Το Έκτο Αίνιγμα: Εξαιρετικό νουάρ made in Israel

Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να περιηγηθείς πολιτισμικά στη γεωγραφία της Γης είναι με ένα αστυνομικό μυθιστόρημα ανά χείρας, όχι τόσο επειδή συχνά οι συγγραφείς ξεδιπλώνουν λεκτικά έναν χάρτη της πόλης στην οποία εξελίσσεται η δράση, αλλά κυρίως διότι ο αναγνώστης μπορεί να μάθει την κουλτούρα, τις συνήθειες, τη νοοτροπία, την καθημερινότητα της χώρας ακολουθώντας απλώς τα χνάρια της έρευνας.

Η υπόθεση του βιβλίου αφορά τις έρευνες του Τζος Σίρμαν, ιδιωτικού ντετέκτιβ και πρώην αστυνομικού, γύρω από την εξαφάνιση της εννιάχρονης Γεόρα, υπόθεση που εξ αρχής φαίνεται και είναι δύσκολη. Ο άγνωστός μου ισραηλινός συγγραφέας, που ανέλαβε και πολιτική δράση, έγραψε ένα ενδιαφέρον έργο, το οποίο κερδίζει τον αναγνώστη για τρεις βασικούς λόγους.

Ο πρώτος αφορά στην ίδια την ιστορία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας χωρίς κενά και παράλογα άλματα, χωρίς ακροβασίες και άλλες αλχημείες για να φτάσει κανείς στο τέλος. Αντίθετα, κάθε βήμα έχει προοικονομηθεί με συμπαγή τρόπο, κάθε αποτέλεσμα απορρέει λογικά με απλούς συλλογισμούς και σταθερά αιτιώδεις σχέσεις με το προηγούμενο αίτιό του. Η αρχική φωτεινή δέσμη που καταλάμβανε μόνο ένα μικρό κύκλο μέσα στο σκοτάδι απλώνεται όλο και πιο έξω, συλλαμβάνοντας πέντε άλλες ανάλογες περιπτώσεις απαγωγής εννιάχρονων κοριτσιών με δυστυχή κατάληξη. Το σύνολο αυτών των περιπτώσεων κάνει πιο εύκολη την αποτύπωση του προφίλ του δράστη και κατά συνέπεια την ταυτοποίησή του.

Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με το κοινωνικό μήνυμα που προκύπτει. Η παιδοφιλία, η μανιακή αναζήτηση της έξαψης σε παιδικά σώματα, η κατά συρροή ανανέωση του έμψυχου υλικού προκαλούν αποτροπιασμό και καταδεικνύονται ως ανώμαλες καταστάσεις σε μια κοινωνία που μερικές φορές φτάνει στα άκρα για να βρει την ηδονή. Τα εγκλήματα ανάγονται στη σφαίρα της νοσηρότητας που κάνει τον δράστη υπεύθυνο όργανο μιας κοινωνικής σήψης, μιας αρρωστημένης τάσης για συστηματική εκτόνωση σε ανυπεράσπιστα κοριτσάκια.

Και τέλος επιστρέφω στην πρώτη παρατήρησή μου, καθώς το Ισραήλ παρουσιάζεται σαν ένα πολυεθνικό πατσγουόρκ, όπου ναι μεν όλοι είναι Εβραίοι αλλά είναι επίσης διαφορετικοί, ανάλογα με τη χώρα προέλευσης. 'Εχουμε τους Σεφαραδίτες και του Ασκενάζυ, τους ρωσόφωνους και αυτούς που ήλθαν από το Ιράκ, τις ποικίλες χώρες καταγωγής των συγκλινόντων στη Γη της Επαγγελίας, οι οποίοι διατηρούν σε γενικές γραμμές τις ιδιαιτερότητές τους. Έτσι, ολοκληρώνεται έστω και αποσπασματικά ένα πανοραμικό ψηφιδωτό, που πέρα από τις ποικίλες κουλτούρες φωτογραφίζει συνάμα και τον καθημερινό τρόπο ζωής, από τα νεκροταφεία έως τον υπόκοσμο κι από τις απλές ανθρώπινες αντιδράσεις μέχρι τη μετριοπαθή εμπλοκή της θρησκείας στη ζωή των Ισραηλινών.

Μελανό σημείο στην όλη σύνθεση είναι η μανιέρα του νουάρ που αφήνει το χρώμα της στο έργο: Ο σκληρός ντετέκτιβ που έχει άμεσες απαντήσεις και σκληρή γροθιά, που είναι μόνος και ανέστιος και ταυτόχρονα ρίχνει τις γυναίκες με την πρώτη συνάντηση, που γίνεται αντιπαθής στους εχθρούς του αλλά και πολύ δοτικός στους φίλους του. Και σ’ αυτό το αναμενόμενο πορτρέτο δεν λείπουν οι άπειρες διασυνδέσεις του Σίρμαν, από τους αστυνόμους μέχρι τους ραβίνους, που κάνουν πιο εύκολη μερικές φορές την εξαγωγή των συμπερασμάτων του. Φυσικά, εφόσον διάλεξε να γράψει νουάρ, τα μοτίβα του είδους πρέπει να υπάρχουν και γι’ αυτό δεν χτυπάνε άσχημα.

Χωρίς ντροπή, τέτοια αστυνομικά μυθιστορήματα είναι άξια λόγου και η απόλαυση που προσφέρουν δεν είναι μονοδιάστατη. Η εικόνα της κοινωνίας συνοδεύεται από λελογισμένο σασπένς και η αστυνομική δράση με κίνητρα και ανθρώπινες αδυναμίες. Το έργο του Λαπίντ είναι εξαιρετικό, γιατί συν τοις άλλοις οδηγεί σε ένα ευφυές και καλοδουλεμένο στην οικονομία του τέλος, έξυπνο και ανατρεπτικό, που καταξιώνει όλη τη σύνθεση.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος