της Ίριδος Κρητικού
Το Μουσείο Μπενάκη, τιμώντας τον διεθνούς φήμης Έλληνα σκηνογράφο, Διονύση Φωτόπουλο, οργανώνει μια συγκλονιστική έκθεση του έργου, αλλά και των προσωπικών συλλογών του, που φιλοξενείται σε δύο από τους ορόφους του Κτιρίου της Οδού Πειραιώς, από τις 21/12.
Στον δεύτερο όροφο του Κτιρίου του, το Μουσείο Μπενάκη τιμά το σκηνογράφο, Διονύση Φωτόπουλο, παραθέτοντας, σύμφωνα με το Διευθυντή του Μουσείου, Άγγελο Δεληβορριά, τις ”Μυστικές Διαδρομές μιας Σπουδαίας Δημιουργίας” και τιμώντας ”μια μεγάλη παράδοση συμβολής στην αισθητική του θεατρικού γεγονότος, στην ηθική δηλαδή της θεατρικής πράξεως, που μας επιτρέπει, μεταξύ άλλων, να μην ντρεπόμαστε ως νεοέλληνες”.
Ο Φωτόπουλος, που σκηνογράφησε και έντυσε πάνω από 200 παραστάσεις και 40 περίπου ταινίες, ξεκινώντας το 1967 με την ταινία ”Οιδίπους Τύραννος” του Γερμανού σκηνοθέτη, Oswald Depke, σχεδίασε κοστούμια ”για ελαφρά μπουλβάρ, για ελληνικά ηθογραφικά, συμβολικά και ειρωνικά έργα, για φάρσες, για κλασικά αριστουργήματα, για αρχαία δράματα και κωμωδίες, για νεοκλασικά, μοντέρνα και πειραματικές απόπειρες.
Όσοι είχαμε την τύχη να τον παρακολουθήσουμε εξαντλητικά, για τριάντα τώρα χρόνια, βρισκόμαστε σε αδυναμία να παραλείψουμε κάτι από το έργο του, γιατί αποτελεί μια ενότητα ύφους και μια ποικιλία μορφών, γιατί δημιουργεί αυτόνομους κόσμους πάνω στο γόνιμο χάος της σκηνής, γιατί σαν τον πανάρχαιο Θεό Έρωτα, γονιμοποιεί το χάος και ποιεί πλάσματα από την ύλη των ονείρων”, γράφει για τον Φωτόπουλο στον εξαιρετικό πρόλογό του στην έκδοση ”Διονύσης Φωτόπουλος Σκηνογράφος”, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος.
Μπαστούνια, γάντια, μαντήλες, βεντάλιες, καπέλα, ξόανα, φορεία, εξαπτέρυγα, σπαθιά και έξοχα κοσμήματα, πόρπες, χτένες και κεντητές ζώνες, λειτουργούν σαν κλειδιά αναγνώρισης των ρόλων, ταπεινά αντικείμενα, μετουσιώνονται σε μαγική ύλη: ο τενεκές μετουσιώνεται σε χρυσό και η λινάτσα σε βελούδο. Το χαρτί τρέπεται σε Κυκλώπεια Τείχη, ο γύψος σε μάρμαρο, το σίδερο σε ξύλινο δοκάρι.
”Θαρρείς και κατέχει τα μυστικά των παλιών χτιστάδων που με τις κομπανίες τους διέσχιζαν την Ευρώπη και τα Βαλκάνια, χτίζοντας καθεδρικούς ναούς, παλάτια, αρχοντικά, γέφυρες, θέατρα, λιμάνια, μπουντρούμια φυλακών, φάρους και ασφαλή κάστρα, δίπλα σε ανάλαφρα κυνηγετικά περίπτερα”, συνεχίζει ο Γεωργουσόπουλος.
”Γνωρίζει τη μόδα κάθε εποχής, την αρχιτεκτονική, τη διακόσμηση, το κόσμημα, την κόμμωση, την ενδυμασία, το υπόδημα, μαζί με τις νοοτροπίες, τα ήθη, τις απαγορεύσεις, τις αλλαγές στις συνήθειες. Γνωρίζει τον τρόπο που κατασκευάζεται το μετάξι, η περγαμηνή, ο πάπυρος ή το χαρτί. Το μαλλί, από την κουρά του προβάτου στην πλύση, το γνέσιμο, την κλωστή, τον αργαλειό, τη βαφή και ως τη μοδίστρα. Διακρίνει μια παρθένο κόρη ή μια παντρεμένη γυναίκα της ελληνικής υπαίθρου από τον τρόπο που φορά τα μισοφόρια της.
Γνωρίζει τις νέες ύλες, το πλαστικό, το νοβοπάν, το ”νέον”, τις χημικές βαφές και τα πλαστικά χρώματα. Λατρεύει την ύλη, γιατί σε αυτήν αναγνωρίζει την ιδιότητα της φύσης να μεταμορφώνεται. Διαβάζοντας αισθητικά τον Ηράκλειτο, διαβλέπει πώς το ”φαίνεσθαι”, ευρισκόμενο σε συνεχή ροή, είναι η ουσία των μεταμορφώσεων”.
Αν και η έκθεση του δεύτερου ορόφου αποτελεί μια καλή συμπύκνωση όλων αυτών των απεριόριστων δυνατοτήτων του Διονύση Φωτόπουλου ως σκηνογράφου και δημιουργού, τίποτε και κανείς ωστόσο δεν μπορεί να μεταδώσει σε όσους δεν έχουν επισκεφθεί την έκθεση αυτή, την έκπληξη, το δέος, τον εντυπωσιασμό, τη γοητεία, την απορία, ενίοτε, για το πώς αποκτήθηκαν, που προξενεί στους θεατές της ο κάτω όροφος, ασφυκτικά γεμάτος με τις προσωπικές συλλογές του Φωτόπουλου.
Εδώ, ο εραστής της ύλης στον οποίο αναφέρεται με θαυμαστή ενδελέχεια ο Γεωργουσόπουλος, έχει την τιμητική του.
Με την παρουσία του πρώτου ορόφου, κατανοούμε τις αφετηρίες και τις απεριόριστες δυνατότητες της έμπνευσης που θαυμάζουμε στον δεύτερο όροφο: μια υποβλητική μουσική, μας εισάγει στο θαυμάσια στημένο - από την επίσης εξαιρετικά ταλαντούχα σκηνογράφο, Λίλη Πεζανού,- ιδιωτικό Μουσείο του Διονύση Φωτόπουλου: αρχαίες προτομές και τερρακόττες, ειδώλια και χαρτονένια φίδια και Μεγαλέξανδροι του Θεάτρου Σκιών, άγιοι με φουστανέλες και αποτροπαϊκά πέτρινα κεφάλια, φιλελληνικοί πίνακες, έργα του Κοκτώ και του ντε Κίρικο, ευρωπαϊκές μινιατούρες, ξυλόγλυπτα από τη Μακεδονία, ακρόπρωρα ανασυρμένα από ναυάγια, βυζαντινές εικόνες, πορτρέτα χλωμών αγιορειτών μοναχών, μαριονέτες 18ου αιώνα από τη Σικελία, ανδρείκελα που ανήκαν στον βρετανό ζωγράφο, William Hogarth, ομοιώματα από την Γκόα, ή την Ινδονησία, ξύλινες κούκλες σε φυσικό μέγεθος με ξανθούς βοστρύχους φυσικών μαλλιών από καθεδρικούς ναούς, και κέρινες κούκλες βουντού από την Αγγγλία.
Και μαζί, ένα πανόραμα της ελληνικής ζωγραφικής, από τον Θεόφιλο και τον Παρθένη, ως τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα, τον Εγγονόπουλο, τον Μαυροΐδη, τον Μόραλη, τον Νικολάου, τον Τσαρούχη και τον Στεφάνου.
Κορύφωση αυτού του ανεξάντλητου αισθησιασμού για την ύλη, ο μάλλον ναρκισσιστικός τοίχος με τα πορτρέτα του Διονύση Φωτόπουλου, καμωμένα από τους ανωτέρω, αλλά και άλλους πολλούς: Ένα εξαιρετικό ροζ ολόσωμο πορτρέτο του Τσαρούχη, μια ορειχάλκινη προτομή από τον Γιάννη Παππά, διονυσιακά μπούστα από την Ειρήνη Γκόνου ή ο ανεπανάληπτος ”Φωτόπουλος ως θαλασσινός Πρωτέας”, καμωμένος από ένα κολλάζ αχιβάδων από τον Χατζηκυριάκο Γκίκα.
Ένα πανόραμα τόσο σπάνιο, που κανείς δεν πρέπει να χάσει. Και θα έλεγα, ότι χρειάζονται περισσότερες από μία επισκέψεις για να χωνευθεί ο ατελείωτος αυτός πλούτος από ιστορία, εικόνες, αριστουργήματα και σκοτεινά φετίχ. Εύσημα αξίζουν τόσο στην COSMOTE, και στην ΑΙΩΝ, χορηγό και υποστηρικτή, αντίστοιχα, της έκθεσης, όσο και στην ΑΒΒ για την εξαιρετική έκδοση του ”Κόσμου του Διονύση Φωτόπουλου”.
Η έκθεση ”Ο Κόσμος του Διονύση Φωτόπουλου” θα φιλοξενείται στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς έως τις 19 Μαρτίου του 2006.
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου. Τετάρτη, Πέμπτη, Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-22.00. Δευτέρα, Τρίτη: Κλειστά.
