Η Άννα-Μαρία Σαμαρά μιλά στο in2life

της Ιωάννας Γκομούζα

Είναι μόλις 24 ετών, φρέσκια απόφοιτος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, κι έκλεψε την προσοχή μας με την πρώτη της κιόλας ατομική έκθεση σε γκαλερί. Μια συζήτηση με την εικαστικό Άννα-Μαρία Σαμαρά.

Ένας ζωντανός οργανισμός με τις δομές του σε διαρκή αναδιαπραγμάτευση; Ένα ορμητικό και απρόβλεπτο κύμα από φυσικά υλικά; Μια γυναικεία… κώμη σε αναταραχή; Όσο κοιτάζω τις επιτοίχιες γλυπτικές φόρμες της Άννας-Μαρίας Σαμαρά στη γκαλερί CAN τόσο η σκέψη ταξιδεύει και νέες, μικρές λεπτομέρειες «ανοίγουν» τον καμβά των συλλογισμών.

Κάθετί άλλωστε στις «Ροές» της έχει τελικά τη θέση και το συμβολισμό του. Ο σπάγκος από κλωστική κάνναβη που κυριαρχεί στα έργα της έλκει την καταγωγή του από ένα υλικό που για αιώνες έβρισκε μύριες εφαρμογές μέχρι την απαγόρευσή του κατά το Μεσοπόλεμο. Καθώς πλησιάζεις όμως τα γλυπτά διακρίνεις ότι το νημάτινο «σώμα» τους έχει και «σκελετό», από συρματόπλεγμα, υλικό εξίσου βαριά φορτισμένο αφού για περισσότερο από έναν αιώνα έχει γίνει σύμβολο καταπίεσης και βίας - επινοήθηκε από έναν κτηματία στο Ιλινόις των ΗΠΑ για να περιορίσει τα κοπάδια του, χρησιμοποιήθηκε μαζικά στα χαρακώματα του Μεγάλου Πολέμου και στη φυσικά σε στρατόπεδα και φυλακές.

Περνώντας από έργο σε έργο στο χώρο της γκαλερί CAN στο Κολωνάκι (που παράλληλα φιλοξενεί και μια σειρά από εξαιρετικής λεπτομέρειας σχέδια του Κωνσταντίνου Φαζού), η ιδρύτριά της Χριστίνα Ανδρουλιδάκη δεν σταματά να μου επισημαίνει ενδιαφέρουσες, ανεπαίσθητες λεπτομέρειες. Να, όπως το επαναλαμβανόμενο εξαγωνικό σχήμα του πλέγματος. Ως γεωμετρικό στοιχείο κρύβει μέσα του ποικίλες μαθηματικές σχέσεις και σχέσεις αρμονίας που συναντά κανείς στη φύση.

Οι χημικές ενώσεις άλλωστε συμβολίζονται με εξάγωνα σχήματα. Αυτή όμως τη φόρμα επιλέγει σοφά και η μέλισσα για να χτίσει τις κερήθρες της. Πώς βλέπει όμως η ίδια η Άννα-Μαρία αυτή τη σειρά έργων;

«Σε αυτήν την έκθεση επέλεξα να παρουσιάσω μικρά γλυπτικά έργα αλλά και μια μεγάλη μουσειακών διαστάσεων εγκατάσταση (2x5μ.). Δημιούργησα ένα σύμπλεγμα σωμάτων, όπου το ένα πλέγμα ρέει μέσα στο άλλο. Σαν μια Πιετά, έτσι και τα γλυπτά μου συγκροτούν μορφές που αποκαθηλώνονται και ταυτόχρονα αναστηλώνονται αφηγηματικά».



Ο σπάγκος από κλωστική κάνναβη και το συρματόπλεγμα έχουν διακριτή και ισχυρή παρουσία στο εικαστικό σου λεξιλόγιο. Πώς επιλέγεις τα υλικά σου και ποιος ο συμβολισμός πίσω από αυτά; Γιατί θεωρείς ότι σε γοητεύουν τόσο τα συγκεκριμένα υλικά και επανέρχονται σταθερά στις αναζητήσεις σου;
Η προσέγγιση μου αλλά και τα ίδια τα υλικά που χρησιμοποιώ έχουν έντονο συμβολικό και εννοιολογικό χαρακτήρα. Ο σπάγκος σημαίνει το όριο της τρέλας και της λογικής. Ένα όριο που όταν πολλαπλασιάζεται ενώνει. Επίσης αποτελεί προιόν που ιστορικά καταδιώχθηκε με βάση οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, ενώ το συρματόπλεγμα υπενθυμίζει τον τρόπο με τον οποίο κάποιες φορές οι κοινωνίες μοιάζουν με κοπάδια που παλεύουν με τα ένστικτά τους. Κάθε σημείο ύλης στο έργο μου μπορεί να αναλυθεί και να συνδεθεί με κάποια ερμηνεία -από τον κόμπο που συγκροτεί το σώμα, έως τα εξάγωνα που νευρωνικά συγκροτούν. Και τα δύο υλικά μοιάζουν με αντίρροπα στοιχεία που μπλέκονται για να δημιουργήσουν έναν ζωντανό οργανισμό. Η ομοιόσταση των έργων προκύπτει πάντα σαν αποτέλεσμα, αφού ο σπασμός και η εμπλοκή τους φέρουν μια ισορροπία. Ακόμη και με βάση αυτά τα δύο και μόνο υλικά μπορούν να προκύψουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις, οπότε δεν έχω νοιώσει ποτέ ότι περιορίζομαι. Αντιθέτως αισθάνομαι από πολλές απόψεις πως μπορώ να τα εξελίξω επιπλέον. Γίνονται το καράβι για να ταξιδέψω.

Οι γλυπτικές σου φόρμες έχουν μια ρευστή ποιότητα - «Ροές» άλλωστε είναι και ο τίτλος της διπλής ατομικής έκθεσης στην οποία συμμετέχεις αυτό το διάστημα. Πώς βλέπεις τα έργα σε σχέση με το χώρο;
Τα έργα είναι ο χώρος. Είναι τρισδιάστατη ζωγραφική που πρέπει να αναμετρηθεί με φόρμες και όγκους. Καμβάς μου γίνεται ένας τοίχος, ένα δωμάτιο ή ένα σφαγείο όπως στην πτυχιακή μου έκθεση στη Φλώρινα. Δεν αντίκειται ο θεατής απλά σε μια εικόνα, αλλά αντικρύζει ένα σώμα σαν το δικό του, το αγγίζει, το οσφραίνεται. Όλα είναι χώρος γιατί όλα υπάρχουν.

Με τον Κωνσταντίνο Φαζό δεν γνωριζόσασταν πριν από αυτή τη διπλή ατομική έκθεση. Βρίσκεις ότι υπάρχει συνάφεια στις δουλειές σας, και πού;
Τον Κωνσταντίνο τον γνώρισα πρώτη φορά σε αυτή την έκθεση και με μεγάλη μου χαρά διαπίστωσα ότι τα έργα μας έχουν πολλά κοινά στοιχεία. Ο καθένας με διαφορετικά εκφραστικά μέσα, ερεθίσματα και σκέψεις δημιούργησε ένα αποτέλεσμα με όμοιες συνιστώσες. Οι ροές, η γραμμή, η γραφή, το όριο και η φαινομενική αταξία που όμως οργανώνεται συγκροτημένα είναι μερικά από τα κοινά που έχουμε. Νιώθω πως τα έργα μας συνομιλούν, σαν τα δικά του έργα να είναι λεπτομέρεια από τα δικά μου και τα δικά μου προέκταση των δικών του.

Αναγνωρίζεις επιρροές στο έργο σου;
Υπάρχουν αναφορές σε καλλιτέχνες που χρησιμοποίησαν ίδια υλικά όπως ο Βλάσης Κανιάρης και η Βούλα Μασούρα. Μορφοπλαστικά μου αρέσει η Marela Zacarias. Κάθε ένας από αυτούς είχε άλλο σκεπτικό και άλλο εικαστικό αποτέλεσμα. Αναγνωρίζω τα κοινά στοιχεία αλλά δεν είναι πάντα για μένα κάτι που θα με επηρεάσει. Μπορεί να είναι κάτι που θα με κάνει να αναζητήσω το διαφορετικό, το αντίθετο από αυτά προκειμένου να δημιουργήσω κάτι νέο.

Γνωρίσαμε τη δουλειά σου μέσα από τις δράσεις της ομάδας ΕνΦλω και της Πλατφόρμας Μακρύ Όχημα. Τι σε ωθεί στη συνεργατική δράση και δημιουργία και ποια είναι για σένα η σημασία των καλλιτεχνικών ομάδων στις μέρες μας;
Από τις πιο σημαντικές εμπειρίες ως τώρα για μένα ήταν το να είμαι μέλος στην ομάδα Εν Φλω και στη Πλατφόρμα Μακρύ Όχημα. Έχω κερδίσει πολλά με τη συνεργασία, τη σύμπραξη και τη διάδραση με άλλους καλλιτέχνες. Μια ιδέα είναι πιο δυνατή όταν συμβάλουν πολλοί μαζί. Η οριζόντια οργάνωση που έχουμε, μας κάνει όλους ίσους στο να συμβάλουμε και να αλληλεπιδράσουμε μεταξύ μας αλλά και με τον κόσμο. Η εξωστρέφεια είναι το κλειδί της συνεισφοράς στη κοινωνία. Δε θα ήθελα ποτέ να γίνω αυτιστική, κλεισμένη στο έργο μου. Η τέχνη είναι πολλά περισσότερα από ένα τεχνούργημα. Είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που μοιράζεται αυτό που έχει έμπρακτα. Θεωρώ λοιπόν σημαντικό να συσπειρωνόμαστε για να προτείνουμε κάτι διαφορετικό.

Πώς βλέπεις το εικαστικό τοπίο στην Ελλάδα της κρίσης αλλά και εν όψει Documenta στην Αθήνα;
Η κρίση είναι η λέξη που με έχει κουράσει. Παντού υπάρχει αστάθεια. Πρέπει να εξαγνιστούμε από αυτό για να το ξεπεράσουμε. Βλέπω ότι παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες, υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες που ενεργοποιούνται. Η Ελλάδα έλκει κόσμο από το εξωτερικό γιατί είναι κινητοποιημένη. Η μόνιμη ταραχή που υπάρχει, κερδίζει το ενδιαφέρον μεγάλων καλλιτεχνών όπως του Wei Wei και της Μarina Abramovic. Έτσι συμβάλουν στο να διερευνήσουν μια κοινωνία που ζει σε έναν βούρκο που έχει μέσα του χρυσό. Είτε ακτιβιστικά είτε μελετώντας τα ανθρώπινα όρια, καίρια εμπλέκουν την παρουσία τους στα πολιτιστικά της χώρας και εμπλέκουν και Έλληνες καλλιτέχνες. Η χώρα μας αποτελεί κομβικό σημείο. Είναι μεν ένα καζάνι που βράζει αλλά αυτό είναι που μας κάνει και να δραστηριοποιούμαστε. Πιστεύω πως ο σύγχρονος πολιτισμός είναι η λύση στη πάταξη της απαιδευσιάς και της κατάθλιψης. Έτσι, αντίστοιχα και η Documenta αυτή τη στιγμή προσφέρει μια γέφυρα μεταξύ του Kassel και της Αθήνας και ενισχύει τα εικαστικά μας εκθέτοντάς τα σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό αποδεικνύει ότι είμαστε δυνατοί για να το υποστηρίξουμε και πως οτιδήποτε μας συμβαίνει, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα.

Τα επόμενά σου σχέδια;
Από τον Οκτώβρη θα συνεχίσω τις σπουδές μου σε μεταπτυχιακό επίπεδο στη Βιέννη πάνω στον κλάδο της Τέχνης και της Επιστήμης. Είναι κάτι που θέλω να κάνω για να διευρύνω τους ορίζοντες μου και να εξελίξω το εικαστικό μου έργο. Ωστόσο επιθυμώ να επιστρέψω στην Ελλάδα. Νοιώθω την ανάγκη να ζήσω εδώ, να εργαστώ και με τα μέσα που διαθέτω να βοηθήσω τον τόπο μου.