως είναι φτιαγμένοι για να αντιστέκονται στη μοίρα τους και οι συνέπειες είναι συχνά συντριπτικές, ακόμη κι αν από το πάλαι ποτέ ανυπέρβλητου μεγέθους κήτος έχει απομείνει μόνο ο ηλιοκαμμένος, θαλασσοδαρμένος σκελετός.

Το “Leviathan” είναι μια πολύ καλή ταινία, ένα υπέροχα φωτογραφημένο και εξαιρετικά ερμηνευμένο αλληγορικό δράμα.

Βγαίνουν ακόμη:

Η συμπαθητική, αν και παρωχημένη πια, κωμωδία δράσης “Kingsman: The Secret Service”, το αδιάφορο ιρανικό δράμα τρόμου “A Girl Walks Alone at Night”, το επίκαιρο ντοκιμαντέρ “ Who’s Saving Whom ” και το απαράδεκτο “Fifty Shades of Grey”, μια πολύ κακή αρχή για την επερχόμενη τριλογία.

Όλες οι Ταινίες