Εύκολη λεία: Ο John Harvey μας ξεναγεί στο βρετανικό «περιθώριο»

Η Βρετανία, πέρα από το γνωστό πολιτισμικό επίπεδο που εξάγεται προς τα έξω, έχει και μια κατώτερη κοινωνική τάξη, κατάλοιπο μιας κοινωνίας με ελιτίστικους διαχωρισμούς, η οποία χαμοζεί βουτηγμένη στην απαιδευσία, στην ανεργία, την εξαθλίωση, το αλκοόλ, την πορνεία, το εύκολο σεξ και την εγκληματικότητα. Τέτοιες πόλεις είναι το Σέφιλντ (βλ. και την ταινία “Άνδρες έτοιμοι για όλα”, 1997) και το Νότινγκαμ στο οποίο διαδραματίζεται η υπόθεση του ανά χείρας βιβλίου.

Η υπόθεση

Έτσι, το αστυνομικό μυστήριο ξεκινάει με το πρώτο θύμα ζωντανό, ένα δεκαπεντάχρονο παιδί το οποίο ζει με μικροαπάτες και τραυματίζει ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, όταν μπαίνει στο σπίτι τους για να κλέψει. Όμως στο αναμορφωτήριο βρίσκεται εντέλει απαγχονισμένος, γεγονός που θεωρείται αυτοκτονία. Ο αστυνόμος που αναλαμβάνει την εξιχνίαση βρίσκεται κι αυτός λίγο μετά νεκρός, μια νύχτα που βγάζει τα σκυλιά του βόλτα. Βασικός πρωταγωνιστής στη συνέχεια των ερευνών είναι ο Τσάρλι Ρέζνικ, ο οποίος είναι γνωστός ήρωας των αστυνομικών έργων του Βρετανού συγγραφέα.

Η ψυχολογία πίσω από την πλοκή

Το σημαντικότερο σημείο του έργου δεν είναι (φυσικά, για ένα αστυνομικό που έχει ξεπεράσει τις παιδικές εμμονές στην πλοκή, χωρίς να την αγνοεί κιόλας) η πλοκή. Πιο ποιοτικά, ενταγμένα βέβαια στο σασπένς, είναι η κοινωνική και η ψυχολογική σκευή που ποτίζουν τη γραφή με σημεία και κλίματα.

Καταρχάς, όπως προείπα, αποτυπώνεται όλη η εξαθλίωση των κοινωνικών συνθηκών αλλά και της ηθικής, που διαμορφώνει παιδιά με έφεση στην παραβατικότητα και στην πορνεία. Βασικός στόχος τους είναι να εξοικονομήσουν χρήματα και να ζήσουν στις παρέες τους, αποκομμένοι από την οικογένειά τους, μπλεγμένοι στα ναρκωτικά και στο αλκοόλ, έτοιμοι για καυγάδες που τους μπλέκουν με την αστυνομία.

Η τοιχογραφία μιας κοινωνίας που μεγαλώνει συχνά χωρίς ελπίδα για αλλαγή της ζωής της αποδίδεται με χαρακτηριστικές σκηνές της νύχτας, σκηνοθετημένες στα μπαρ και στα στέκια του σεξ, χωρίς ωμές περιγραφές αλλά με δεξιοτεχνία που αφήνει στον αναγνώστη έντονα τα σημάδια της.

Από την άλλη, η ψυχογράφηση τόσο των βασικών χαρακτήρων, όπως ο Ρέζνικ και η μοναχική, ιδιόρρυθμη ιδιοσυγκρασία του, όσο και των δευτερευόντων, που αποδίδονται με συγκεκριμένες χαρακτηριστικές πινελιές, διαμορφώνει αξιομνημόνευτες φιγούρες αλλά και στάσεις.

Αυτό επιτυγχάνεται όχι μόνο με την αφήγηση πράξεων και την αποκάλυψη σκέψεων ή με την αναδρομή σε μικρές φάσεις της ζωής τους, αλλά και με τους άψογους διαλόγους, χωρίς αφύσικα περιττά στοιχεία, χωρίς στημένες ατάκες αλλά με ροή, αποκαλυπτική επιλογή λέξεων, με κοφτό ύφος όπου χρειάζεται, με μικρές σιωπές και πάμπολλες αποσιωπήσεις…

Διαβάζει κανείς ένα μυθιστόρημα, που, ναι, κάνει κοιλιά μεταξύ του θανάτου του εφήβου και της δολοφονίας του αστυνόμου. Αλλά το κόψιμο της ταχύτητας οφείλεται εν μέρει στην ανάγκη να απλωθεί όλος ο χάρτης των κοινωνικών συνθηκών αλλά και των ψυχολογικών αποδόσεων των πλείστων δευτερευόντων χαρακτήρων, ανάμεσα στους οποίους θα προκύψει στο τέλος και η λύση. Από εκεί και πέρα παρακολουθούμε τη γοργή διεξαγωγή των ερευνών με όλο το αστυνομικό σώμα της περιοχής να ενσκήπτει πάνω στο θέμα και να συντονίζει τις ενέργειές του.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

John Harvey, “Εύκολη λεία”, μετ. Μ. Λαλιώτης, εκδόσεις Πόλις 2011