Η Ρωμαϊκή Αγορά είναι διαδραστική!

του Γιάννη Ασδραχά

Με λόγο και κίνηση σχηματίζει τα έργα του ο βρετανογερμανός εικαστικός Τίνο Σεγκάλ που στην τελευταία μπιενάλε της Βενετίας του απονεμήθηκε η ύψιστη διάκριση, ο χρυσός λέοντας.

Η δουλειά του, που την προσδιορίζει ο ίδιος ως «κατασκευασμένες καταστάσεις», διαμορφώνεται διαφορετικά κάθε στιγμή με δομικό στοιχείο του έργου την ανθρώπινη παρουσία. Όσοι συμμετέχουν στα έργα του επικοινωνούν με τους επισκέπτες μεταφέροντας τους την κεντρική ιδέα. Το αποτέλεσμα είναι να συντελείται μία αμφίδρομη επαφή μοναδική σε κάθε της περίπτωση.

Τον καινοτόμο καλλιτέχνη συναντήσαμε πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα. Κοντά μας βρέθηκε για να παρουσιάσει για πρώτη φορά το έργο του επί ελληνικού εδάφους, προσκεκλημένος από τον Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου.

Για τον καλλιτέχνη συντελείται μία «πρωτιά» στην Ελλάδα σε σχέση με τη δουλειά του: Το ότι διαδραματίζονται παράλληλα δύο δουλειές, το «This Progress» που για χάρη της το μουσείο Γκουγκενχάιμ άδειασε το 2010 την αίθουσα της Ροτόντα ξεπερνώντας σε προσέλευση τους 100.000 επισκέπτες, και το «This variation», το έργο του για το οποίο ήταν υποψήφιος πέρυσι για το σπουδαίο βραβείο Τέρνερ.


Ένα από τα σημεία της πόλης που ξεχειλίζει ιστορία και βιωματικότητα, τον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, χρησιμοποίησε ως πεδίο ο Τίνο Σεγκάλ για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μίας περιπατητικής φιλοσοφικής συζήτησης στο πλαίσιο του «This Progress».

Συγχρόνως, σε κτήριο που βρίσκεται αντίκρυ από τους «Αέρηδες» στην γωνία των οδών Μάρκου Αυρήλιου και Λυσίου, την παλιά στέγη του ιδρύματος Γουλανδρή Χορν, διαδραματίζεται το «This variation» στον χώρο της μεγάλης αίθουσας του πρώτου ορόφου.
Ζήσαμε την επιδραστική εμπειρία του έργου του.

Μόλις περάσαμε την "Πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς" ένα αγόρι στην ηλικία της προεφηβίας μας πλησίασε: «Χαίρετε. Θα ήθελα να μου απαντήσετε στην ερώτηση τι σημαίνει για εσάς πρόοδος». Κάθε μας απάντηση έδινε την αφορμή για μία νέα ερώτηση διαμορφώνοντας το έδαφος για έναν διάλογο χωρίς περιορισμούς. Στο σημείο που βρίσκεται το Φετιχιέ Τζαμί, ο συνομιλητής μας χάθηκε για τον διαδεχθεί ένας νεαρός που έλαμπαν στο πρόσωπο του τα 20 χρόνια. Μας επανέλαβε την ερώτηση για να ξεκινήσει πάλι μία κουβέντα που με κοινή αφετηρία άγγιζε διαφορετικές ατραπούς. Με τις ίδιες λέξεις μας συστήθηκε μία γυναίκα κοντά στα σαράντα μπροστά από το ρολόι του Κυρρήστου που έδωσε τη θέση της δίπλα μας σε μία μεσήλικη με νεανικό όραμα.

Το δεύτερο έργο διαδραματίζεται σε μία θεοσκότεινη, μεγάλων διαστάσεων αίθουσα. Από το εσωτερικό της ακούγονται συντονισμένες φωνές, οι οποίες επαναλαμβάνουν επιφωνήματα. Ένα χέρι μας οδήγησε στο κέντρο του χώρου. Εκεί αισθανόσουν την αναπνοή των ερμηνευτών της φωνητικής μουσικής. Όσο περνούσαν τα λεπτά και το μάτι συνήθιζε το σκοτάδι, άρχισαν να σχηματίζονται οι σιλουέτες των ατόμων, οι οποίες δεν ήταν στατικές αλλά συμμετείχαν σε ένα ξέφρενο χορό. Δεν υπάρχει κάποιο χρονικό όριο παραμονής του επισκέπτη. Μπορεί να μείνει στην αίθουσα όσο θέλει.


Τιμή του θεωρεί ο Τίνο Σεγκάλ το ότι το έργο του βρίσκεται στην Αθήνα, μία πόλη που βρίθει από Ιστορία, όπως μας είπε. «Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζονται και τα δύο έργα μαζί. Αλλά και για πρώτη φορά το «This progresss» παρουσιάζεται σε ανοικτό χώρο» πρόσθεσε ενώ τόνισε πως «κάθε εμπειρία είναι διαφορετική, το μόνο κοινό είναι η ερώτηση. Εξαρτάται από τη νοημοσύνη του καθενός. Μέσω της φιλοσοφίας, του διάλογου και του περπατήματος κάτι συμβαίνει μέσα σου. Νιώθεις ότι κάπου ανήκεις. Η συμμετοχή σε προτρέπει να σκεφτείς πώς ο ίδιος λειτουργούσες ως παιδί, έφηβος ή ενήλικας».
Ο Τίνο Σέγκαλ προσδοκά να περάσουν και από τους δύο χώρους όλοι –όχι μόνο οι τουρίστες.

Αφιέρωμα στην έκθεση έκανε πριν από λίγες μέρες στο διαδικτυακό φύλο της έγκυρης βρετανικής εφημερίδας Guardian ο πολιτιστικός συντάκτης Τζόναθαν Τζόουνς, που υπογραμμίζει ότι «το διαδραστικό έργο τέχνης του Tino Sehgal στην Αθήνα αποτίει φόρο τιμής στους δασκάλους της φιλοσοφίας».

Ο 38 χρονος Tino Sehgal διακρίνεται μεταξύ των δημιουργών σύγχρονης τέχνης, σύμφωνα με τους διοργανωτές, επειδή «δημιουργεί καταστάσεις που, αντί για υλικά αντικείμενα, χρησιμοποιούν χειρονομίες, συζητήσεις, τραγούδια, κοινωνική επαφή». Ωστόσο, τα έργα του συνάδουν με «τους κανονιστικούς όρους που διέπουν τις εικαστικές τέχνες και δεν χρειάζεται η παρουσία του καλλιτέχνη για την παρουσίασή τους». Επίσης επειδή η δουλειά του δεν έχει απτή υλική μορφή, δεν επιτρέπεται να βιντεοσκοπηθούν, δεν μπορούν καν να πωληθούν και να αποκτηθούν με τη συμβατική έννοια και διαδικασία.

Η έκθεση του Tino Sehgal εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ για την ενεργοποίηση του ιστορικού κέντρου και την ένταξη των δημόσιων χώρων στην καθημερινή πολιτιστική ζωή της πόλης.